Της Μαρίας Μπότη,
Τα τελευταία χρόνια, ο ψηφιακός κόσμος έχει εισβάλει με τέτοια δύναμη στην καθημερινότητά μας, ώστε είναι δύσκολο να θυμηθούμε πώς ήταν η ζωή πριν από την εποχή των social media. Από τη μαγειρική μέχρι τη μόδα, και από την ψυχική υγεία μέχρι την πολιτική, κάθε πτυχή της ανθρώπινης εμπειρίας φαίνεται να έχει πλέον βρει ένα νέο «σπίτι» στην οθόνη του κινητού μας. Μέσα σε αυτό το τεράστιο ψηφιακό σύμπαν, μια νέα, και ίσως αναπάντεχη τάση, έχει κερδίσει έδαφος: το FinTok.
Πρόκειται για μια κοινότητα δημιουργών περιεχομένου στο TikTok που ασχολούνται με τη χρηματοοικονομική παιδεία, όχι με την παραδοσιακή, βαρετή και γεμάτη ορολογίες που απευθύνεται σε ειδικούς, αλλά με μια νέα, πιο ανθρώπινη και προσβάσιμη εκδοχή.
Δημιουργοί περιεχομένου μοιράζονται συμβουλές και εμπειρίες γύρω από τη διαχείριση χρημάτων, την αποταμίευση και τις επενδύσεις, με στόχο να ενισχύσουν τη χρηματοοικονομική παιδεία, ιδιαίτερα μεταξύ των νεότερων γενεών. Βίντεο λίγων δευτερολέπτων, με χιούμορ, ρεαλισμό και καθημερινές ιστορίες, προσπαθούν να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως: πώς να διαχειριστείς καλύτερα τα λεφτά σου, γιατί χρωστάς χωρίς να το καταλαβαίνεις, και ίσως το πιο σημαντικό, πώς να νιώσεις λιγότερο μόνος σε όλα αυτά.
Η άνθηση του FinTok δεν είναι τυχαία. Εμφανίστηκε σε μια περίοδο που η γενιά Gen Z και οι νεότεροι millennials ένιωθαν «εγκλωβισμένοι» από μια σειρά κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων: η αβεβαιότητα της αγοράς εργασίας, τα υψηλά ενοίκια, η αδυναμία απόκτησης κατοικίας, αλλά και η απουσία ουσιαστικής εκπαίδευσης πάνω σε πρακτικά ζητήματα ζωής. Οι περισσότεροι δεν έμαθαν από μικρή ηλικία πώς να ανοίγουν έναν τραπεζικό λογαριασμό, πώς να διαβάζουν ένα εκκαθαριστικό ή πώς να αποφύγουν τις υπερβολικές χρεώσεις πιστωτικών καρτών.
Μπροστά σε αυτό το «κενό», νέοι άνθρωποι αποφάσισαν να μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες και να δημιουργήσουν έναν ανεπίσημο, αλλά βαθιά αναγκαίο, «χώρο εκπαίδευσης» και ενδυνάμωσης. Το TikTok, με τον γρήγορο, οπτικοακουστικό και διαδραστικό του χαρακτήρα, έγινε έτσι η ιδανική πλατφόρμα.
Το FinTok δεν είναι απλώς ένας ψηφιακός τόπος πληροφοριών. Είναι κυρίως, μια κοινότητα. Οι άνθρωποι πίσω από αυτά τα βίντεο είτε είναι οικονομολόγοι είτε απλοί πολίτες που έμαθαν από τα λάθη τους, λειτουργούν σαν ψηφιακοί καθοδηγητές. Προσφέρουν κάτι πολύ πιο ουσιαστικό από οικονομικές συμβουλές: προσφέρουν αναγνώριση και ενσυναίσθηση.
Ωστόσο, παρά τα θετικά, το FinTok ενέχει ορισμένους κινδύνους. Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου επιτρέπει τη διάδοση παραπληροφόρησης και αμφιλεγόμενων συμβουλών. Ορισμένοι «finfluencers» προωθούν επικίνδυνες επενδυτικές στρατηγικές ή προϊόντα χωρίς την απαραίτητη διαφάνεια, εκμεταλλευόμενοι την εμπιστοσύνη των θεατών τους. Σε έναν αλγόριθμο που ευνοεί το εντυπωσιακό και όχι απαραίτητα το αληθινό, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς περιεχόμενο που υπόσχεται γρήγορο πλουτισμό ή δίνει αμφίβολες συμβουλές. Ειδικά όταν απευθύνεσαι σε κοινό που έχει περιορισμένη εμπειρία, η γραμμή ανάμεσα στη βοήθεια και την εκμετάλλευση γίνεται θολή.
Παράλληλα, δημιουργείται και μια νέα μορφή πίεσης: η «τοξική θετικότητα» του FinTok. Σε μια πλατφόρμα όπου οι περισσότεροι δείχνουν μόνο επιτυχίες και πρόοδο, πολλοί νέοι νιώθουν ενοχές, αν δε μπορούν να κάνουν το ίδιο. Αντί να ενδυναμώνονται, κάποιοι μπορεί να αισθανθούν ανεπαρκείς, αν δεν καταφέρνουν να αποταμιεύσουν ή να επενδύσουν μέσα σε ένα ήδη δύσκολο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον.
Παρά τις παγίδες του, το FinTok έχει ανοίξει τον δρόμο για έναν νέο τύπο κοινωνικής εκπαίδευσης. Αν η τάση συνεχίσει να εξελίσσεται με υπευθυνότητα, ίσως ακόμα και με τη συνεργασία φορέων, εκπαιδευτικών οργανισμών ή επαληθευμένων ειδικών, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για γενιές που ζητούν λιγότερη θεωρία και περισσότερη πράξη.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι το FinTok φέρνει στο προσκήνιο μια ευρύτερη αλήθεια: η χρηματοοικονομική παιδεία δεν είναι θέμα αριθμών, αλλά θέμα επιβίωσης, αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Όσο πιο προσιτή γίνεται, τόσο περισσότερο βοηθά τους ανθρώπους όχι να γίνουν πλούσιοι, αλλά να γίνουν αυτόνομοι. Και αυτή, ίσως, είναι η μεγαλύτερη «κοινωνική επανάσταση» της εποχής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- FinTok: how TikTok is helping young people use cash wisely, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
