Της Αντωνίας Αποστόλου,
Μαζί με τις πρώτες ζέστες έρχεται και η μυρωδιά του καλοκαιριού. Όλοι, μικροί-μεγάλοι, εργαζόμενοι, αλλά και φοιτητές, μετρούν αντίστροφα για να απολαύσουν αυτές τις ηλιόλουστες ημέρες κάτω από μία ομπρέλα να πίνουν τον δροσιστικό τους καφέ. Όμως, υπάρχουν κι άλλοι, οι λάτρεις των ιστορικών προορισμών αλλά και των πιο… σκοτεινών. Ένας από αυτούς τους προορισμούς είναι και το Νεκροταφείο των Βογομίλων στην Νέα Χαλκηδόνα, μία ανάσα έξω από την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Αυτό το μυστηριώδες μεσαιωνικό νεκροταφείο, μαζί με τον Ιερό Ναό του Αγίου Πέτρου κι ένα μισογκρεμισμένο τζαμί, ανακοινώθηκαν διατηρητέα ιστορικά μνημεία, κατόπιν απόφασης του Υπουργείου Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη το 1988. Από ιστορική σκοπιά, οι Βογόμιλοι ήταν πιστοί της χριστιανικής αίρεσης του Βογομιλισμού, οι οποίοι εμφανίστηκαν στον βαλκανικό χώρο τον 10ο αιώνα. Εξαπλώθηκαν σε πολλές περιοχές στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία συμπεριλαμβανομένου της Θεσσαλονίκης και των γύρω περιοχών. Η ονομασία «Βογόμιλοι» προέρχεται από την σλαβική γλώσσα και σημαίνει «ο αγαπημένος του Θεού». Η αμφισβήτηση που επέδειξαν στην κεντρική βυζαντινή εξουσία, αλλά και στην ορθόδοξη χριστιανική ιεραρχία, οδήγησε σε μαζικούς διωγμούς και στην σταδιακή εξαφάνισή τους.
Ενώ οι Βογόμιλοι φαίνεται να εξαφανίζονται από τον παγκόσμιο χάρτη έως τις αρχές του 1800, μέχρι σήμερα τα νεκροταφεία τους δεν τυχαίνουν αναγνώρισης. Στην πλειονότητα των νεκροταφείων που υπάρχουν στην Ελλάδα δεν αναγράφεται πως είναι βογομιλικού τύπου, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις της σύλησης. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το νεκροταφείο της Νέας Πέλλας, όπου το 2002 ο τοπικός ιερέας διέταξε την καταστροφή των χαρακτηριστικών κυκλικών σταυρών. Σήμερα, αν κάποιος επισκεφτεί εκείνη την περιοχή θα διαπιστώσει ότι είναι παρατημένο στην τύχη του, με τους σταυρούς να καλύπτονται από φυτά και χόρτα.
Το νεκροταφείο, όμως, της Νέας Χαλκηδόνας το οποίο, όπως προαναφέρθηκε χαρακτηρίστηκε το 1988 μεσαιωνικό και διατηρητέο, γλίτωσε από τις καταστροφές. Μία ανάσα από την πόλη, αυτός ο σκοτεινός και θαμμένος θησαυρός ιστορίας στέκει ακλόνητος αψηφώντας τον χρόνο. Ο χώρος δεν είναι φυλασσόμενος και μία απόκοσμη αίσθηση απλώνεται καθώς πέφτει το ηλιοβασίλεμα. Αποτελεί σημαντικό μνημείο της μεσαιωνικής ιστορίας των Βαλκανίων, προσφέροντας πληροφορίες για την ζωή και την παράδοση των Βογόμιλων, καθώς και για την ευρύτερη ιστορία της περιοχής. Αν και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στο ευρύ κοινό, είναι ένας πολιτιστικός και ιστορικός προορισμός για αυτούς που λατρεύουν την ιστορία και… τον black tourism.
Όποιος πάει εκεί και βλέπει αυτούς τους μοναδικούς ψηλούς πέτρινους και κυκλικούς σταυρούς, απορεί για την ιστορία αυτή, η οποία σβήστηκε από τον κόσμο. Αυτή η μυστηριώδης αίρεση, που λίγα ξέρουμε για αυτήν, στέκει ακλόνητη πάνω σε αυτά τα νεκροταφεία, υπενθυμίζοντας στους σύγχρονους ανθρώπους ότι κάποια στιγμή υπήρξαν κι εκδιώχθηκαν… Το νεκροταφείο των Βογόμιλων δεν είναι ένας χαρμόσυνος προορισμός. Είναι ένα μέρος όπου μπορούμε να σκεφτούμε αυτά που πιστεύουμε και να αναρωτηθούμε για την πίστη αυτών των ανθρώπων. Έντεκα αιώνες μετά και ακόμα αυτοί οι άνθρωποι προκαλούν δέος με την πίστη τους και σκεφτόμαστε ότι κι αυτοί εκδιώχθηκαν για την αίρεση που αποφάσισαν να αφοσιωθούν και να διωχθούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Bogomil cemetery in Nea Chalkidona, voyagers.gr, διαθέσιμο εδώ
- Έξω από τη Θεσσαλονίκη βρίσκεται το πιο μυστηριώδες μεσαιωνικό νεκροταφείο της Ελλάδας, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
