Της Δήμητρας Ψύλλια,
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνητότητας παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται από επίμονη περιορισμένη ροή αέρα στους πνεύμονες που δεν είναι πλήρως αναστρέψιμη και σχετίζεται με προοδευτική φλεγμονή των αναπνευστικών αεραγωγών και του πνευμονικού παρεγχύματος, κυρίως λόγω παρατεταμένης έκθεσης σε βλαπτικούς παράγοντες, με κύριο υπαίτιο το κάπνισμα.
Η παθογένεια της αποφρακτικής αυτής νόσου βασίζεται σε μια χρόνια φλεγμονώδη διαδικασία που οδηγεί σε επαναδιαμόρφωση των αεραγωγών, υπερέκκριση βλέννης, ελάττωση της ελαστικότητας των πνευμόνων και την τελική καταστροφή των κυψελίδων (μία κατάσταση που ονομάζεται εμφύσημα). Ο κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας είναι το κάπνισμα, με περισσότερους από το 85% των ασθενών να είναι ή να υπήρξαν καπνιστές. Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν την επαγγελματική έκθεση σε τοξικές ουσίες, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τις συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος κατά την παιδική ηλικία και τη γενετική προδιάθεση (π.χ. ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης).
Η πορεία της ΧΑΠ συνήθως εκδηλώνεται προοδευτικά, με κύρια συμπτώματα: τον χρόνιο βήχα, την παραγωγή πτυέλων, τη δύσπνοια (αρχικά στην κόπωση και αργότερα και σε ηρεμία), τον αναπνευστικό συριγμό και το αίσθημα του «σφιξίματος» στο στήθος. Με την εξέλιξη της νόσου, οι ασθενείς εμφανίζουν συχνές παροξύνσεις — οξείες επιδεινώσεις της δύσπνοιας και των πτυέλων — και συχνά η κατάστασή τους απαιτεί νοσηλεία και επιδεινώνεται η πρόγνωσή τους.
Για τη διάγνωση της ΧΑΠ η σπιρομέτρηση αποτελεί τη βασική διαγνωστική εξέταση. Η ΧΑΠ επιβεβαιώνεται όταν ο λόγος FEV₁/FVC είναι <70% και μετά από χορήγηση βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου συνήθως δε διορθώνεται, μία σημαντική διαφορά συνήθως σε σχέση με το άσθμα, μία επίσης αποφρακτική νόσο με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τη ΧΑΠ. Όσον αφορά τη βαρύτητα της νόσου αυτή ταξινομείται επίσης με βάση το FEV₁ και την παρουσία συμπτωμάτων ή/ και παροξύνσεων. Χρησιμοποιούνται επίσης εργαλεία όπως το mMRC dyspnea scale και το CAT score.
Η ΧΑΠ δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και την ψυχική ευημερία των ασθενών. Η χρόνια δύσπνοια, οι περιορισμοί στην καθημερινή δραστηριότητα και οι συχνές παροξύνσεις οδηγούν συχνά σε αισθήματα άγχους, κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης. Οι ασθενείς συχνά αποσύρονται από δραστηριότητες που απαιτούν προσπάθεια ή έκθεση, με αποτέλεσμα τη μείωση της αυτοεκτίμησης και της ποιότητας ζωής. Η αναγνώριση και διαχείριση αυτών των ψυχολογικών παραμέτρων είναι κρίσιμη για μια ολιστική αντιμετώπιση της νόσου.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η θεραπευτική προσέγγιση της ΧΑΠ είναι πολυπαραγοντική και στοχεύει στη βελτίωση των συμπτωμάτων, την πρόληψη των παροξύνσεων και τη βελτίωση όσο το δυνατόν της ποιότητας ζωής. Οι βασικοί άξονες περιλαμβάνουν: την καθοριστικότατη διακοπή του καπνίσματος, τη φαρμακευτική αγωγή (εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτικοστεροειδή), σημαντικούς εμβολιασμούς, την αναπνευστική φυσικοθεραπεία και την πνευμονική αποκατάσταση. Σε προχωρημένα στάδια ενδέχεται να απαιτηθεί οξυγονοθεραπεία, χειρουργικές επεμβάσεις ή ακόμα και μεταμόσχευση πνεύμονα. Η ΧΑΠ έχει προοδευτικά επιδεινούμενη πορεία, ιδίως αν δεν υπάρξει το πρώτο βήμα της θεραπείας που είναι η διακοπή του καπνίσματος και η σωστή φαρμακευτική αγωγή. Οι παροξύνσεις της είναι αυτές που συσχετίζονται με αυξημένη θνητότητα και τονίζεται ότι η νόσος επιφέρει σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής με απώλεια παραγωγικότητας και ακόμα και ένα σημαντικό οικονομικό βάρος, τόσο για το άτομο όσο και για το σύστημα υγείας.
Συνοψίζοντας η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια αποτελεί μια υποδιαγνωσμένη και υποθεραπευμένη νόσο, παρότι θα μπορούσε σε ένα μεγάλο βαθμό να προληφθεί. Η έγκαιρη διάγνωση μέσω της τεχνικής της σπιρομέτρησης, η εντατική προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος και η ολιστική προσέγγιση στη φροντίδα των ασθενών μπορούν να μεταβάλλουν ουσιαστικά την πορεία της νόσου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease – 2024 Report, goldcopd.org, διαθέσιμο εδώ
- Mechanisms in COPD: differences from asthma, NIH, διαθέσιμο εδώ
