Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Πολλές φορές λέμε πως μια στιγμή είναι ικανή για να μεταβάλει ραγδαία την πορεία ενός λαού ή να αλλάξει γενικότερα ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία. Συνήθως, τέτοιες κοσμοϊστορικές αλλαγές προκαλούνται από κάποια φυσική καταστροφή, που μέσα σε λίγα λεπτά είναι ικανή να αλλάξει την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων – αν και πλέον τα ανθρώπινα όπλα μαζικής καταστροφής ίσως να είναι πιο εφιαλτικά ακόμα και από την ίδια τη φύση.
Μια από αυτές τις καταστροφές που άλλαξαν τον ρου της ιστορία και είναι ευρύτερα γνωστή, είναι η έκρηξη του Βεζούβιου στην νότια Ιταλία, τον Αύγουστο του 79 μ.Χ., που έσβησε από τον χάρτη τις πόλεις της Πομπηίας και του Ερκουλάνουμ. Αν και το γεγονός δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία, υπήρχαν σημάδια που μαρτυρούσαν πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Έτσι, τις τελευταίες μέρες, οι ιστορικοί της εποχής αναφέρουν πως ισχυρές σεισμικές δονήσεις έπληξαν την ευρύτερη περιοχή, αλλά δεν λήφθηκαν σοβαρά υπόψιν, καθώς η περιοχή ήταν αρκετά σεισμογενής. Αυτοί οι σεισμοί, όμως, δεν ήταν καθημερινοί και είχαν ως αποτέλεσμα να ξυπνήσουν το θηρίο που κοιμόταν για αιώνες. Το πρωί της 24ης Αυγούστου, έντονοι καπνοί άρχισαν να βγαίνουν από τον Βεζούβιο, αλλά ούτε και τότε φάνηκε να θορυβούνται οι κάτοικοι γύρω από το ηφαίστειο.
Το μεσημέρι, όμως, τα πάντα άλλαξαν και άνοιξαν οι πύλες της κολάσεως. Η έκρηξη ήταν κάτι παραπάνω από εκκωφαντική και οι κάτοικοι άρχισαν να τρέχουν για να σωθούν, αλλά και πάλι υπήρχαν κάποιοι που επέλεξαν να μείνουν στα σπίτια τους, θεωρώντας πως ήταν κάτι παροδικό και η ζωή τους θα επέστρεφε στους κανονικούς της ρυθμούς. Η λάβα μπορεί να μην έφτασε ποτέ μέχρι τις κατοικημένες περιοχές, ωστόσο τεράστια κύματα από ελαφρόπετρες, τέφρα και στάχτη έκαναν την ατμόσφαιρα αποπνικτική, με τα υλικά αυτά να καλύπτουν την Πομπηία μέσα σε τέσσερις ώρες στο ύψος του 1 μέτρου. Όσοι επέλεξαν ή δεν μπορούσαν να φύγουν από την πόλη, θάφτηκαν από τα υλικά αυτά, όμως στις περισσότερες περιπτώσεις ο θάνατός τους δεν προήλθε από το καταπλάκωμα, αλλά από την ασφυξία που προκλήθηκε από τα αέρια κατέκλυσαν την πόλη.
Τα πάντα πλέον έχουν καλυφθεί από την ηφαιστειακή τέφρα και θα παγώσουν τον χρόνο για την πόλη. Όσοι θάφτηκαν κάτω από το υλικό αυτό, τα σώματά τους δημιούργησαν ένα καλούπι που αποτελεί μάρτυρα των τελευταίων τους στιγμών. Όταν ανακαλύφθηκαν από τους αρχαιολόγους τα ερείπια της πόλης και τα «καλούπια» από τα σώματα των κατοίκων, προκειμένου να μην χαθούν οι μαρτυρίες αυτές, αποφάσισαν να ρίξουν μέσα στο κούφιο αυτό καλούπι γύψο, δημιουργώντας ένα είδος «ζωντανών αγαλμάτων». Συνολικά, περίπου 1500-2000 τέτοια «αγάλματα» έχουν σωθεί, μένοντας ακίνητοι μάρτυρες μια τραγικής ιστορίας, ενώ ο συνολικός αριθμός των νεκρών δεν είναι γνωστός, αξίζει μόνο να αναφερθεί πως τόσο η Πομπηία όσο και το Ερκουλάνουμ ήταν το διάστημα αυτό ακμάζουσες πόλεις με περίπου 25.000 κατοίκους.
Πλούσιες πληροφορίες για τις τελευταίες αυτές στιγμές των δύο πόλεων μαθαίνουμε από τον Πλίνιο τον Νεότερο, που μαζί με τον θείο του Πλίνιο τον Πρεσβύτερο ήταν μάρτυρες των γεγονότων αυτών, καθώς ο τελευταίος ήταν εκείνη την εποχή διοικητής του ρωμαϊκού στόλου και βρισκόταν με τα πλοία του στην περιοχή. Μετά από την έκρηξη, όπως αναφέρει ο Πλίνιος ο Νεότερος, ο θείος του έδωσε εντολή να πάνε στην στεριά για να σώσουν όσους μπορούσαν, αλλά τελικά ο ίδιος έμελλε να χάσει τη ζωή του.
Σήμερα, η Πομπηία και το Ερκουλάνουμ είναι δύο από τους πιο επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους, αν όχι του κόσμου όλου, σίγουρα της Ιταλίας, ενώ αποτελούν και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mount Vesuvius erupts, history.com, Διαθέσιμο εδώ
- Vesuvius, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Pompeii, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
