Της Αναστασίας Λιάκου,
Είναι Σάββατο βράδυ, έχουμε κανονίσει έξοδο με τους φίλους μας, πίνουμε τα ποτά μας και περνάμε φανταστικά. Έχουμε μεθύσει ελαφρώς, αλλά δεν νιώθουμε κάτι πέρα από τα συνηθισμένα. Επιστρέφουμε στο σπίτι, κοιμόμαστε το βράδυ και την επόμενη μέρα ξυπνάμε έντρομοι: δυσκολευόμαστε να αναπνεύσουμε και να δούμε καθαρά. Τι μπορεί να συμβαίνει;
Η νοθεία των αλκοολούχων ποτών αποτελεί ένα συχνό και απειλητικό για την υγεία μας πρόβλημα. Η ουσία που προστίθεται κυρίως είναι η μεθανόλη, μια αλκοόλη εξαιρετικά τοξική για τον ανθρώπινο οργανισμό. Η μεθανόλη χρησιμοποιείται σε διάφορες βιομηχανικές εφαρμογές, όπως τα καύσιμα, οι διαλύτες και τα αντιψυκτικά. Πρόκειται για ένα άχρωμο υγρό με έντονη οσμή, παρόμοια με εκείνη της αιθανόλης, με τη σημαντική διαφορά πως η προσθήκη της στα αλκοολούχα ποτά πέρα από παράνομη, μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως η κατάποση ποσότητας μόλις 10-30 ml μεθανόλης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή δηλητηρίαση.
Η τοξικότητα της μεθανόλης δεν οφείλεται στην ίδια την ουσία, αλλά στα παράγωγά της, τη φορμαλδεΰδη και το μυρμηκικό οξύ. Στα αρχικά στάδια, η μεθανόλη προκαλεί τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της μέθης, λόγω καταστολής του κεντρικού νευρικού συστήματος, δηλαδή πονοκέφαλο, ναυτία, έμετο, ευφορία, απώλεια συντονισμού των κινήσεων. Μια κατάσταση μέθης που μας θυμίζει τη γνωστή σε όλους μας αιθανόλη. Ακριβώς το γεγονός αυτό μπορεί να δυσκολέψει την έγκαιρη αναγνώριση της δηλητηρίασης από μεθανόλη στα αρχικά της στάδια.
Στη συνέχεια, η μεθανόλη μεταβολίζεται στο ήπαρ από το ένζυμο αλκοολική δεϋδρογονάση, παράγοντας φορμαλδεΰδη και μυρμηκικό οξύ, τις ουσίες που οδηγούν στις σοβαρότερες συνέπειες. Η αντίδραση αυτή χρειάζεται 12-24 ώρες να ολοκληρωθεί, δημιουργώντας μια λανθάνουσα περίοδο, όπου τα συμπτώματα είναι ήπια ή απουσιάζουν. Αυτό που ακολουθεί όμως είναι ναυτία, έμετος, έντονος κοιλιακός πόνος σε συνδυασμό με καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος και δυσκολία στην αναπνοή.
Τα προϊόντα αυτά είναι οξέα και μεταβολίζονται αργά, οδηγώντας σε συσσώρευσή τους στο σώμα μας και μεταβολική οξέωση (μείωση του pH του αίματος). Η συσσώρευση μυρμηκικού οξέος επηρεάζει χαρακτηριστικά τον οφθαλμό, επιφέροντας αίσθημα θολότητας, σαν να υπάρχει καπνός ή ομίχλη μπροστά στα μάτια των ασθενών, σκοτεινά σημεία στο οπτικό πεδίο ή ακόμα και πλήρη απώλεια της όρασης.
Σε προχωρημένα στάδια μπορεί να εμφανιστεί σύγχυση, λήθαργος, επιληπτικοί σπασμοί και κώμα. Η σοβαρότητα αυτών των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα της μεθανόλης που καταναλώθηκε και τον χρόνο που πέρασε χωρίς θεραπεία γι’ αυτόν τον λόγο κρίσιμη καθίσταται η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και η έγκαιρη διάγνωση.
Η υποψία της δηλητηρίασης από μεθανόλη βασίζεται στον συνδυασμό της κλινικής υποψίας, των εργαστηριακών εξετάσεων και του ιστορικού κατανάλωσης αλκοόλ αμφιβόλου προέλευσης. Σημαντικές ενδείξεις αποτελούν η παρουσία σοβαρής μεταβολικής οξέωσης με υψηλό χάσμα ανιόντων, η ταχεία επιδείνωση της όρασης και τα συμπτώματα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Σε εργαστηριακό επίπεδο, μπορεί να διαπιστωθεί αυξημένο ωσμωτικό χάσμα, ενώ σε εξειδικευμένα κέντρα μπορεί να μετρηθεί άμεσα η συγκέντρωση της μεθανόλης στο αίμα. Στην πράξη, η διάγνωση βασίζεται κυρίως στην κλινική εικόνα και η θεραπεία ξεκινά χωρίς καθυστέρηση για να αποφευχθούν οι μη αναστρέψιμες συνέπειες.
Η δηλητηρίαση από μεθανόλη αποτελεί ιατρικό επείγον και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Στόχος της θεραπείας είναι να σταματήσει η μετατροπή της μεθανόλης στα τοξικά παράγωγά της, μέσω αναστολής του ενζύμου μετατροπής, δηλαδή της αλκοολικής δεϋδρογονάσης. Το βασικό αντίδοτο είναι η φομεπιζόλη που προτιμάται όταν είναι διαθέσιμο, γιατί δρα άμεσα και με ακρίβεια. Αν δεν είναι διαθέσιμο, χορηγούμε τη γνωστή σε μας αιθανόλη. Η αιθανόλη ανταγωνίζεται τη μεθανόλη στο ίδιο ένζυμο, εμποδίζοντας τη δημιουργία τοξικών προϊόντων.
Επιπλέον, στους ασθενείς χορηγούνται ενδοφλέβια υγρά, διττανθρακικό νάτριο για τη διόρθωση της μεταβολικής οξέωσης, καθώς και φυλλικό οξύ, μια βιταμίνη που επιταχύνει την αποδόμηση του μυρμηκικού οξέος σε λιγότερο επικίνδυνες ουσίες. Σε περιπτώσεις σοβαρής δηλητηρίασης, όπως σε υψηλή συγκέντρωση μεθανόλης και βαριάς νευρολογικής εικόνας με οφθαλμική βλάβη πραγματοποιείται αιμοκάθαρση. Η αιμοκάθαρση αφαιρεί τη μεθανόλη και τα τοξικά παράγωγα, μειώνοντας έτσι ταχύτερα την τοξικότητα στον οργανισμό.
Η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία της δηλητηρίασης από μεθανόλη είναι καθοριστικές για την πρόγνωση. Αν η αντιμετώπιση ξεκινήσει πριν την εκδήλωση σοβαρών συμπτωμάτων, οι πιθανότητες πλήρους ανάρρωσης είναι εξαιρετικά υψηλές. Αντίθετα, η καθυστέρηση στη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει στη μόνιμη τύφλωση ή ακόμα και στον θάνατο.
Κλείνοντας, η δηλητηρίαση από μεθανόλη ξεκινά με ήπια συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της απλής μέθης και μπορεί να μας ξεγελάσουν. Ωστόσο, η πορεία αυτών εξελίσσεται ραγδαία και δραματικά. Για αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να προσέχουμε την ποιότητα των αλκοολούχων ποτών που καταναλώνουμε και να είμαστε υποψιασμένοι για τα red flags, όπως η θόλωση της όρασης. Σε κάθε περίπτωση ασυνήθιστων συμπτωμάτων μετά από κατανάλωση αλκοόλ, η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας μπορεί να σώσει ζωές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Methanol toxicity, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Methanol toxicity, MedScape, διαθέσιμο εδώ
