Της Αντωνίας Αποστόλου,
Όλοι μας γίναμε μάρτυρες, το Φθινόπωρο του 2015, στη φρίκη της μετανάστευσης, όπου χιλιάδες φουσκωτές βάρκες διέσχιζαν τη Μεσόγειο Θάλασσα προκειμένου να πατήσουν τα ελληνικά εδάφη και να βρουν τη λύτρωση.
Έτσι και η ταινία Mediterràneo (2021) του Μαρσέλ Μπαρένα, είναι βασισμένη σε αληθινή ιστορία —μία από τις πολλές που υπήρχαν εκείνον τον καιρό. Τον Σεπτέμβριο του 2015, καθισμένος στον καναπέ του, ο Όσκαρ Κάμπς συγκλονίστηκε από τη φωτογραφία που απεικόνιζε το πτώμα του μικρού Αϊλάν, που βρέθηκε πνιγμένος και μπρούμυτα στην παραλία του Μπόντρουμ. Ήταν ένα από τα πολλά παιδάκια που χάσανε τη ζωή τους εκείνους τους μήνες, καθώς η βάρκα που τον μετέφερε αναποδογύρισε και βρέθηκε αντιμέτωπος με τα κύματα της Μεσογείου.
Ο Όσκαρ, βλέποντας την εικόνα αυτή από την Βαρκελώνη, αποφασίζει να μεταβεί στο νησί της Λέσβου μαζί με μερικούς ακόμα ναυαγοσώστες από την εταιρεία του, προκειμένου να βοηθήσει τους ανθρώπους που κατέφθαναν εκεί εξαντλημένοι από το ταξίδι της σωτηρίας τους. Φτάνοντας, βρίσκεται αντιμέτωπος με τις τοπικές ελληνικές αρχές, οι οποίες δεν επιθυμούσαν τη βοήθεια του και του έλεγαν επανειλημμένα ότι δεν είναι απαραίτητος εδώ. Ωστόσο, ο ίδιος είχε αφιερώσει όλη τη ζωή του στη διάσωση και την προσφορά. Επομένως, δεν οπισθοχώρησε κι έμεινε να βοηθάει τους εκατοντάδες μετανάστες, που έφταναν στο νησί επί καθημερινής βάσεως.
Ο Μαρσέλ Μπαρένα μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη την τραγική ιστορία για πολλούς ανθρώπους εκείνη τη χρονιά. Με πικρό και αυστηρό τρόπο παρουσιάζει τις αρχές ως σκληρές —κάτι που δεν μας αρέσει καθόλου. Παρόλα αυτά, πώς θα μπορούσαν να παρουσιαστούν τα γεγονότα διαφορετικά; Η υπόθεση είναι τόσο επώδυνη και μακάβρια που η ένταση και τα συναισθήματα του πόνου και της απογοήτευσης ήταν τόσο έντονα που δεν θα μπορούσαν να εκλείψουν ή να προσπεραστούν. Η αμεσότητα της αφήγησης λειτουργεί ως σωσίβιο, όταν η υπόθεση έτεινε να «βουλιάξει» σε όποια μελό υπόθεση.
Ακόμα, εντός της ταινίας παρατηρούνται κάποια δίπολα. Ο παθιασμένος Όσκαρ έρχεται πολλές φορές σε σύγκουση με τον διστακτικό Τζεράρντ, ο οποίος, παρόλο που ακολούθησε τον Όσκαρ στο εγχείρημά του, ήθελε να επιστρέψει πίσω στην Ισπανία για να είναι μαζί με τη σύζυγό του και το παιδί του. Ο Τζεράρντ διακατέχεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου από έντονες αμφισβητήσεις, οι οποίες αφορούν τη δυνατότητα πραγμάτωσης αυτής της επιχείρησης. Πίστευε ότι έπρεπε να τους ακολουθήσουν κι άλλοι προκειμένου να επιτευχθεί η προσπάθεια διάσωσης των χιλιάδων μεταναστών.
Το γεγονός ότι οι αμφισβητήσεις του θα παρακαμφθούν ήταν πολύ ευκόλως αντιληπτό, όπως αυτό σερβίρεται με έναν άοσμο τρόπο, καθώς η έντονη αδιαφορία των Αρχών και ο… αλά ελληνικά ωχαδελφισμός («Δεν βαριέσαι…», «Ωχού μωρέ…») δεν συμπορεύοταν με τη σοβαρότητα της υπόθεσης. Η απουσία πολιτικοποίησης προσδίδει στο έργο μία αίσθηση documentary, εστιάζοντας καθολικά στα ανδραγαθήματα της μίας πλευράς και αδιαφορώντας πλήρως για τα αίτια της ανεπάρκειας της άλλης. Με τον ίδιο τρόπο καταγράφεται και η ξενοφοβία εκ μέρους του ντόπιου πληθυσμού, η οποία ξενοφοβία μεταβάλλεται ανεξήγητα… σχεδόν ουρανοκατέβατα.
Όλη η ταινία πλαισιώνεται από σκηνές προσφύγων, οι οποίοι παλεύουν με τα κύματα για να σωθούν από τις φλόγες του πολέμου. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες σκηνές που θα χαραχθούν στο μυαλό του δέκτη. Μία από αυτές ήταν οι εκατοντάδες πρόσφυγες που βρίσκονταν στο νερό, με το ελληνικό λιμενικό να προσπαθεί να βοηθήσει και η ομάδα του Όσκαρ να κάνει ό,τι μπορεί. Εκείνο, όμως, που προκαλεί ρίγος και συγκίνηση ήταν η προσφορά των ψαράδων του νησιού, οι οποίοι με τα καΐκια τους βοήθησαν κι εκείνοι τους εκατοντάδες ανθρώπους που έχαναν τη ζωή τους εκείνη τη στιγμή. Με τα δικά τους έξοδα και με τα δικά τους χέρια σήκωναν άνδρες, γυναίκες και μωρά από τα παγωμένα κύματα και τους πρόσφεραν νερό και κουβέρτες στα καταστρώματα των βαρκών τους.
Δεν ήταν όμως μοναδικοί. Πολλές από τις ταβέρνες και οι καφετέριες πρόσφεραν σε αυτούς τους ανθρώπους νερό και φαγητό, ενώ και οι τουρίστες δεν έστεκαν με σταυρωμένα χέρια. Πρόσφεραν κι εκείνοι όσο το δυνατόν μπορούσαν. Σηκώνονταν από τα τραπέζια, όπου κάθονταν και προσέφεραν από το φαγητό που παρήγγειλαν και νερό. Όλοι προσπαθούσαν, όσο μπορούσαν.
Όσοι πρόσφυγες επιβίωναν από αυτό το ταξίδι, έβρισκαν καταφύγιο στην Μόρια. Σε αυτόν τον καταυλισμό, ο πληθυσμός έφτασε να αριθμεί πάνω από τους 10.000 ανθρώπους. Οι σκηνές με τους ανθρώπους να διαμένουν σε σκηνές και σε συνθήκες εξαθλίωσης προδίδουν την ανθρωπιστική κρίση, που περνούσε εκείνη τη στιγμή η χώρα και η Ευρώπη γενικότερα.
Ένα έργο με συναίσθημα, ένα έργο με αληθινές ιστορίες, ένα έργο βγαλμένο από την πραγματικότητα. Με «καυτά» θέματα να θίγονται, όπως η ανεπάρκεια του κράτους ή η αδράνεια της Ευρώπης, το έργο αυτό, Ελληνικής και Ισπανικής συμπαραγωγής, κατάφερε να αποσπάσει 3 βραβεία Γκόγια.
Ο Όσκαρ Κάμπς και η ομάδα του ίδρυσαν την ΜΚΟ “Open Arms”, με σκοπό να διασώσουν ανθρώπους που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Από το 2015 μέχρι το 2020, η “Open Arms” διέσωσε πάνω από 60.000 άντρες, γυναίκες και παιδιά. Όπως αναφέρεται και στο τέλος της ταινίας, «Αυτή η ταινία είναι αφιερωμένη σε όσους κατάφεραν να περάσουν και σε όσους πέθαναν προσπαθώντας».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- MEDITERRANEO: Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ (2021), freecinema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Mediterráneo: Ο Νόμος της Θάλασσας, flix.gr, διαθέσιμο εδώ
- Mediterraneo: The Law of the Sea, ertflix.gr, διαθέσιμο εδώ
