Του Γιάννη Περγαντή,
Η εμπειρία που βιώνουμε σε ένα μουσείο αποτελεί μια καθιερωμένη διαδικασία: πηγαίνουμε σε ένα μουσείο, παρατηρούμε τέχνεργα του μακρινού και κοντινού παρελθόντος και αναχωρούμε με ένα θαυμασμό για τις καλλιτεχνικές ικανότητες των ανθρώπων. Το να πλάσει κάποιος ένα πολύπλοκο αγγείο ή να υφάνει ένα πλουσιοπάροχο χαλί αποτελεί κάτι το αξιοθαύμαστο, αλλά τι γίνεται όταν ο άνθρωπος, αντί για αντικείμενα, πλάθει «άλλους ανθρώπους»; Τι γίνεται όταν ένα μουσείο, αντί για τέχνεργα και αντικείμενα του παρελθόντος, εκθέτει μεγάλες προσωπικότητες, τις οποίες οριακά μπορείς να αγγίξεις;
Τα Μουσεία Κέρινων Ομοιωμάτων, αν και έχουν λάβει ιδιαίτερη διάδοση τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν ήδη από την εποχή του Μεσαίωνα. Αρχικά, τα κέρινα ομοιώματα είχαν ταφική χρήση, καθώς έφτιαχναν ομοίωμα του νεκρού με κερί, το οποίο έντυναν με ρούχα και συνόδευε το φέρετρο και τον νεκρό μέχρι και την τελική του κατοικία. Εκεί, τα κέρινα αυτά ομοιώματα τοποθετούνταν πλησίον του τόπου ταφής, σαν μια ένδειξη του νεκρού που κείτονταν εκεί (παρομοιάζοντας τις επιτύμβιες στήλες της αρχαιότητας). Αυτές οι πρακτικές υλοποιούνταν κυρίως από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις και τη βασιλική οικογένεια, έχοντας ως σκοπό την ένδειξη της οικονομικής ικανότητας της οικογενείας, αλλά και τη διατήρηση της υστεροφημίας και της εικόνας του νεκρού για τις μετέπειτα γενιές.
Πολλές φορές, αυτά τα κέρινα ομοιώματα γίνονταν δημοφιλείς προορισμοί ταξιδευτών, οι οποίοι πήγαιναν για να θαυμάσουν την όψη ενός σημαντικού θανούντος προσώπου. Αυτή η πρακτική έγινε τόσο διαδεδομένη, η οποία υιοθετήθηκε αργότερα από τις βασιλικές οικογένειες, όχι μόνο για την απεικόνιση ενός νεκρού, αλλά και για την αναπαράσταση του ίδιου του ζώντος βασιλέα, καθώς και μελών της οικογένειάς του. Όλοι οι βασιλικοί οίκοι άρχισαν να αναθέτουν παραγγελίες σε γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Αντουαν Μπενουά, ο Φιλίππε Κούρτιους και η Μαρί Τισό (η γνωστή Μαντάμ Τισό). Λόγω της μεγάλης παραγωγής κέρινων ομοιωμάτων, άρχισαν να ξεπηδούν στην Ευρώπη και τα πρώτα μουσεία τα οποία τα εκθέταν, τα οποία τράβηξαν από την πρώτη στιγμή το βλέμμα του κοινού.
Η Ευρώπη έχει μεγάλα και γνωστά μουσεία με κέρινα ομοιώματα (Μαντάμ Τισό στην Αγγλία, το μουσείο για τη Ζωή του Χριστού στην Πορτογαλία, το μουσείο του Hollywood στις ΗΠΑ), αλλά γνωρίζατε πως έχει και η Ελλάδα τέτοιο μουσείο και μάλιστα 2; Το «Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη» και το «Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων Θεόδωρου Κοκκινίδη» αποτελούν 2 μοναδικές μουσειακές συλλογές στην Ελλάδα, όπου προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας και του εγχώριου και παγκόσμιου θεάματος «έρχονται στη ζωή», ώστε εμείς να μπορέσουν με αντικρύσουμε δια ζώσης τη φυσιογνωμία αυτών των ανθρώπων.
Αρχικά, το μουσείο του Παύλου Βρέλλη, το οποίο βρίσκεται στο Μπιζάνι Ιωαννίνων, έχει ως κύρια θεματική την αναπαράσταση σημαντικών προσωπικοτήτων της ελληνικής ιστορίας, κυρίως του νεότερου ελληνισμού και μετά. Μέλη της Φιλικής Εταιρείας, σημαντικοί οπλαρχηγοί της Επανάστασης, πολεμιστές από τον πόλεμο του ’40 και πολλοί άλλοι παίρνουν «σάρκα και οστά» στο συγκεκριμένο μουσείο, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να θαυμάσουν από κοντά αυτές τις εξέχουσες προσωπικότητες. Η μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια, οι ρεαλιστικές αποδόσεις των προσώπων και τη σκηνικότητα των εκθεμάτων δίνουν την εντύπωση πως είμαστε και εμείς μέρος του συνόλου και συνδιαλεγόμαστε με τα πρόσωπα, τα οποία εκτίθενται. Είναι μια μοναδική εμπειρία, όπου η εθνική μας ιστορία ενσαρκώνεται με ενδιαφέρον και παραστατικό τρόπο.
Από την άλλη, υπάρχει το μουσείο του Θεόδωρου Κοκκινίδη, όπου Έλληνες και ξένοι του χώρου της σόου-μπιζ και της πολιτικής εκτίθενται στα Κηπιά της Ελευθερούπολης, κοντά στη Καβάλα. Στο συγκεκριμένο μουσείο, μεγάλες ελληνικές προσωπικότητες του περασμένου αιώνα (Μελίνα Μερκούρη, Οδυσσέας Ελύτης, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ανδρέας Παπανδρέου), καθώς και ξένες (Πριγκίπισσα Νταϊάνα, Μάικλ Τζάκσον, Τζόνι Ντεπ) αναπαρίστανται με τέτοιο τρόπο, ώστε ο επισκέπτης νιώθει ότι έρχεται σε άμεση επαφή με το άτομο το οποίο απεικονίζεται. Ο λεπτομερής και εμπεριστατωμένος τρόπος με τον οποίο έχουν επιμεληθεί τα κέρινα ομοιώματα αποτελούν αποδείξεις της αληθοφάνειας των γλυπτών, τα οποία στέκουν εκεί σαν να ήταν τα ίδια τα άτομα στην αίθουσα.
Τα κέρινα ομοιώματα, αν και μια πρακτική όχι τόσο διαδεδομένη, δεν αποτελεί μια κατώτερης κατηγορίας τέχνη. Η λεία και εύπλαστη επιφάνεια του κεριού δίνει τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να εκφράζονται και να δημιουργούν συνθέσεις που προκαλούν έκπληξη και θαυμασμό. Ο τρόπος με τον οποίο αναπαρίσταται το ανθρώπινο σώμα, με τη μεγάλη αληθοφάνεια που μπορεί να επιδείξει, δημιουργεί ένα αποτέλεσμα μοναδικό, με άτομα του μακρινού και πρόσφατου παρελθόντος να «ξαναζωντανεύουν» μπροστά στα μάτια μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μουσείο Παύλου Βρέλλη, vrellis.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Κέρινα ομοιώματα Θεώδορου Κοκκινίδη, kerinaomoiomata.gr, διαθέσιμο εδώ.
