Της Δήμητρας Ψύλλια,
Ο κολπικός πτερυγισμός (atrial flutter) είναι μια υπερκοιλιακή ταχυαρρυθμία, που χαρακτηρίζεται από γρήγορη και οργανωμένη ηλεκτρική δραστηριότητα στους κόλπους της καρδιάς, με συχνότητα που κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 240-340 παλμών ανά λεπτό. Πρόκειται για μία διαταραχή της φυσιολογικής κυκλοφορίας του ηλεκτρικού ερεθίσματος, με αποτέλεσμα την κυκλική, επαναλαμβανόμενη διέγερση των κόλπων, κυρίως του δεξιού.
Η συχνότερη μορφή του είναι ο τυπικός κολπικός πτερυγισμός (typical atrial flutter), που προκαλείται από κύκλωμα μακράς διαδρομής (macro-reentrant circuit) στον δεξιό κόλπο, με κατεύθυνση συνήθως αντίθετη προς τους δείκτες του ρολογιού. Η άτυπη μορφή (atypical atrial flutter) μπορεί να έχει διαφορετική εντόπιση και συχνά σχετίζεται με προηγούμενες επεμβάσεις, ουλές ή άλλες καρδιοπάθειες. Η ηλεκτροκαρδιογραφική εικόνα είναι χαρακτηριστική: παρουσία κυμάτων πτερυγισμού (“flutter waves”), με μορφή που περιγράφεται ως “πριονωτή” (sawtooth appearance), ιδιαίτερα στις απαγωγές II, III και aVF. Ο κοιλιακός ρυθμός εξαρτάται από τον βαθμό αποκλεισμού της αγωγής στον κολποκοιλιακό κόμβο, συνήθως 2:1, με αποτέλεσμα περίπου 150 παλμούς ανά λεπτό.
Ο πτερυγισμός διαφέρει από την κολπική μαρμαρυγή, κυρίως επειδή έχει πιο οργανωμένη και τακτική ηλεκτρική δραστηριότητα, γεγονός που συχνά διευκολύνει τη θεραπευτική του προσέγγιση. Η αξιολόγηση του θρομβοεμβολικού κινδύνου γίνεται με βάση τον δείκτη CHA₂DS₂-VASc, με σκοπό να καθοριστεί η ανάγκη για αντιπηκτικά, όπως οι άμεσοι από του στόματος αντιπηκτικοί παράγοντες (DOACs) ή η βαρφαρίνη.
Όσον αφορά την κλινική εικόνα, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν αίσθημα παλμών, δύσπνοια, κόπωση, ζάλη ή συγκοπικά επεισόδια. Σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια ή μειωμένη κλασματική εξώθηση, η ταχυαρρυθμία μπορεί να απορρυθμίσει ακόμα και την αιμοδυναμική κατάσταση. Επιπλέον, η παρατεταμένη διάρκεια του πτερυγισμού αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων και εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου, ιδιαίτερα εάν δεν υπάρχει κατάλληλη αντιπηκτική αγωγή.
Προχωρώντας στη θεραπεία, η θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει τρεις βασικούς άξονες: έλεγχο του ρυθμού, έλεγχο της κοιλιακής συχνότητας και αντιπηκτική αγωγή. Η ηλεκτρική καρδιομετατροπή παραμένει η πιο άμεση και αποτελεσματική μέθοδος αποκατάστασης του φλεβοκομβικού ρυθμού, ιδιαίτερα σε αιμοδυναμικά ασταθείς ασθενείς. Εναλλακτικά, μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα όπως η αμιωδαρόνη ή η φλεκαϊνίδη. Για τον έλεγχο της κοιλιακής συχνότητας χρησιμοποιούνται β-αναστολείς και αναστολείς διαύλων ασβεστίου, ενώ σε ασθενείς με χρόνια μορφή ή υποτροπιάζοντα πτερυγισμό, η κατάλυση με καθετήρα (catheter ablation) θεωρείται θεραπεία πρώτης γραμμής. Η επέμβαση στοχεύει στη διακοπή του ηλεκτρικού κυκλώματος στον δεξιό κόλπο (συνήθως στον ισθμό του κάτω κοίλου φλεβοτριγώνου), με ποσοστά επιτυχίας που υπερβαίνουν το 90%. Η αντιπηκτική θεραπεία είναι απαραίτητη, ιδίως σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο θρομβοεμβολής . Σε ασθενείς που προγραμματίζονται για ηλεκτρική καρδιομετατροπή, απαιτείται αντιπηκτική αγωγή τουλάχιστον 3-4 εβδομάδων πριν και μετά την επέμβαση, εφόσον δεν έχει προηγηθεί διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα.
Η πρόληψη του κολπικού πτερυγισμού περιλαμβάνει την αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνισή του. Αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, υπνική άπνοια, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, και κατάχρηση αλκοόλ είναι καταστάσεις που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της αρρυθμίας. Η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, η σωστή ρύθμιση της πίεσης και του σακχάρου, καθώς και η αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης διεγερτικών (π.χ. καφεΐνης, αλκοόλ) μπορεί να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο. Η πρόληψη είναι κρίσιμη, όχι μόνο για την αποφυγή του ίδιου του πτερυγισμού, αλλά και για τη μείωση των συνοδών καρδιαγγειακών επιπλοκών.
Ολοκληρώνοντας, ο κολπικός πτερυγισμός αποτελεί μια δυνητικά επικίνδυνη αλλά ταυτόχρονα μία πλήρως αντιμετωπίσιμη αρρυθμία. Η έγκαιρη διάγνωση, η κατάλληλη αντιπηκτική αγωγή και οι σύγχρονες επεμβατικές τεχνικές προσφέρουν υψηλά ποσοστά ίασης και προλαμβάνουν σοβαρές επιπλοκές όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο και η καρδιακή ανεπάρκεια βελτιώνοντας την ποιότητα και αυξάνοντας το προσδόκιμο ζωής των καρδιοπαθών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 2014 AHA/ACC/HRS Guideline for the Management of Patients With Atrial Fibrillation: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines and the Heart Rhythm Society, Circulation, διαθέσιμο εδώ
- Guidelines for the management of atrial fibrillation: the Task Force for the Management of Atrial Fibrillation of the European Society of Cardiology (ESC), NIH, διαθέσιμο εδώ
