Του Κυριάκου Αθανασιάδη,
Ο κινηματογράφος ανέκαθεν πετύχαινε να φέρει στην πραγματικότητα την ανθρώπινη φαντασία. Από το Ταξίδι στη Σελήνη του Ζορς Μελιέ μέχρι τους δεινόσαυρους του Jurassic Park σκηνοθέτες, μοντέρ, υπεύθυνοι των οπτικών εφέ και γραφίστες προσπαθούσαν να κάνουν τον κόσμο να πιστεύει ότι αυτό που βλέπουν στην οθόνη είναι πραγματικότητα. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας των τελευταίων 35 ετών έχει δώσει πλέον τη δυνατότητα σε σκηνοθέτες και παραγωγούς να φέρνουν στη μεγάλη οθόνη από διασκεδαστικές περιπέτειες μέχρι μάχες στο διάστημα. Πριν όμως από τη χρήση υπολογιστών στη δημιουργία ταινιών όλα αυτά έπρεπε να γίνουν αναλογικά. Για να καταλάβει κανείς τη μετάβαση της βιομηχανίας ταινιών από τα αναλογικά στα ψηφιακά μέσα μπορεί να εξετάσει τέσσερις βασικές ταινίες από τη δεκαετία του εβδομήντα μέχρι, περίπου, το 2010.
Η πρώτη ταινία σε αυτή τη λίστα είναι το Star Wars. Το 1977, ο George Lucas έκανε δώρο στην ανθρωπότητα ένα κινηματογραφικό αριστούργημα που έμελλε να αποτελέσει και ένα από τα μεγαλύτερα franchise όλων των εποχών. Η ιστορία ενός διαγαλαξιακού πολέμου, η οποία έπρεπε κάπως να γίνει ταινία με την τεχνολογία και τις δυνατότητες του 1977 χρησιμοποίησε κάθε γνωστό μέσο για το πετύχει. Τα εσωτερικά των διαστημοπλοίων δημιουργήθηκαν με την τεχνική του matte painting, όπου στην πραγματικότητα μπροστά στην κάμερα τοποθετείται ένα πεντακάθαρο γυαλί στο οποίο κάποιος ζωγραφίζει το περιεχόμενο του κάδρου. Έτσι, η παραγωγή χρειάζεται από σκηνικό μόνο το κομμάτι, στο οποίο κινείται ο ηθοποιός και το υπόλοιπο είναι ζωγραφιά. Μία άλλη γνωστή τεχνική που χρειάστηκε ήταν αυτή του stop motion. Σε αυτό δημιουργούνται μαριονέτες, τις οποίες κινεί ο δημιουργός ελάχιστα, τραβάει μία φωτογραφία, τις κουνάει λίγο ακόμα, ξανατραβάει φωτογραφία και συνεχίζει για ώρες το ίδιο. Με αυτή την τεχνική είχαν γυριστεί στο παρελθόν ταινίες, όπως ο King Kong. O George Lucas μετά την τεράστια επιτυχία του Star Wars ίδρυσε την ILM, μία εταιρεία αφιερωμένη καθαρά στη δημιουργία ειδικών εφέ και μπόρεσε να κάνει τα πρώτα δειλά βήματα στο CGI.
Δεκαέξι χρόνια αργότερα μία ακόμα ταινία —αυτή τη φορά του Steven Spielberg— θα άλλαζε για πάντα τον κινηματογράφο και τα ειδικά εφέ. Το Jurassic Park αρχικά βασίστηκε σε τεχνική stop motion, με κούκλες και μαριονέτες, υιοθετώντας μία γνωστή και αξιόπιστη πρακτική. Ενώ, λοιπόν, τα γυρίσματα είχαν προχωρήσει αρκετά, μία ομάδα 3D Animators παρουσίασε στον σκηνοθέτη ένα νέο τρόπο για να τα κάνουν όλα, το CGI (Computer Generated Images). Ο Spielberg εντυπωσιασμένος από τη νέα αυτή τεχνική άλλαξε την ταινία του, ανακατεύοντας το CGI με το stop motion και έφερε στην μεγάλη οθόνη τους δεινόσαυρους, όπως δεν τους είχε ξαναδεί κανένας. Από εκείνη την ταινία και μετά το Hollywood προσπάθησε να μην κοιτάξει πίσω και να εκμεταλλευτεί αυτή τη νέα τεχνολογία στο έπακρο.
Από τότε πολλές ταινίες χρησιμοποίησαν, όπως μπορούσαν την τεχνολογία για να δημιουργήσουν χαρακτήρες, σκηνικά και δράσεις που ήθελαν. Καμία, ωστόσο, δεν το έκανε καλύτερα από την τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ένα εγχείρημα, το οποίο φαινόταν αδιανόητο και σχεδόν απίθανο να πραγματοποιηθεί, ξεκίνησε το 2000 από τον σκηνοθέτη ταινιών τρόμου Peter Jackson και τελικά, έκανε το όνειρο πραγματικότητα. Για τη δημιουργία αυτών των ταινιών χρειάστηκε κάθε δυνατή τεχνική ειδικών εφέ. Από υπολογιστές και CGI για τη δημιουργία του δαίμονα Μπάλροκ, μέχρι μακέτες που είχαν το μέγεθος πολυκατοικίας για τα πλάνα των πόλεων, όπως τα είχε φανταστεί ο συγγραφέας των βιβλίων. Ταυτόχρονα, για τη διαφορά ύψους μεταξύ νάνων, χόμπιτ και ξωτικών, ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε το Force Perspective, μία τεχνική όπου ο ένας ηθοποιός είναι πιο μπροστά από τον άλλον στο γύρισμα, ώστε να φαίνεται πιο ψηλός, αλλά η πραγματική δυσκολία σε αυτό ήταν ότι έγινε με κινούμενες κάμερες. Φυσικά δεν θα μπορούσε κανείς να παραβλέψει το γνωστό Γκόλουμ, το οποίο για να μπορέσει να γίνει χρειάστηκε ο ηθοποιός να φοράει μία ειδική στολή και σε κάθε του καρέ στην κάμερα οι animators να τον επεξεργάζονται ψηφιακά. Αν κρίνει κανείς τη δυσκολία που είχαν τα γυρίσματα αυτά δεν είναι τυχαίο που η τριλογία αυτή απέσπασε συνολικά 17 Όσκαρ και έφερε δισεκατομμύρια κέρδη στο στούντιο.
Βέβαια, πέρα από τη δική τους επιτυχία, οι ταινίες του άρχοντα έδωσαν την έμπνευση που χρειαζόταν ο Τζέιμς Κάμερον για να δημιουργήσει το Avatar. Η ταινία αυτή χρειάστηκε χρόνια ολόκληρα για να δημιουργηθεί λόγω της περιορισμένης τεχνολογίας που υπήρχε. Χάρη όμως στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και της τεχνικής με την οποία οι animators δημιούργησαν το Γκόλουμ, ο Cameron κατάφερε να βρει τρόπο να δημιουργήσει την πιο κερδοφόρα ταινία όλων των εποχών. Γυρισμένη εξ ολοκλήρου σε στούντιο, οι απαιτήσεις που είχε από τους τεχνικούς του CGI ήταν τεράστιες. Ωστόσο, το αποτέλεσμα δικαίωσε τους πάντες και ιδιαίτερα, τον James Cameron, ο οποίος είναι επισήμως ο σκηνοθέτης με την πιο επικερδή ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Το Avatar εκείνη τη χρονιά απέσπασε τις καλύτερες κριτικές και βραβεία Όσκαρ για τα ειδικά του εφέ, δείχνοντας το κορυφαίο σημείο, στο οποίο μπορεί να φτάσει αυτή η τέχνη.
Στα εκατό και, πλέον, χρόνια που υπάρχει ο κινηματογράφος ποτέ άλλοτε δεν έδινε η τεχνολογία τόσες πολλές δυνατότητες. Βέβαια, σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η ποιότητα των οπτικών εφέ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από την ποιότητα του σκηνοθέτη, τόσο στο να τα εφαρμόσει στην ταινία, όσο και στο να κρύψει πιθανά σφάλματα που θα έκαναν την εμπειρία της ταινίας λιγότερο διασκεδαστική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι 10 καλύτερες ταινίες με οπτικά εφέ για την αφήγηση ιστοριών, capcut.com, διαθέσιμο εδώ
- Τεχνολογία, ειδικά εφέ και κινηματογράφος, cinephilia.gr, διαθέσιμο εδώ
