Της Ευγενίας Ζαφείρη,
Μετά από μια αμφιλεγόμενη και πολωμένη προεκλογική περίοδο, ο Ντόναλντ Τραμπ επανήλθε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2025, εγκαινιάζοντας τη δεύτερη θητεία του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Η επιστροφή του, αποτέλεσε ένα ιστορικό πολιτικό γεγονός, με ισχυρές αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και διεθνώς. Οι πρώτοι μήνες της νέας του θητείας ήταν, όπως αναμενόταν, έντονοι και περιελάμβαναν μια σειρά αλλαγών που επηρεάζουν τόσο το εσωτερικό της χώρας όσο και το διεθνές περιβάλλον.
Οικονομία
Κατά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ επανέφερε με ένταση την πολιτική του οικονομικού εθνικισμού, δίνοντας έμφαση στην προστασία της εσωτερικής παραγωγής των Ηνωμένων Πολιτειών και στη μείωση της εξάρτησης από ξένες αγορές. Στην καρδιά αυτής της στρατηγικής βρέθηκε η πολιτική των δασμών.
Στις πρώτες 100 ημέρες της νέας του προεδρίας, ο Τραμπ προχώρησε σε μια σειρά επιθετικών παρεμβάσεων στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Πρωτίστως, επέβαλε νέους δασμούς που κυμαίνονται από 10% έως και 60% σε πλήθος προϊόντων με προέλευση τη Κίνα. Τα ηλεκτρονικά είδη, τα ηλιακά πάνελ, τα ηλεκτρικά οχήματα και μια μεγάλη ποικιλία μικροηλεκτρονικών εξαρτημάτων βρέθηκαν στο στόχαστρο. Οι λόγοι που επικαλέστηκε η αμερικανική κυβέρνηση ήταν η επιδότηση του κινέζικου κράτους σε βιομηχανίες που, σύμφωνα με τον Τραμπ, παραβιάζουν τους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου, καθώς και η συστηματική «κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας» από κινεζικές εταιρείες και βιομηχανίες. Παράλληλα, τέθηκαν δασμοί ύψους 25% σε συγκεκριμένα προϊόντα που εισάγονται από τον Καναδά και το Μεξικό, κυρίως πρώτες ύλες όπως το αλουμίνιο και η ξυλεία, αλλά και σε βιομηχανικά αγαθά. Η ενέργεια αυτή είχε σκοπό να πιέσει τους δύο γείτονες των ΗΠΑ για επαναδιαπραγμάτευση ορισμένων όρων της εμπορικής συμφωνίας USMCA (United States–Mexico–Canada Agreement ), της οποίας η διαπραγμάτευση είχε ολοκληρωθεί στην πρώτη θητεία του Τραμπ ως αντικατάσταση της NAFTA (North American Free Trade Agreement).
Το πλέον φιλόδοξο και αμφιλεγόμενο σχέδιο, είναι η σταδιακή επιβολή ενός «καθολικού δασμού» 10% σε όλες τις εισαγωγές, ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης ή είδους προϊόντος. Ο Λευκός Οίκος υποστήριξε ότι αυτό θα εξασφάλιζε ένα μόνιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις αμερικανικές επιχειρήσεις, περιορίζοντας τις εισαγωγές φθηνών προϊόντων που προέρχονται από χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος. Αν και το μέτρο δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως, κυβερνητικοί αξιωματούχοι δήλωσαν πως αποτελεί προτεραιότητα εντός του 2025.
Οι επιπτώσεις αυτής της στρατηγικής άρχισαν ήδη να γίνονται αισθητές. Βραχυπρόθεσμα, οι τιμές για καταναλωτικά αγαθά παρουσίασαν αυξητική τάση. Είδη όπως οι οικιακές συσκευές και τα smartphones για παράδειγμα, είδαν ανατιμήσεις που κυμαίνονταν από 3% έως και 15%. Η αύξηση του κόστους μετακυλείται τελικά στον τελικό καταναλωτή, προκαλώντας ανησυχίες για αναζωπύρωση πληθωριστικών πιέσεων. Πράγματι, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 0,3% τον Μάρτιο, παρότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα επιχειρούσε να διατηρήσει σταθερή τη νομισματική πολιτική.
Την ίδια στιγμή, ορισμένοι κλάδοι της αμερικανικής οικονομίας φαίνεται να ευνοούνται από την επιθετική οικονομική πολιτική. Οι εγχώριες βιομηχανίες παραγωγής πρώτων υλών, τα εργοστάσια επεξεργασίας και οι επιχειρήσεις που είχαν στο παρελθόν μεταφέρει τη γραμμή παραγωγής στο εξωτερικό βλέπουν πλέον πλεονέκτημα στο να επαναπατρίσουν τις δραστηριότητές τους. Η κυβέρνηση ενθαρρύνει τέτοια κινήματα, προσφέροντας φορολογικά κίνητρα και επιδοτήσεις για επενδύσεις σε εργοστάσια εντός των ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι εμπορικοί εταίροι της Ουάσιγκτον δεν έμειναν αδρανείς. Η Κίνα επέβαλε δικούς της δασμούς σε αγροτικά προϊόντα όπως η σόγια και το καλαμπόκι, πλήττοντας άμεσα τους Αμερικανούς αγρότες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Καναδάς και το Μεξικό εξετάζουν το ενδεχόμενο προσφυγής στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO), καταγγέλλοντας παραβίαση των κανόνων ελεύθερου εμπορίου από την κυβερνηση Τραμπ.
Παράλληλα με την πολιτική των δασμών, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε σχέδια για γιγαντιαίες κρατικές επενδύσεις. Σημαντικότερο είναι το πρόγραμμα κατασκευής υποδομών Τεχνητής Νοημοσύνης, με προϋπολογισμό 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η επένδυση αυτή στοχεύει στην κατασκευή κέντρων δεδομένων, εργοστασίων ημιαγωγών και cloud υποδομών σε συνεργασία με μεγάλες εταιρείες όπως η OpenAI και η Nvidia. Στο πλαίσιο αυτής της επένδυσης προβλέπεται και ενίσχυση της εκπαίδευσης σε τεχνολογικούς τομείς, ιδίως στα STEM. Ωστόσο, το αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 6% του ΑΕΠ, παραμένει πρόβλημα για την αμερικανική οικονομία. Οι δασμοί αυξάνουν μεν προσωρινά τα δημόσια έσοδα, αλλά εάν επιμείνουν οι εμπορικές εντάσεις, η συνολική ανάπτυξη ενδέχεται να επιβραδυνθεί και τα έσοδα να υποχωρήσουν.
Εσωτερική πολιτική
Κατά την επιστροφή του στα προεδρικά καθήκοντα, ο Ντόναλντ Τραμπ επιδόθηκε σε μια πρωτοφανή επίθεση αναδιάρθρωσης του ομοσπονδιακού κράτους, υπογράφοντας περισσότερα από 140 εκτελεστικά διατάγματα μέσα στις πρώτες 100 ημέρες της θητείας του — αριθμός που ξεπερνά κάθε προηγούμενο πρόεδρο στην ίδια χρονική περίοδο . Αυτές οι ενέργειες στόχευαν κυρίως σε:
Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν οι ενέργειες για την αποδυνάμωση της ομοσπονδιακής γραφειοκρατίας, την κατάργηση πολιτικών για τη διαφορετικότητα και την ένταξη (DEI) δηλ. Diversity, equity, and inclusion, καθώς και την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής.
Συγκεκριμένα, ο Τραμπ υπέγραψε το Εκτελεστικό Διάταγμα 14151, με το οποίο τερματίστηκαν τα προγράμματα DEI στον ομοσπονδιακό τομέα, χαρακτηρίζοντάς τα ως «ριζοσπαστικά και σπάταλα». Επιπλέον, με το Εκτελεστικό Διάταγμα 14173, ανακάλεσε προηγούμενες εντολές που απαιτούσαν από τους ομοσπονδιακούς εργολάβους να αποφεύγουν τις διακρίσεις στην απασχόληση βάσει φυλής, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Αυτές οι ενέργειες προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις πολιτικών δικαιωμάτων και οδήγησαν σε νομικές προσφυγές.
Στον τομέα της μετανάστευσης, ο Τραμπ υπέγραψε το Εκτελεστικό Διάταγμα 14160, με το οποίο επιχειρεί να τερματίσει το δικαίωμα πολιτογράφησης για παιδιά μεταναστών χωρίς νόμιμη παρουσία ή με προσωρινές βίζες. Η εντολή αυτή αμφισβητεί την ερμηνεία της 14ης Τροπολογίας του Συντάγματος και έχει ήδη μπλοκαριστεί από ομοσπονδιακά δικαστήρια. Παράλληλα, η κυβέρνηση προχώρησε σε απελάσεις μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων 59 λευκών Νοτιοαφρικανών που έλαβαν καθεστώς προσφύγων, προκαλώντας αντιδράσεις για την επιλεκτική μεταναστευτική πολιτική.
Στις 20 Μαρτίου 2025, υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για τη διάλυση του Υπουργείου Παιδείας, εκπληρώνοντας μια μακροχρόνια υπόσχεση προς τους συντηρητικούς υποστηρικτές του. Το διάταγμα καλεί την Υπουργό Παιδείας να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη διάλυση του υπουργείου και την επιστροφή της εξουσίας για την εκπαίδευση στις πολιτείες, στους κυβερνητες και τις τοπικές κοινότητες. Ωστόσο, η πλήρης κατάργηση του Υπουργείου Παιδείας απαιτεί νομοθετική έγκριση από το Κογκρέσο.
Παράλληλα, η κυβέρνηση Τραμπ προχώρησε στη διάλυση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), με στόχο τη μείωση των δαπανών και την αναδιοργάνωση της εξωτερικής βοήθειας. Ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ανακοίνωσε ότι η εποχή της USAID έχει τελειώσει, χωρίς να διευκρινίσει αν θα ζητηθεί έγκριση από το Κογκρέσο για τη διάλυση ενός οργανισμού που δημιουργήθηκε από το ίδιο το Κογκρέσο. Η διάλυση της USAID είχε σημαντικές επιπτώσεις, με την ακύρωση 5.800 από 6.200 πολυετείς συμβάσεις, οδηγώντας σε περικοπές ύψους 54 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Εξωτερική Πολιτική
Η σχέση του Προέδρου Τραμπ με την Ευρωπαϊκή Ένωση στη δεύτερη του θητεία έχει γίνει σαφώς πιο εχθρική. Η επιβολή δασμών 20% στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, ιδίως στα γερμανικά αυτοκίνητα, προκάλεσε σκληρή αντίδραση από τις Βρυξέλλες, οι οποίες ενέκριναν αντίποινα με δασμούς 25% σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 21 δισεκατομμυρίων ευρώ. Παράλληλα, ο Τραμπ κατηγορεί την ΕΕ για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και κριτικάρει τους ευρωπαϊκούς ψηφιακούς κανονισμούς, υποστηρίζοντας ότι απειλεί την ελευθερία του λόγου και προκαλώντας περαιτέρω εντάσεις. Η στάση αυτή έχει οδηγήσει την ΕΕ να διερευνά πιο στενές σχέσεις με την Κίνα ενώ σχεδιάζειται
Σύνοδος κορυφής με τον Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο τον Ιούλιο
Στη Μέση Ανατολή, ο Τραμπ ανακοίνωσε την άρση όλων των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Συρίας, μετά από συνάντηση με τον νέο πρόεδρο Άχμεντ αλ-Σαράα. Ο Σαράα, πρώην διοικητής της Αλ Κάιντα, υποσχέθηκε την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ και τη μείωση της ιρανικής επιρροής στη Συρία. Η απόφαση αυτή προκάλεσε ανησυχίες στο Ισραήλ, το οποίο φοβάται ότι η προσέγγιση ΗΠΑ-Συρίας μπορεί να υπονομεύσει τη θέση του στην περιοχή.
Η σχέση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών, Ρωσίας και Ουκρανίας κατά τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ βρίσκεται σε μια εύθραυστη και ασταθή ισορροπία, καθώς η Ουάσινγκτον επιχειρεί να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την πλήρη σύμπλευση με καμία από τις δύο πλευρές. Παρά την παραδοσιακή υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, ο Τραμπ έχει εκφράσει την πρόθεσή του να «τερματίσει τον πόλεμο μέσα σε 24 ώρες», προωθώντας επαφές με τη Μόσχα και προτείνοντας εδαφικές υποχωρήσεις εκ μέρους του Κιέβου ως βάση διαπραγμάτευσης κάτι που έχει προκαλέσει αντιδράσεις στην ουκρανική ηγεσία. Από την άλλη, η Ρωσία εμφανίζεται επιφυλακτική αλλά και θετικά σε μια νέα διπλωματική προσέγγιση με τις ΗΠΑ, αναγνωρίζοντας ότι η επιστροφή του Τραμπ μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για άρση κυρώσεων. Η Ουκρανία, ωστόσο, παραμένει δύσπιστη ως προς τις πραγματικές προθέσεις της Ουάσινγκτον.
Λίγες παραπάνω απο 100 ημέρες έχουν περάσει από την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ στη δεύτερη θητεία του — και όμως, έχουν ήδη συμβεί όσα θα περίμενε κανείς να δει σε μια ολόκληρη τετραετία. Σημαντικές παρεμβάσεις στην οικονομική πολιτική, σαρωτικές αλλαγές στη λειτουργία του κράτους, αμφιλεγόμενες αποφάσεις στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και ανακατατάξεις στις διεθνείς σχέσεις συνθέτουν ένα σκηνικό ραγδαίων μεταβολών…
Και όλα αυτά, ενώ βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή. Με περισσότερες από 1.200 ημέρες να απομένουν, ένα ερώτημα προκύπτει: πώς θα είναι ο κόσμος όταν φτάσουμε στην τελευταία ημέρα; Αν οι πρώτες εκατό ήταν ενδεικτικές, το μέλλον προμηνύεται γεμάτο εκπλήξεις και ανατροπές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
“Liberation Day” Tariffs Explained, CSIS, διαθέσιμο εδώ
-
The 141 executive orders Trump signed in his first 100 days, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
US auto tariffs shake global industry as higher prices, job losses loom, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Trump’s meeting with Syria’s new president could mark a turning point for the Mideast, AP, διαθέσιμο εδώ
