Του Γιώργου Γιαννούλη,
Υπάρχει Δικαιοσύνη στην Ελλάδα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι υπάρχει τοξικότητα, αμφισβήτηση και προσβολή της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης από ορισμένους θερμοκέφαλους. Πώς διοικείται μια Πολιτεία; Τι ρόλο παίζει η ηγεσία, η διοίκηση, η Βουλή και η Δικαιοσύνη ως σύστημα; Πολλοί εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους από ορισμένα πεπραγμένα της Δικαιοσύνης. Οι Νόμοι οφείλουν να διασφαλίζουν το Δίκαιο, εφόσον η Δικαιοσύνη συνιστά το τελευταίο καταφύγιο των πολιτών.
Να επισημανθεί, αρχικά, ότι η Νομοθετική Εξουσία (Βουλή και Πρόεδρος της Δημοκρατίας) είναι εκείνη που καθορίζει το νομοθετικό πλαίσιο. Η Δικαιοσύνη κινείται με βάση το νόμο, που προβλέπεται. Δεν μπορεί να δράσει διαφορετικά.
Είδαμε τις δηλώσεις της Εισαγγελέως της έδρας κατά την εκδίκαση σε β’ βαθμό της υπόθεσης με τους 104 νεκρούς στο Μάτι τον Ιούλιο του 2018. Συναισθηματικά φορτισμένη, η Εισαγγελέας είπε ότι ο Νόμος θα τηρηθεί δηλώνοντας: «Θέλω να πω με πλήρη συνείδηση ότι το δικαστήριο με την απόφασή του δε θα δικαιώσει ψυχές, αυτό που πρέπει να δικαιώσει και να εμπεδώσει είναι το αίσθημα της ασφάλειας και της απόδοσης δικαιοσύνης». Ακόμη, η Δικαιοσύνη πρέπει να λειτουργεί θεσμικά και να κινείται σύμφωνα με το Νόμο. «Η Δικαιοσύνη οφείλει να εφαρμόσει το νόμο, τον κακό νόμο που μπορεί να υπάρχει. Αυτό αν θέλουμε να έχουμε Δημοκρατία, γιατί αν δεν εφαρμόσουμε το νόμο, ξέρουμε όλοι πολύ καλά τι θα συμβεί». Η όποια παρέκκλιση οδηγεί στα επικίνδυνα μονοπάτια της τοξικότητας.
Παράλληλα, τη δράση της Δικαιοσύνης βλέπουμε και στην υπόθεση των Τεμπών με τα 57 θύματα. Για τις πράξεις, ενέργειες ή παραλείψεις, πολιτικών προσώπων ο ανακριτής υποχρεούται να παύσει την έρευνά του και να διαβιβάσει αμελλητί τη δικογραφία στη Βουλή. Ύστερα, τουλάχιστον τριάντα βουλευτές, με τη σειρά τους, κάνουν πρόταση για σύσταση προκαταρκτικής εξέτασης τυχόν ποινικών ευθυνών πολιτικών προσώπων. Αν το πόρισμα είναι παραπεμπτικό, εξετάζεται και από το Δικαστικό Συμβούλιο και προχωρά στο Ειδικό Δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 86 του Συντάγματος. Πριν λίγους μήνες, η Δικαιοσύνη έστειλε δικογραφία στη Βουλή για τον πρώην Υπουργό, Χρήστο Τριαντόπουλο, ενώ πρόσφατα η ίδια διαδικασία έγινε και για εξέταση τυχόν ποινικών ευθυνών κακουργηματικού χαρακτήρα, των πρώην Υπουργών Μεταφορών, Χρήστου Σπίρτζη και Κώστα Αχ. Καραμανλή.
Η Δικαιοσύνη δεν καλύπτει κανέναν δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει κάτι τέτοιο ως θεσμός. Κι αν επιχειρηθεί από κάποιους, πάντα θα υπάρχουν οι δικλείδες ασφαλείας των Νόμων. Το αν η Βουλή, ως μέρος της Νομοθετικής Εξουσίας, δρα σωστά κρίνεται από τους πολίτες. Κάθε φορά που γίνονται βουλευτικές εκλογές, ο λαός μπορεί να επιλέξει τους Αντιπροσώπους του, που θα ασκήσουν τη Νομοθετική Εξουσία τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Μπορεί να καταψηφίσει μια Κυβέρνηση και να αλλάξει τους συσχετισμούς στη Βουλή.
Ως προς την ορθή διοίκηση της Πολιτείας, στους Νόμους παρέπεμπε και ο Πλάτωνας με τον «Πολιτικό». Στο έργο του για τους τύπους ηγεσίας, ξεχώρισε τρία υποδείγματα: το ποιμαντικό, τον ηγέτη-θεραπευτή και το υφαντικό. Στο ποιμαντικό, έχουμε έναν ηγέτη που θεωρείται εξέχων και αλάνθαστος είναι ποιμήν-ποίμανδρος. Διοικεί τους πολίτες θεωρώντας τους, υποδεέστερους. Είναι σαν ποιμένας που καθοδηγεί. Είναι, όμως, ο λαός «ποίμνιο»; Το συγκεκριμένο υπόδειγμα, θα ήταν ορθό αν αφορούσε στην κλίμακα της οντολογίας, δηλαδή Θεός-άνθρωποι ή Άνθρωποι-ζώα. Όμως, ο άνθρωπος έχει πολιτική ικανότητα και ιδιότητα. Στο δεύτερο υπόδειγμα, υπάρχει ο ηγέτης-θεραπευτής. Πάλι έχουμε έναν ηγέτη που έρχεται σαν «Μεσσίας» να θεραπεύσει την Κοινωνία. Εδώ, όμως, θεωρείται ότι η Κοινωνία νοσεί. Κι αν νοσούν οι πολίτες, πώς θα βρούμε τον κατάλληλο, τον υγιή, για να διοικήσει μια «άρρωστη» πολιτεία; Πώς οι «νοσούντες» θα ξεχωρίσουν το λαοπλάνο από τον πραγματικό ηγέτη;
Το τρίτο υπόδειγμα ηγεσίας είναι και το πιο ορθό. Είναι εκείνο του ηγέτη-υφαντή. Εκείνος/εκείνη που διοικεί έχει τον τρόπο να εξυφαίνει τις διαφορές που είναι απολύτως λογικό να υπάρχουν σε μια Κοινωνία. Σύμφωνα με αυτό το υπόδειγμα, δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος ηγέτης. Η ηγεσία επιλέγεται από τους πολίτες. Κι αν κάνουν λάθος; Εδώ έρχονται ως ανάχωμα, ως άμυνα της Πολιτείας, οι Νόμοι. Είναι ο δεύτερος «πλους» («the second best») που διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία της Πολιτείας, την κοινωνική ευημερία και την ευδαιμονία των πολιτών. Δεν υπάρχει ένας εξέχων ηγέτης, αλλά εκείνος που έχει αναλάβει τη διοίκηση οφείλει να τηρεί τη νομοθεσία. Ο Νόμος, ουσιαστικά, υπερτερεί έναντι όλων. Όταν, λοιπόν, είναι δυσεύρετος ο πραγματικά κατάλληλος και σοφός πολιτικός ηγέτης (άρχων), τότε οι θεσπισμένοι Νόμοι, το θετικό Δίκαιο, έρχονται να πάρουν τη «θέση» του. Ο εκάστοτε πολιτικός ηγέτης οφείλει να τους τηρεί, ώστε να λύνονται τα όποια προβλήματα και οι διαφορές εντός της Κοινωνίας.
Για την πολιτική σύνθεση, ο Πλάτων αναφέρει στον «Πολιτικό» ότι μείζων πρόκληση της πολιτικής τέχνης και επιστήμης για την ορθότερη ηγεσία είναι η εναρμόνιση και η αμοιβαία εξισορρόπηση των βαθύτερων τάσεων στην πόλη. Δηλαδή, από τη μια η ριζική αλλαγή, από την άλλη η σταθερότητα. Χρειάζεται ισορροπία, καθώς αν προσηλωθεί η Κοινωνία στην πρώτη έχοντας τόλμη, καινοτομία, ριζοσπαστικότητα, υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί αστάθεια και συγκρούσεις. Αντίστοιχα, αν η δεύτερη ακολουθηθεί αποκλειστικά ως συντήρηση, μπορεί να προκαλέσει σε μια ακραία της μορφή, τη στασιμότητα, το συντηρητισμό, τη μαλθακότητα. Άρα, χρειάζεται ένας συνδυασμός τόλμης και σωφροσύνης. Μέσα σε αυτό το πλέγμα των κοινωνικοπολιτικών σχέσεων επιτυγχάνεται η πρόοδος, η ανάπτυξη και η ευημερία της Κοινωνίας. Ο Πλάτων μάς οδηγεί, μέσα από την περιγραφή των τριών τύπων ηγεσίας, στο τρίτο υπόδειγμα, το υφαντικό, που είναι και το πληρέστερο.
Συνεπώς, είναι αντιληπτό ότι με την τήρηση των νόμων επιτυγχάνεται το «ευ ζην» στην πόλη. Ο πολιτικός ηγέτης οφείλει να συντονίζει και να εναρμονίζει τις δράσεις στο πλαίσιο των τεθειμένων νόμων. Έργο του ηγέτη μετά την κατάρτιση των Νόμων είναι η εφαρμογή τους, ώστε να μη συμβαίνει τίποτε αντίθετο προς αυτούς, τις γραπτές διατάξεις και τα έθιμα. Είναι μια θεμελιώδης αρχή του σύγχρονου κράτους δικαίου.
Πριν το κλείσιμο, ας μην ξεχνάμε κάτι το οποίο υπάρχει στη διδακτέα ύλη, ως απλό κείμενο των Λατινικών. Το απόσπασμα από το λόγο του Κικέρωνα, Ρωμαίου ρήτορα, πολιτικού και φιλοσόφου. Έλεγε ότι η πολιτεία βασίζεται στους Νόμους τους οποίους οι πολίτες τηρούν. Ο Νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η πηγή της Δικαιοσύνης. Χωρίς το Νόμο δεν μπορεί να σταθεί η Πολιτεία. Μάλιστα, παρομοίασε το Νόμο ως χρήσιμο για την επιβίωση της Πολιτείας, με την ψυχή που είναι απαραίτητη για το σώμα. Οι άρχοντες-πολιτικοί ηγέτες είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές είναι ερμηνευτές των νόμων και, τέλος, όλοι είμαστε «υπηρέτες» των νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.
Στο σήμερα, καλό είναι να θυμόμαστε ότι στην πραγματική Δημοκρατία υπάρχουν κανόνες που είναι απαραίτητο να τηρούνται και πολλές κοινωνικές διαφορές οι οποίες είναι λογικό να υπάρχουν, αλλά να γίνονται σεβαστές από όλες τις πλευρές. Πάντα, για το δίκαιο και το ορθό, θα καταλήγουμε στη Δικαιοσύνη, στους Νόμους. Και όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, σε μια Δημοκρατία κρίνονται και οι νομοθέτες-βουλευτές. Είναι μια αλυσίδα από τον πολίτη μέχρι τους θεσμούς, αλλά με βάση πάντα το ορθό και τα όρια ασφαλείας. Οι θεσμοί όταν λειτουργούν σωστά δεν επιτρέπουν την αλλοίωση του χαρακτήρα τους, την τοξικότητα και την ίδια τους την «άλωση». Ωστόσο, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε την εμπιστοσύνη με την πιο ιερή έννοια, αυτήν του σεβασμού στους θεσμούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τύποι ηγεσίας στον Πολιτικό του Πλάτωνος, ejournals.epublishing.ekt.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δίκη για το Μάτι: «Οταν η φωτιά έρχεται από χιλιόμετρα, πρέπει να γίνει απομάκρυνση» – Τι είπε η εισαγγελέας στην αγόρευσή της, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
