Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται σε μία νέα εποχή όσον αφορά την προσέγγισή της στην άμυνα, υιοθετώντας ένα πιο συντονισμένο, ευέλικτο και στρατηγικά εστιασμένο μοντέλο. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη λεγόμενη Defence Readiness Omnibus συνιστά μία σημαντική τομή που φιλοδοξεί να διαμορφώσει ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο για τη στρατιωτική ετοιμότητα έως το 2030, στη βάση μιας φιλόδοξης αλλά ρεαλιστικής στρατηγικής που εστιάζει στην απλοποίηση των διαδικασιών, την ενίσχυση της διαφάνειας και τη στήριξη των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών.
Με φόντο την αυξανόμενη γεωπολιτική αστάθεια, την αναθεώρηση των αρχών ασφάλειας στην ήπειρο και την ανάγκη συλλογικής αυτονομίας σε κρίσιμους τομείς, η ΕΕ επιταχύνει τις πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας. Η νέα πρόταση της Επιτροπής δεν αποτελεί απλώς ένα νομοθετικό κείμενο, αλλά μια συστηματική απόπειρα μετάβασης από τον εθνικό κατακερματισμό σε ένα λειτουργικό ευρωπαϊκό μηχανισμό αμυντικής ετοιμότητας, με πυρήνα την ανάγκη επένδυσης ύψους 800 δισ. ευρώ στην ευρωπαϊκή αμυντική βάση.
Η πρωτοβουλία ενσωματώνει τις κατευθύνσεις που χαράχτηκαν στην Λευκή Βίβλο για την Αμυντική Ετοιμότητα της Ευρώπης 2030, με στόχο την απλοποίηση, εναρμόνιση και επιτάχυνση των διοικητικών διαδικασιών για έργα άμυνας. Η Επιτροπή εισηγείται μεταξύ άλλων την εισαγωγή καθεστώτος ταχείας αδειοδότησης για αμυντικά έργα, με καθορισμένο χρόνο διεκπεραίωσης εντός 60 ημερών και τη θέσπιση ενιαίων σημείων επαφής για τη βιομηχανία άμυνας σε κάθε κράτος μέλος. Έτσι, ενισχύεται η δυνατότητα προγραμματισμού και αποδοτικής δράσης των εταιρειών, περιορίζοντας τα φαινόμενα καθυστέρησης που χαρακτηρίζουν τις διακρατικές στρατιωτικές συνεργασίες.
Παράλληλα, η πρόταση αντιμετωπίζει και διαρθρωτικά εμπόδια που ταλανίζουν τον Ευρωπαϊκό Αμυντικό Μηχανισμό. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF) ένας εκ των βασικών χρηματοδοτικών βραχιόνων, υπήρξε μέχρι σήμερα αντικείμενο έντονης κριτικής από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, λόγω της περίπλοκης γραφειοκρατίας που καθιστούσε την πρόσβαση δύσκολη και άνιση. Με τις νέες ρυθμίσεις απλοποιείται σημαντικά η διαδικασία αίτησης, με στόχο τη διεύρυνση της συμμετοχής, ενώ ενθαρρύνεται και η ένταξη ουκρανικών φορέων στην αλυσίδα αξίας του EDF, δίνοντας ευρύτερη γεωπολιτική διάσταση στο εγχείρημα.
Στο πλαίσιο του Defence Readiness Omnibus, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην προώθηση κοινών αγορών μεταξύ κρατών-μελών, με αύξηση των ορίων των συμβάσεων και διευκόλυνση των διασυνοριακών μεταφορών αμυντικού υλικού. Η προσέγγιση αυτή συνδέεται με τον διαρκώς αυξανόμενο προϋπολογισμό αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη και την ανάγκη επίτευξης οικονομιών κλίμακας μέσω συνεργασίας – μια απαραίτητη συνθήκη εάν η Ένωση επιθυμεί να διατηρήσει τεχνολογική και στρατηγική αυτονομία σε έναν κόσμο με αυξανόμενους εξωτερικούς κινδύνους.
Η Επιτροπή προχωρά ακόμη πιο πέρα, προτείνοντας κανονιστική αποσαφήνιση σε τομείς όπως οι περιβαλλοντικές διατάξεις, η κοινοτική νομοθεσία για τον ανταγωνισμό και η χρήση χημικών ουσιών για αμυντικούς σκοπούς. Το ερώτημα της ισορροπίας μεταξύ κανονιστικής συμμόρφωσης και στρατηγικής ανάγκης τίθεται με επιτακτικό τρόπο. Πώς μπορεί η Ένωση να ενισχύσει την αμυντική της ετοιμότητα χωρίς να διαβρώνει το ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο και τους στόχους βιωσιμότητας που διέπουν την Πράσινη Συμφωνία; Η πρόταση φαίνεται να επιχειρεί ακριβώς αυτήν την ισορροπία, παρέχοντας ερμηνευτικές διευκρινίσεις και ρυθμιστική ευελιξία χωρίς απόκλιση από τις βασικές αρχές της Ένωσης.
Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο της πρωτοβουλίας είναι η πρόσβαση σε κεφάλαια. Το Defence Readiness Omnibus εισάγει απλοποιήσεις στα κριτήρια επιλεξιμότητας για το InvestEU και παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τον τρόπο με τον οποίο οι επενδύσεις σε άμυνα μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες. Παράλληλα, αποσαφηνίζεται η έννοια των απαγορευμένων όπλων, ώστε να μην τίθεται υπό αμφισβήτηση η νομιμότητα ορισμένων αμυντικών τεχνολογιών στο πλαίσιο της κοινοτικής πολιτικής χρηματοδότησης.
Η σημασία αυτής της πρότασης δεν περιορίζεται μόνο στον τεχνοκρατικό της χαρακτήρα. Αντανακλά μία βαθιά αλλαγή προσανατολισμού στην ΕΕ: την αναγνώριση ότι η ασφάλεια και η άμυνα αποτελούν θεμέλια της κυριαρχίας και της ευημερίας των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η υιοθέτηση ενός μηχανισμού που καθιστά τις επενδύσεις στην άμυνα λιγότερο κατακερματισμένες, πιο προβλέψιμες και διαφανείς, αποτελεί κλειδί για την ενίσχυση της επιχειρησιακής ετοιμότητας της Ένωσης.
Η συμμετοχική διάσταση της πρωτοβουλίας είναι εξίσου σημαντική. Η πρόταση ενσωματώνει τα αποτελέσματα δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2025, ενώ αντανακλά και τις θέσεις που εκφράστηκαν στο Στρατηγικό Διάλογο της Προέδρου φον ντερ Λάιεν με τη βιομηχανία άμυνας της Ευρώπης τον Μάιο. Αυτό καταδεικνύει ότι οι θεσμοί της ΕΕ επιχειρούν να διαμορφώσουν πολιτικές μέσα από διαβούλευση, ενισχύοντας τη θεσμική νομιμοποίηση του εγχειρήματος.
Αναμφίβολα, το Defence Readiness Omnibus θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Οι συζητήσεις αυτές αναμένονται ουσιώδεις, όχι μόνο για την τύχη της πρότασης, αλλά και για την ίδια την έννοια της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς η επιτάχυνση των διαδικασιών, αλλά η ανάδειξη ενός πραγματικά λειτουργικού ευρωπαϊκού πυλώνα άμυνας και ασφάλειας, που θα μπορέσει να σταθεί με όρους επιχειρησιακής αυτάρκειας απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- New simplification proposal will speed up defence investments in the EU, EC, διαθέσιμο εδώ
