Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η ελληνιστική περίοδος χαρακτηρίζεται από έντονη πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στα δημιουργηθέντα βασίλεια μετά από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά και ανάμεσα στα νέα φύλα που έκαναν σταδιακά την εμφάνισή τους στο χώρο της Ανατολής αναζητώντας και αυτά ένα νέο μέρος για να αναπτυχθούν. Ένα τέτοιο φύλο ήταν και οι Γαλάτες της Ανατολής που ήρθαν σε μεγάλη σύγκρουση με το βασίλειο της Περγάμου. Η επικράτηση, όμως, της δεύτερης στους πολέμους που διεξήχθησαν ανάμεσα στο 233-223 π.Χ. είχαν ως αποτέλεσμα την ανάδειξη της Περγάμου σε σημαντικό παράγοντα στην περιοχή.
Την νίκη αυτή πιστώνεται ο Άτταλος Α´ που μαζί με τους στρατηγούς του κατόρθωσε να αποκρούσει την βαρβαρική εισβολή. Σε ανάμνηση της κυριαρχίας του αυτής διέταξε την ανέγερση ενός αναθήματος που πιθανότατα τοποθετήθηκε στον περίβολο του ναού της Αθήνας που υπήρχε στην Πέργαμο. Αν και το αυθεντικό έργο δεν μας έχει σωθεί παρά μόνο μέρος της βάσης του (που πιθανόν να είχε διάμετρο 3,1 μέτρων) έχουμε την τύχη μέσα από ρωμαϊκά αντίγραφα να γνωρίζουμε πως πιθανότατα να ήταν. Πάνω στη βάση αυτή στέκονταν παραταγμένα σε πυραμιδοειδές σχήμα μερικά από τα πιο περίτεχνα αγάλματα της ελληνιστικής περιόδου. Πάνω σε αυτή την βάση σύμφωνα με περιγραφές ήταν γραμμένη η επιγραφή «Ο βασιλιάς Άτταλος, που νίκησε σε μάχη τους Τολιστοβογίνους Γαλάτες γύρω από τις πηγές του Καΐκου ποταμού, το αφιερώνει αυτό στην Αθηνά για να την ευχαριστήσει».
Η επιλογή της αναπαράστασης των Γαλατών πάνω στο μνημείο δεν είναι τυχαία διότι δεν επιλέγει να αναπαραστήσει τους νικητές παρά τους ηττημένους ώστε να δημιουργήσει σε όσους το παρακολουθούσαν το αίσθημα της συμπόνιας αλλά και του μεγαλείου του στρατού του που κατάφερε να τους κατατροπώσει.
Ένα, λοιπόν, από αυτά τα αγάλματα είναι ο περίφημος πλέον σήμερα Θνήσκων Γαλάτης που φαίνεται να έχει μαχαιρωθεί στο δεξί του πλευρό με το αίμα να αναβλύζει από την πληγή. Βρίσκεται πάνω σε μια ωοειδή ασπίδα και δίπλα του κείτονται μια ελικοειδής σάλπιγγα και το ξίφος του. Ως προς τα φυσιογνωμικά του χαρακτηριστικά βλέπουμε πως έχει μια φουντωτή κόμη και ένα μουστάκι, ενώ στο λαιμό του κρέμεται ένα περιδέραιο. Μάλιστα, κατά τον Διόδωρο Σικελιώτη οι ευγενείς Γαλάτες είχαν ξυρισμένη την γενειάδα του, κάτι που μάλλον δείχνει πως και σε αυτή την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με κάποιον ευγενή.
Έπειτα ένα ακόμα άγαλμα που πιθανόν να βρίσκοταν στο ανάθημα ήταν ο Γαλάτης με την γυναίκα του. Σε αυτή την παράσταση βλέπουμε δύο μορφές -που και αυτές έχουν τοποθετηθεί πάνω σε μια ασπίδα, ενώ έχουν την ίδια χαρακτηριστική κόμη-, μια νεκρή γυναίκα και έναν άνδρα που είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει. Η γυναικεία μορφή είναι η σύζυγος του Γαλάτη που την σκότωσε για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών και την κρατάει καθώς είναι έτοιμη να πέσει στη γη. Ο πολεμιστής Γαλάτης που στρέφει το ξίφος πάνω στο στήθος του έχει γυρίσει το κεφάλι του ώστε να μην βλέπει την νεκρή σύζυγό του, ενώ έχει σηκωμένο το κεφάλι ως ένδειξη γενναιότητας, μη θέλοντας να υποταχθεί στους αντιπάλους του.
Σε όλες τις μορφές είναι έντονο το θεατρικό στοιχείο προβάλλοντας ξεκάθαρα τον δραματικό χαρακτήρα της παράστασης, ενώ ο τρόπος με τον οποίο έχουν αποδοθεί τα αγάλματα είναι κάτι παραπάνω από ρεαλιστικός, καθώς βλέπουμε να τρέχει το αίμα από τις πληγές τους, τις φλέβες τους να είναι διογκωμένες και στο πρόσωπό τους πέραν από τις ρυτίδες που έχουν λαξευτεί με ακρίβεια συναντάμε και μορφασμούς ενδεικτικούς της κατάστασης στην οποία είχαν περιέλθει.
Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, ο Άτταλος θέλησε να καταστήσει σαφές πως δεν υπόταξε ένα απλό εχθρικό φύλο αλλά περήφανος και ανδρείους πολεμιστές. Σήμερα το μαρμάρινο άγαλμα του Θνήσκοντα Γαλάτη βρίσκεται στη Ρώμη στο Μουσείο του Καπιτωλίου, ενώ ο Γαλάτης με την γυναίκα του είναι επίσης στην Ιταλική πρωτεύουσα στο Μουσείο των Θερμών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δ. Πλάντζος (2016), Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία 1200-30 π.Χ., Εκδόσεις Κάπον
- J. J. Pollitt (2014), Η Τέχνη στην Ελληνιστική Εποχή, Εκδόσεις Δημ. Παπαδήμα
- Το Πέργαμον, greek-language.gr, Διαθέσιμο εδώ
