Της Αντωνίας Αποστόλου,
Όπως έχει επικρατήσει να λέμε, η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου του 1821 με αφετηρία την Πελοπόννησο. Γρήγορα, όμως, πήρε τεράστιες διαστάσεις κι εξαπλώθηκε σε όλον τον Ελλαδικό χώρο. Αγανακτισμένοι Έλληνες σε όλες τις περιοχές προσπαθούσαν να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό συμμετέχοντας στην τεράστια επανάσταση, με το τέλος της οποίας ιδρύθηκε και το πρώτο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.
Παρόλα αυτά, είναι ευρέως διαδεδομένες οι ιστορίες με «πρωταγωνιστές» τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη, τον Παπαφλέσσα και πολλούς ακόμα που έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία του τόπου μας, όμως είναι και πολλοί άλλοι που έμειναν στην αφάνεια και σχεδόν κανένας δεν τους ξέρει. Ένας από αυτούς είναι και ο πολέμαρχος Ευάγγελος Ματζαράκης, ο οποίος, στις 5 Μαΐου ύψωσε στο νησί της Σαντορίνης την Ελληνική σημαία.
Ήδη, πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Σαντορίνη λόγω της στρατηγικής της θέσης στο Αιγαίο, διατηρούσε μία σχετική αυτονομία, με τους προκρίτους να υπενθυμίζουν την οθωμανική κυριαρχία στο νησί. Μετά το ξέσπασμα της επανάστασης, το ελληνικό αίσθημα φούντωσε στους κατοίκους κι αυτό λειτούργησε ως κινητήριος δύναμη για τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν στην πορεία.
Η επανάσταση στο νησί ξεκίνησε με μία επιστολή του Δημήτριου Υψηλάντη προς τους άρχοντες του νησιού καθώς και στον επίσκοπο Ορθοδόξων Ζαχαρία Κυριακό. Η επιστολή, την οποία μετέφερε ο πλοίαρχος Ευάγγελος Ματζαράκης, έκανε έκκληση για συμβολή στον κοινό αγώνα για την ελευθερία. Οι πρόκριτοι της Σαντορίνης ανταποκρίθηκαν άμεσα στην έκκληση κι αποφάσισαν να στηρίξουν τον αγώνα. Έτσι, έστειλαν 70 άνδρες κι έναν ιερέα στις Σπέτσες και 100 βαρέλια κρασί στην Ύδρα.
Ωστόσο, η συμπόρευση της Σαντορίνης με τους Υδραίους δεν περιορίστηκε μόνο στην αποστολή ανδρών, αλλά επεκτεινόταν σε άλλους τομείς. Καταρχάς, η μεταίχμια θέση του νησιού βόρεια της Κρήτης, νότια των Κυκλάδων, αλλά και κοντά στα Δωδεκάνησα, επέτρεπε την παρακολούθηση των κινήσεων του εχθρικού στόλου. Συνεπώς, υπήρχε η δυνατότητα να πληροφορούν οι κάτοικοι της Σαντορίνης τα ναυτικά κέντρα του Αγώνα. Με αυτόν τον τρόπο, η Σαντορίνη μαζί με την Ίο μπορούσαν να βλέπουν τις κινήσεις του Καρά Αλή στο Αιγαίο και να πληροφορούν τους Υδραίους, κάτι για το οποίο είναι ιδιαίτερα ευγνώμονες.
Παρόλα αυτά, η προσφορά του νησιού δεν περιοριζόταν μόνο στην κατασκοπεία. Όπως προαναφέρθηκε, η Σαντορίνη βρισκόταν σε μία πολύ σημαντικά στρατηγικά θέση. Επομένως, πέρα από τις δυνατότητες κατασκοπείας, η προσφορά της Σαντορίνης επεκτεινόταν και στον ελλιμενισμό ελληνικών καραβιών, αλλά και την διέλευση ελληνικού στόλου στα πλαίσια των επιχειρήσεων.
Πέρα από αυτό, η συμβολή του νησιού αυτού αφορούσε και τον εφοδιασμό. Η Σαντορίνη, γνωστή για το κρασί της, το οποίο κι εξήγαγε στην Ρωσία – ευχερέστερα με την Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή του 1774 – εφοδίαζε την Θήρα με αυτό. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι η Θήρα φορολογούσε το κρασί επιπρόσθετα προκειμένου να συμβάλλουν οικονομικά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Βέβαια, η συνοδοιπορία της Σαντορίνης με τα υπόλοιπα νησιωτικά επαναστατικά κέντρα δεν παρατηρείται μονάχα στην προσφορά της Σαντορίνης, αλλά και στην ζήτηση. Πιο συγκεκριμένα, με επιστολή που απέστειλαν οι κάτοικοι της Σαντορίνης στις 30 Απριλίου του 1821 προς τους Σπετσιώτες, τους γνωστοποιούν ότι έστειλαν τον Νικόλαο Δεναξά, ο οποίος διατέλεσε εκπρόσωπος των Θηρευτικών στις Σπέτσες, για να αγοράσει από εκεί σιτάρι κι άλλα βρώσιμα ή να του υποδειχθεί ένας τρόπος για να προμηθευτεί τα απαραίτητα από άλλες περιοχές. Οι πρόκριτοι των Σπετσών απάντησαν θετικά στο αίτημα τους στέλνοντας μία επιστολή στις 2 Μαΐου, λέγοντας ότι είναι διατεθειμένοι να δώσουν στην Σαντορίνη κριθάρι ή οτιδήποτε άλλο χρειάζονται με αντάλλαγμα βαρέλια με κρασί και «καλούς άνδρες».
Η επίσημη ανύψωση της ελληνικής σημαίας έλαβε χώρα στις 8 Μαΐου του 1821, λίγους μήνες αφού ξεκίνησε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας. Η σημαία, ο λευκός σταυρός σε ένα γαλανό φόντο, υψώθηκε τότε στον λόφο του Προφήτη Ηλία, το υψηλότερο σημείο του νησιού, αλλά και στο λιμάνι Σκάλα, προκειμένου να αποστέλλεται το μήνυμα ότι πλέον το νησί είναι ελεύθερο κι απαλλαγμένο από την οθωμανική κυριαρχία.
Η ύψωση της σημαίας στο νησί δεν ήταν μονάχα μία συμβολική πράξη, αλλά και μία πράξη εθνικής ταυτότητας και αντίστασης. Μετά την ύψωση της σημαίας, η Σαντορίνη έπαιξε ενεργό ρόλο στον Αγώνα με πολλούς ανθρώπους να συγκεντρώνονται και να παλεύουν όλοι μαζί για την ελευθερία τους. Το νησί, αν και μακριά από τον κύριο ελλαδικό χώρο, απέδειξε ότι η Επανάσταση ήταν πανελλήνια και ότι όλες οι περιοχές βοήθησαν με όποιο τρόπο και όσα μέσα διέθεταν. Η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους δεν επήλθε από συγκεκριμένες περιοχές, αλλά από μία συλλογική προσπάθεια, ένα συλλογικό αίσθημα, έναν συλλογικό Αγώνα…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βακαλόπουλος Απόστολος (1982), Ιστορία του νέου Ελληνισμού – Η μεγάλη ελληνική Επανάσταση (1821-1829) (τόμος ΣΤ΄), Θεσσαλονίκη
- Σαντορίνη και Επανάσταση του 1821, kallistorwntas.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Πτυχές της Επανάστασης του 1821 στη Σαντορίνη – Συμπορεύσεις και διχοστασίες, blogs.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
