Της Αντωνίας Αποστόλου,
Ήδη από τον 19ο αιώνα, η Γαλλία με την Μεγάλη Βρετανία βρίσκονταν σε διαρκείς συγκρούσεις. Από τους Ναπολεόντειους Πολέμους μέχρι τις συγκρούσεις για τα εδάφη της Ασίας και της Αφρικής, οι δύο χώρες βρίσκονταν σε ένα συνεχή πόλεμο. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ανάγκασαν τις δύο χώρες να αναθεωρήσουν τις σχέσεις τους. Έτσι, στις 8 Απριλίου του 1904, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία υπέγραψαν μία σειρά συμφωνιών, οι οποίες έμειναν στην Ιστορία με το όνομα Entente Cordiale (στα γαλλικά σημαίνει «συμμαχία», «φιλία»).
Ένας από τους λόγους που ώθησε τις δύο χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους ήταν η διαρκής αύξηση δύναμης που επεδείκνυε η Γερμανία του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’. Πιο συγκεκριμένα, ανερχόταν ως στρατιωτική αλλά και ως βιομηχανική δύναμη, προκαλώντας ανησυχία τόσο στο Λονδίνο, όσο και στο Παρίσι. Η ανάπτυξη του γερμανικού στόλου προκαλούσε στην Αγγλία εκνευρισμό, ούσα η Αυτοκράτειρα των θαλασσών με τον μεγαλύτερο ως τότε στόλο, που δεν επιθυμούσε την αύξηση του γερμανικού ναυτικού.
Η Entente Cordiale αποτελείτο από μία σειρά συμφωνιών, οι οποίες ρύθμιζαν αποικιακές και πολιτικές διαφορές. Το κυριότερο χαρακτηριστικό τους δεν ήταν η δημιουργία μίας αμοιβαίας στρατιωτικής υποστήριξης, αλλά η εξομάλυνση των σχέσεων και η εγκαθίδρυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Οι αρχικές διατάξεις αφορούσαν τον διαμοιρασμό των χωρών ευθύνης στις αποικίες. Η Γαλλία θα αναγνώριζε την βρετανική κυριαρχία στην Αίγυπτο και η Βρετανία θα αναγνώριζε την γαλλική επιρροή στο Μαρόκο.
Ακόμη, επιλύθηκαν σημαντικά αλιευτικά θέματα, τα οποία αποτελούσαν το «μήλο της έριδος» για δεκαετίες, ξεκαθαρίζοντας τις ζώνες επιρροής της κάθε χώρας. Επιπρόσθετα, η Αφρική δεν έμεινε εκτός διαβουλεύσεων. Με την Entente Cordiale επιλύθηκαν σημαντικές διαφορές που αφορούσαν εδάφη στην Δυτική Αφρική, όπως η Σενεγάλη και η Νιγηρία. Το πνεύμα της συμφωνίας ήταν η εγκαθίδρυση ενός αμοιβαίου καθεστώτος εμπιστοσύνης και συνεργασίας , κάτι το οποίο τους προηγούμενους αιώνες είχε εκλείψει σε μεγάλο βαθμό.
Άξιο αναφοράς είναι πως η Entente Cordiale δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μία απλή διμερής διπλωματική συμφωνία, αλλά ως μία συμφωνία με βαθύτερες στρατηγικές προεκτάσεις. Αναλυτικότερα, μέσω αυτής της συνεργασίας, αναπτύχθηκε ένας αντι-γερμανικός άξονας, ο οποίος στεκόταν εμπόδιο στις γερμανικές επιδιώξεις βιομηχανικής και στρατιωτικής ανάπτυξης. Επιπλέον, η Entente Cordiale συμπληρώθηκε το 1907 από την Αγγλο-ρωσική Συνεννόηση, διαμορφώνοντας με αυτόν τον τρόπο την γνωστή σε όλους «Τριπλή Αντάντ» μεταξύ Γαλλίας, Ρωσίας και Μεγάλης Βρετανίας.
Μετά την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η συμμαχία μετατράπηκε στην «Τριπλή Αντάντ» με την εισδοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (καθώς και της Σερβίας και του Βελγίου). Μετέπειτα, συνενώθηκε η Ιαπωνία (1914), η Ιταλία (1915), η Ρουμανία (1916), οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (1917) και η Ελλάδα τον Ιούνιο του 1917- όπου και φαινομενικά έληξε ο Εθνικός Διχασμός. Υπό αυτήν την έννοια, ο όρος «Αντάντ» χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλώσει το νικηφόρο μπλοκ του Μεγάλου Πολέμου.
Με την νίκη της Αντάντ, η αγγλο-γαλλική συμμαχία δεν επικράτησε μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε όλη την Υφήλιο. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1920, η συμμαχία υπήρξε στενή με σημαντικότερο μέλημά της να είναι η αποτροπή της ανάκαμψης της Γερμανίας. Για τον σκοπό αυτό, κατόπιν γαλλικής προτροπής, δημιουργήθηκε η «Μικρή Αντάντ» από τα ανατολικά κράτη.
Κατά της δεκαετία του 1930, η συμμαχία ατόνησε λόγω των σοβαρών διαφορών που υπήρχαν στην εξωτερική πολιτική, αλλά και εξαιτίας των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που καλούνταν τα δύο κράτη να αντιμετωπίσουν. Για αυτόν τον λόγο, η συμμαχία στάθηκε ανίκανη και απρόθυμη να αποτρέψει την άνοδο του Χίτλερ και του ναζισμού στην Γερμανία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, την σταδιακή αύξηση της στρατιωτικής ισχύς της Γερμανίας και την συντριπτική ήττα της Γαλλία και την κατοχή αυτής το 1940. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η συμμαχία συνεχίστηκε στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ.
Η συνθήκη της Αντάντ υπήρξε σημείο καμπής για την ιστορία της Ευρώπης. Αν και ξεκίνησε ως διπλωματική διευθέτηση αποικιακών ζητημάτων, πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε ακρογωνιαία λίθο που κατάφερε και μετέβαλε τον ρου της Ιστορίας. Η σταδιακή μεταμόρφωση της «Συνεννόησης» σε «Συμμαχία» δείχνει πως η διπλωματία μπορεί να προσαρμόζεται στις ιστορικές ανάγκες, δημιουργώντας νέες πραγματικότητες για την διεθνή σκηνή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αντάντ, επισήμως γνωστή ως Εγκάρδια Συνεννόηση, timesnews.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 8 Απριλίου 1904: H ίδρυση της «Αντάντ», οι ισορροπίες στην Ευρώπη μεταλλάσσονται, military-history.gr, διαθέσιμο εδώ
- 31 Αυγούστου 1907: Η Τριπλή Αντάντ είναι γεγονός, olympia.gr, διαθέσιμο εδώ
