Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Θεωρείται γεγονός πως για τους περισσότερους ανθρώπους τα μαθηματικά είναι, το λιγότερο, δύσπεπτα. Άλλοι τα βαριούνται, άλλοι τα θεωρούν άχρηστα και άλλοι απλώς δεν τα καταλαβαίνουν. Όμως, μία απόπειρα να μεταφερθεί ο μαθηματικός κόσμος σε ένα βιβλίο —όχι επιστημονικό/ακαδημαϊκό— και πόσω μάλλον μυθιστόρημα, πρόκειται αναμφίβολα για σοβαρή πρόκληση.
Η επανέκδοση του βιβλίου Πυθαγόρεια εγκλήματα φέρνει εις πέρας την αποστολή του με σημαντική επιτυχία. Το αριστούργημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, αυτή τη φορά από τις Εκδόσεις Ψυχογιός (αρχική κυκλοφορία εκδόσεις Πόλις), αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα πως όλα μπορούν να αναχθούν σε μία καλή και πάνω απ’ όλα ενδιαφέρουσα ιστορία, από την οποία δεν λείπει ούτε η πλοκή ούτε η συγγραφική δεινότητα. Δεν είναι ένα απλό βιβλίο που μιλάει για τα μαθηματικά, δεν είναι ένα απλός μαθηματικός που γράφει ένα απλό βιβλίο που μιλάει απλά για τα μαθηματικά. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό, είναι ένα μυθιστόρημα που συνυφαίνει την ανθρώπινη φύση, το πάθος —όχι απαραίτητα ερωτικό—, τη φιλία, την ιστορία και, φυσικά, τα μαθηματικά, τα οποία αποτελούν και τον βουβό «πρωταγωνιστή» του έργου.
Ο συγγραφέας του βιβλίου, Τεύκρος Μιχαηλίδης, είναι Κύπριος μαθηματικός που δραστηριοποιείται στον χώρο της «μαθηματικής μυθοπλασίας». Έχει εκδώσει οκτώ μυθιστορήματα, μία συλλογή αστυνομικών διηγημάτων, τρία βιβλία επιστημονικής εκλαΐκευσης και δέκα διδακτικά βιβλία μαθηματικών. Επίσης, έχει συμμετάσχει με διηγήματά του σε πολλούς συλλογικούς τόμους. Κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με πολλές ελληνικές εφημερίδες, δημοσιεύοντας άρθρα και διηγήματα. Μάλιστα, έχει τιμηθεί και με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς επίσης η Γαλλική Δημοκρατία του έχει απονέμει τον τίτλο Chevalier dans l’Ordre des Palmes Académiques. Μία τελευταία και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία για τον συγγραφέα είναι πως η κινηματογραφική ταινία «Έτερος Εγώ» είναι βασισμένη στο διήγημά του Περίπτωσις αυτοδικίας και στηρίζεται στις ιδιότητες των φίλιων αριθμών. Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 48 βιβλία σχετικά με τα μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών.
Το κουβάρι που θα ξεδιπλωθεί στη συνέχεια έχει ως αφετηρία την ιστορία του Ίππασου, της οποίας τη σημασία θα ανακαλύψουμε στη συνέχεια καθώς όλα συνδέονται μεταξύ τους. Ο Ίππασος ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και μαθηματικός, που έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. και σχετίζεται με τη σχολή των Πυθαγορείων, την οποία ίδρυσε ο Πυθαγόρας. Σε αυτό το σημείο αρκεί μόνο να ειπωθεί πως το τραγικό του τέλος μετά την τρομερή και σχεδόν «αναίσχυντη» ανακάλυψή του δεν παρεμβάλλεται τυχαία μεταξύ των γεγονότων… Ο κεντρικός ήρωας και ταυτόχρονα αφηγητής είναι ο Μιχαήλ Ιγερινός. Όπως καταλαβαίνετε, ένας Αθηναίος στα νιάτα του, προερχόμενος από εύπορη και επιφανή οικογένεια της πρωτεύουσας είναι φυσικό να δεχτεί και την καλύτερη εκπαίδευση της εποχής, την οποία πραγματοποιεί στη Γερμανία, και συγκεκριμένα στο Γκέτινγκεν, ως οικογενειακή παράδοση, σπουδάζοντας το ένα πράγμα που αγαπά πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο, τα μαθηματικά.
Αξίζει να σημειωθεί ένα σχόλιο σε αυτό το σημείο, το οποίο ευελπιστώ να μην λειτουργήσει ανασταλτικά, αλλά μην υποτιμήσετε τον όγκο των μαθηματικών πληροφοριών που συναντώνται στο συγκεκριμένο βιβλίο. Παρόλα αυτά, είναι αυτό που το κάνει και εξαιρετικά ενδιαφέρον για την ακρίβεια. Στο επίκεντρο δεν βρίσκεται κανένας δραματικός και τοξικός έρωτας, ενώ τα κεντρικά πρόσωπα μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Δίνεται έμφαση σε κάτι μεγαλύτερο και ίσως πιο σημαντικό, στην επιστήμη, στην πρόοδο αλλά και στην αποτροπή αυτής…
Ο Μιχαήλ, λοιπόν, πλήρως εγκλιματισμένος στη νέα του ζωή, σε μία άλλη χώρα, απορροφά όλα τα θετικά στοιχεία που μπορεί να του προσφέρει: μόρφωση, εμπειρίες, γνώση και μία φλόγα για τα μαθηματικά που συνεχώς φουντώνει. Παρευρίσκεται, λοιπόν, το 1900 στο Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών του Παρισιού, με μερικούς από τους σημαντικότερους επιστήμονες του χώρου, ανάμεσά τους ο Κλάιν και ο Χίλμπερτ, με τα 22 του άλυτα προβλήματα, την αυτοπεποίθηση και την εξαιρετική διπλωματία.
Στο μαγικό, ζωηρό και αισθησιακό Παρίσι γνωρίζει με αναπάντεχο τρόπο έναν ακόμη Έλληνα, τον Στέφανο Κανταρτζή. Τον άνθρωπο με τον οποίο θα συνάψει μία φιλία, η οποία πρόκειται να κρατήσει για πολλά ακόμη χρόνια και με ένα κοινό στοιχείο, την αγάπη για τα μαθηματικά. Αυτός είναι ο συνδετικός, ο οποίος και θα διατηρηθεί μέχρι τέλους. Τα ζητήματα που θίγονται στο συγκεκριμένο συνέδριο, κυρίως οι διάφορες γεωμετρίες και τα άλυτα προβλήματα θα αποτελέσουν και τα ζητήματα που θα απασχολήσουν περισσότερο τον Μιχαήλ, και ενίοτε θα αποτελούν καίρια θέματα συζητήσεων ανάμεσα σε αυτόν και τον Στέφανο.
Όσο βρίσκονται στο Παρίσι θα γνωρίσουν και πολλά ακόμα άτομα, ζωγράφους και ποιητές που προς το παρόν βγάζουν τα προς το ζην, με στέκι το Ζυτ, ένα μέρος με κακή φήμη στη Μονμάρτη, βόρεια του Παρισιού. Μπορεί η παρέα να ήταν ακόμα άσημη όμως ένας από αυτούς ήταν ο γνωστός σε όλους Πάμπλο Ρουίθ. Σας θυμίζει κάτι αυτό το όνομα; Ίσως όχι, το Πάμπλο Πικάσο ωστόσο —όπως μετονομάστηκε στη συνέχεια— δεν χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις. Στο μεταξύ, όσο περνάνε τα χρόνια γίνονται και σημαντικές στάσεις σε ιστορικά γεγονότα που κλόνισαν τη χώρα αλλά και ολόκληρο τον κόσμο: οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, οι χαμένες από τον Ελευθέριο Βενιζέλο εκλογές τον Νοέμβριο του 1920, ο Εθνικός Διχασμός που έχει την αφετηρία του νωρίτερα, η έχθρα μεταξύ βενιζελικών και φιλοβασιλικών κ.ά.
Καταληκτικά, ο θεματικός πυρήνας του βιβλίου είναι αναντίρρητα και χωρίς καμία υπεκφυγή τα μαθηματικά, με ιστορικά γεγονότα και σημαντικά πρόσωπα (Ιωακωβίδης, Καραθεοδωρή, Ι. Χατζιδάκις) να κάνουν την εμφάνισή τους. Άραγε, πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ένα τόσο μεγάλο πάθος για… τα μαθηματικά; Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει μία «εσωτερική» προτροπή, κάτι σαν «επιφοίτηση» με σκοπό να σώσει την επιστήμη και συνολικά την ανθρωπότητα; Και για ποιον λόγο είναι «πυθαγόρεια εγκλήματα» και όχι ένα «πυθαγόρειο έγκλημα»;
