Της Δήμητρας Ψύλλια,
Η οσφυαλγία αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως, η οποία και επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά και γενικότερα τα περισσότερα συστήματα υγείας. Ο πόνος στη μέση, όπως είναι ευρέως γνωστή, είναι μία εξαιρετικά κοινή κλινική κατάσταση, με έναν επιπολασμό που αγγίζει το 60-80% του γενικού πληθυσμού, να το έχει αντιμετωπίσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Ο πόνος αν και συχνά είναι αυτοπεριοριζόμενος, σε ένα σημαντικό ποσοστό εξελίσσεται σε χρόνια μορφή, επιβαρύνοντας τον ασθενή σωματικά, ψυχολογικά και οικονομικά. Η πολυπαραγοντική φύση της οσφυαλγίας απαιτεί ολοκληρωμένη κατανόηση των αιτίων, καθώς και συντονισμένη διαχείριση για την αποτροπή επιδείνωσης και επαναλαμβανόμενων επεισοδίων.
Παθοφυσιολογία
Η οσφυαλγία δεν αποτελεί μία ενιαία παθολογική οντότητα, αλλά ένα σύμπτωμα με πολλαπλές αιτίες. Η μη ειδική οσφυαλγία (περίπου 85% των περιπτώσεων) αποδίδεται σε μυοσυνδεσμικές κακώσεις, εκφυλιστικές αλλοιώσεις μεσοσπονδύλιων δίσκων και αρθρώσεων ή στην ασταθή κινητικότητα. Χαρακτηριστικά νευρολογικά αίτια, όπως η δισκοκήλη και η στένωση σπονδυλικού σωλήνα, οδηγούν σε ριζοπάθεια. Σε λιγότερο συχνές περιπτώσεις, αίτια όπως λοιμώξεις, κακοήθειες ή οστεοπορωτικά κατάγματα απαιτούν άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση. Η χρόνια μορφή χαρακτηρίζεται από ένα συνδυασμό μηχανικών, φλεγμονωδών, νευροπαθητικών και ψυχογενών παραγόντων, που διαμορφώνουν αυτό το περίπλοκο φάσμα πόνου.
Διάγνωση
Η διαγνωστική προσέγγιση ξεκινά με ένα αναλυτικό ιστορικό και την φυσική εξέταση του ασθενούς. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται σε «ερυθρές σημαίες» που υποδεικνύουν πιθανή σοβαρή υποκείμενη νόσο, όπως η ανεξήγητη απώλεια βάρους, ο νυχτερινός πόνος, ένα ιστορικό καρκίνου ή τραύματος. Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται ο απεικονιστικός έλεγχος (ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία) και ενδεχομένως εργαστηριακές εξετάσεις για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, η απεικόνιση αποφεύγεται στις πρώτες 4-6 εβδομάδες, εκτός αν συνυπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες.
Θεραπευτική προσέγγιση
Η θεραπεία της οσφυαλγίας προσαρμόζεται στον ασθενή και στη χρονιότητα και στην αιτιολογία του πόνου του. Η συντηρητική αγωγή είναι το πρώτο βήμα και περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, ασκήσεις ενδυνάμωσης, κινησιοθεραπεία και απλές φαρμακευτικές επιλογές όπως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ). Σε περιπτώσεις μυϊκού σπασμού, χρησιμοποιούνται τα μυοχαλαρωτικά, ενώ για χρόνιο ή νευροπαθητικό πόνο χορηγούνται επιπλέον και αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιληπτικά φάρμακα. Επεμβατικές θεραπείες, όπως ενέσεις κορτικοστεροειδών ή ραχιαία αποσυμπίεση, επιφυλάσσονται για τις πιο ανθεκτικές περιπτώσεις. Παράλληλα, η ψυχολογική υποστήριξη και η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία βοηθούν στη διαχείριση του χρόνιου πόνου και στην παρηγόρηση του ασθενούς.
Πρόληψη
Η πρόληψη της οσφυαλγίας βασίζεται στην εκπαίδευση του ασθενούς για τη σωστή στάση σώματος κατά την εργασία και την καθημερινότητα, την ενδυνάμωση των μυών του κορμού και τη διατήρηση μίας γενικότερης καλής φυσικής κατάστασης. Η τακτική άσκηση, η αποφυγή καθιστικής ζωής και η διαχείριση του στρες παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο. Η παρέμβαση σε εργονομικές παραμέτρους του επαγγελματικού χώρου μπορεί επίσης να μειώσει σημαντικά την επίπτωση της οσφυαλγίας.
Κοινωνικές και εργασιακές επιπτώσεις
Η οσφυαλγία είναι μία από τις κύριες αιτίες απουσίας από την εργασία και της πρόωρης συνταξιοδότησης, ιδιαίτερα σε χειρωνακτικά επαγγέλματα. Επηρεάζει αρνητικά την παραγωγικότητα, την οικονομική ευρωστία και την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα του ατόμου. Επιπλέον, επιβαρύνει τα συστήματα υγείας μέσω αυξημένων επισκέψεων σε ιατρούς, διαγνωστικών εξετάσεων και χρήσης φαρμάκων. Η κοινωνική απομόνωση, η απώλεια ρόλων και η επιβάρυνση των οικογενειών συνιστούν σοβαρές δευτερογενείς συνέπειες. Η ολοκληρωμένη λοιπόν προσέγγιση που περιλαμβάνει εργονομικές παρεμβάσεις, ψυχολογική υποστήριξη και επανένταξη στον εργασιακό χώρο κρίνεται απαραίτητη.
Διαφορές φύλου στην εμφάνιση της οσφυαλγίας
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, οι γυναίκες παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης χρόνιου πόνου στη μέση σε σύγκριση με τους άνδρες. Παράγοντες όπως οι ορμονικές διακυμάνσεις, η εγκυμοσύνη και η αυξημένη επίπτωση κατάθλιψης μπορεί να συμβάλλουν στην ευαλωτότητα των γυναικών. Αντίθετα, στους άνδρες παρατηρείται συχνότερα οξέα επεισόδια λόγω βαριών σωματικών δραστηριοτήτων ή αθλημάτων. Η κατανόηση των διαφορών αυτών είναι κρίσιμη για την παροχή εξατομικευμένης θεραπευτικής προσέγγισης.
Συμπεράσματα
Η οσφυαλγία αποτελεί μια σύνθετη και πολυδιάστατη κλινική οντότητα που απαιτεί ολιστική και εξατομικευμένη αντιμετώπιση. Η έγκαιρη διάγνωση, η συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων και η προληπτική προσέγγιση μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο της τόσο στο άτομο όσο και στο κοινωνικό σύνολο γενικότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Non-specific low back pain, The Lancet, διαθέσιμο εδώ
- Overtreating chronic back pain: time to back off? Journal of the American Board of Family Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Non-specific low back pain, The Lancet, διαθέσιμο εδώ
- Diagnosis and treatment of low back pain: a joint clinical practice guideline from the American College of Physicians and the American Pain Society, ACP Journals, διαθέσιμο εδώ
