Της Αναστασίας Χέλη,
Η διαταγή πληρωμής αποτελεί μια σύντομη και ταχύρρυθμη διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης με σκοπό τη διευκόλυνση της είσπραξης χρηματικών απαιτήσεων χωρίς την προσφυγή στην κύρια διαδικασία δίκης. Παρά τη χρησιμότητά της για τους δανειστές, ο οφειλέτης διατηρεί το δικαίωμα να αμυνθεί μέσω ανακοπής, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωση ή την τροποποίηση της διαταγής.
Η διαταγή πληρωμής είναι εκτελεστός τίτλος που εκδίδεται από τον δικαστή (ανάλογα με την αξία της απαίτησης), εφόσον ο αιτών προσκομίζει έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την απαίτηση. Ρυθμίζεται από τα άρθρα 623 έως 634 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ). Η διαδικασία είναι μονομερής, δεν απαιτείται ακρόαση του καθ’ ου και σκοπό έχει να επιτρέψει την ταχύτερη είσπραξη χρημάτων σε περιπτώσεις που η οφειλή τεκμηριώνεται με σαφήνεια (π.χ. τιμολόγια, αναγνώριση χρέους, σύμβαση δανείου).
Προϋποθέσεις έκδοσης
- Η απαίτηση να είναι χρηματική, ορισμένη και απαιτητή.
- Να προκύπτει από ιδιωτικό ή δημόσιο έγγραφο (π.χ. τιμολόγια, δανειακή σύμβαση, αναγνώριση χρέους).
- Να έχει επιδοθεί εξώδικη όχληση, εάν απαιτείται από το νόμο ή από σύμβαση.
Η Έννοια της Ανακοπής κατά Διαταγής Πληρωμής
Η ανακοπή είναι το ένδικο μέσο που ασκεί ο οφειλέτης προκειμένου να ακυρώσει ή να περιορίσει τη διαταγή πληρωμής. Ρυθμίζεται κυρίως από τα άρθρα 632 §1 και 633 ΚΠολΔ και αποτελεί το κύριο μέσο άμυνας του καθ’ ου στη διαδικασία. Μέσω της ανακοπής ο οφειλέτης μπορεί να προβάλει κάθε ουσιαστικό ή δικονομικό λόγο που πλήττει τη νομιμότητα ή βασιμότητα της απαίτησης.
Παραδείγματα λόγων ανακοπής:
- Η απαίτηση δεν είναι ορισμένη ή απαιτητή.
- Τα έγγραφα δεν αποδεικνύουν επαρκώς την απαίτηση.
- Η σύμβαση είναι άκυρη ή ανύπαρκτη.
- Η απαίτηση έχει εξοφληθεί ή παραγραφεί.
- Υπάρχει αντισυμβατική συμπεριφορά του δανειστή.
- Δεν τηρήθηκαν προϋποθέσεις έκδοσης της διαταγής (π.χ. μη επαρκής επίδοση).
Προθεσμία και Διαδικασία Ανακοπής
Η προθεσμία για την άσκηση της ανακοπής είναι 15 εργάσιμες ημέρες από την επίδοση της διαταγής πληρωμής στον οφειλέτη (άρθρο 632 §1 ΚΠολΔ). Αν η διαταγή πληρωμής δεν επιδοθεί, δεν αρχίζει να τρέχει η προθεσμία, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε εκπρόθεσμη εκτέλεση του τίτλου και να δικαιολογεί λόγο ακύρωσής της. Η ανακοπή ασκείται ενώπιον του δικαστηρίου που εξέδωσε τη διαταγή πληρωμής και δικάζεται κατά την τακτική διαδικασία (άρθρο 632 §2 ΚΠολΔ). Ο καθ’ ου μπορεί να ζητήσει αναστολή εκτέλεσης της διαταγής πληρωμής με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων σύμφωνα με το άρθρο 632 §3 ΚΠολΔ, ειδικά αν υπάρχει κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης από την άμεση εκτέλεση.
Ενδεικτική Νομολογία
Η ελληνική νομολογία έχει διαμορφώσει σαφές πλαίσιο σε πολλές κρίσιμες πτυχές του θεσμού. Παρακάτω ακολουθεί ενδεικτική νομολογία για την ανακοπή κατά διαταγής πληρωμής:
Απόφαση ΑΠ 233/2017: το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η ύπαρξη έντονης αμφισβήτησης ως προς την ύπαρξη ή το ύψος της απαίτησης είναι λόγος μη έκδοσης διαταγής πληρωμής. Η ανακοπή γίνεται δεκτή αν ο δανειστής δεν αποδεικνύει με ακρίβεια την απαίτηση μόνο με έγγραφα.
Απόφαση ΕφΑθ 4842/2020: αναγνωρίστηκε ότι η παραγραφή της απαίτησης μπορεί να προταθεί με ανακοπή, ακόμα και αν η διαταγή πληρωμής εκδόθηκε νομίμως από άποψη εγγράφων. Δηλαδή, ακόμα και τυπικά επαρκής τίτλος δεν προστατεύεται αν η ουσία της απαίτησης έχει υποκύψει σε παραγραφή.
Απόφαση ΜΠρΑθ 3402/2021: ακυρώθηκε διαταγή πληρωμής επειδή ο αιτών δεν προσκόμισε επαρκή απόδειξη για την παράδοση του εμπορεύματος, ενώ το τιμολόγιο και δελτίο αποστολής ήταν μη υπογεγραμμένα. Η απόφαση επαναλαμβάνει τη σημασία της σαφήνειας και ακρίβειας των αποδεικτικών εγγράφων.
Πρακτικά Ζητήματα
Στην πράξη, η επιτυχής ανακοπή εξαρτάται από:
- Την ποιότητα και πληρότητα των εγγράφων της διαταγής.
- Τη νομική αιτιολόγηση των λόγων ανακοπής.
- Τη νομολογιακήευνοϊκότητα του δικαστηρίου.
- Την εμπειρία και ετοιμότητα του πληρεξούσιου δικηγόρου.
Σημαντικό είναι επίσης να κριθεί αν συμφέρει η υποβολή αίτησης αναστολής εκτέλεσης, καθώς η επιδίωξη ανακοπής χωρίς αναστολή μπορεί να αποβεί άσκοπη, εάν ο καθ’ ου έχει ήδη προβεί σε ασφαλιστικά μέτρα (π.χ. κατάσχεση λογαριασμών).
Ανακοπή κατ’ άρθρο 633 ΚΠολΔ
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο οφειλέτης μπορεί να ασκήσει ανακοπή κατ’ άρθρο 633 ΚΠολΔ, δηλαδή ανακοπή μετά την πάροδο της 15ήμερης προθεσμίας, εφόσον δεν έλαβε γνώση της διαταγής πληρωμής με υπαιτιότητα του δανειστή (π.χ. ψευδής δήλωση διεύθυνσης, επίδοση σε άγνωστη διεύθυνση). Η προθεσμία για αυτή την ανακοπή είναι 15 εργάσιμες ημέρες από τη γνώση της διαταγής. Το άρθρο 633 παρέχει έκτακτη προστασία από δόλιες ή εσφαλμένες επιδόσεις, χωρίς όμως να αναιρεί τη σημασία της επιμέλειας από τον καθ’ ου.
Η ανακοπή κατά διαταγής πληρωμής αποτελεί θεμελιώδες ένδικο βοήθημα που εξισορροπεί την ευχέρεια του δανειστή να εκδώσει τίτλο με τα δικαιώματα άμυνας του οφειλέτη. Η επιτυχία της εξαρτάται από νομική ευστοχία, πραγματικά περιστατικά, και την ερμηνεία των διατάξεων από τη νομολογία. Ενώ η διαδικασία της διαταγής πληρωμής διευκολύνει την απονομή δικαιοσύνης υπέρ του δανειστή, η ανακοπή λειτουργεί ως κρίσιμο αντίβαρο δικαστικού ελέγχου, που προασπίζει την αρχή της δίκαιης δίκης και της αναλογικότητας στην εκτέλεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Κ. Κεραμεύς – Δ. Κονδύλης – Ν. Νίκας, Ερμηνεία Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας – Ένδικα Μέσα και Ανακοπές, 2η Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2020
