Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις του τρέχοντος έτους επιβεβαίωσαν το αναμενόμενο μετά το ξέσπασμα της υπόθεσης Καϊλή: ο σημερινός δικομματισμός ενισχύεται ως απότοκο της κάμψης του τρίτου κόμματος. Η Ν.Δ, μετά τις εξαγγελίες Μητσοτάκη για τη στήριξη της οικονομίας, παγιώνει διαφορά ασφαλείας, λίγους μήνες πριν τις εκλογές, από τον δεύτερο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., ο οποίος παρουσιάζει μικρή άνοδο. Αντιθέτως, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. υποχωρεί κοντά στο ψυχολογικό όριο του 10%, απόρροια της αναπόφευκτης φθοράς από την εμπλοκή ενός κορυφαίου του στελέχους σε υπόθεση διαφθοράς, αλλά και των λανθασμένων χειρισμών της ηγεσίας του τόσο στο συγκεκριμένο ζήτημα όσο και σε μία σειρά άλλων. Το 2023 είναι εκλογικό έτος, καθότι μέχρι και τα μέσα Οκτωβρίου θα έχουν στηθεί βουλευτικές, αλλά και αυτοδιοικητικές κάλπες. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. οφείλει να χρησιμοποιήσει τα παθήματα της χρονιάς που φεύγει ως μαθήματα αυτής που έρχεται, αν θέλει να διατηρήσει ζωντανές τις ελπίδες επανάκαμψης σε ρόλο πρωταγωνιστή της πολιτικής ζωής του τόπου.
Το 2022 είχε εισέλθει με τους καλύτερους οιωνούς για το Κίνημα και τον Νίκο Ανδρουλάκη: ο τελευταίος είχε εκλεγεί πριν από λίγες εβδομάδες στη θέση του Προέδρου, επιτυγχάνοντας μια συντριπτική νίκη έναντι του ανθυποψηφίου του, Γιώργου Παπανδρέου, στον δεύτερο γύρο της εσωκομματικής αναμέτρησης. Το αποτέλεσμα αυτό τον καθιστούσε απόλυτο κυρίαρχο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο «καθαρή» νίκη σε ποσοτικό επίπεδο. Επίσης, ο νέος αρχηγός είχε κατορθώσει να νικήσει χωρίς επί της ουσίας να έχει λάβει μία μεγάλη συγκεκριμένη πολιτική δέσμευση έναντι του εκλογικού σώματος ή να έχει μιλήσει ξεκάθαρα για φλέγοντα ζητήματα, η ενασχόληση με τα οποία επιβάλλει την πολιτική σύγκρουση. Εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον τον ιδιαίτερα σκληρό και αξιόπιστο προσωπικό μηχανισμό του.
Ταυτόχρονα, ευνοήθηκε ιδιαιτέρως από την κυρίαρχη τάση εντός της «πράσινης» βάσης για ανανέωση, έστω και με αποκλειστικά ηλικιακά κριτήρια, σε πρώτη φάση. Σε αυτή τη συγκυρία δεν θα μπορούσε να βρει απέναντί του πιο βολικό αντίπαλο από τον Γιώργο Παπανδρέου. Έναν άνθρωπο 30 χρόνια σχεδόν μεγαλύτερο, σημαντικά φθαρμένο λόγω της μακρόχρονης παρουσίας του στην πρώτη γραμμή, αντιπαθή (δικαίως ή αδίκως) σε μεγάλα τμήματα της κοινής γνώμης ένεκα της πρωθυπουργικής του θητείας, διασπαστή του κόμματος που ίδρυσε ο πατέρας του, αποτυχημένο αρχηγό προσωπικού κομματιδίου, που δεν κατόρθωσε καν να εισέλθει στη Βουλή το 2015. Έναν «πορφυρογέννητο», ο οποίος εμφανίστηκε άκομψα σαν θεματοφύλακας της ενότητας, απαιτώντας ουσιαστικά από του υπολοίπους υποψηφίους να παραιτηθούν, ώστε να επιστρέψει ο ίδιος «κληρονομικώ δικαίω». Στην παρούσα συγκυρία για τη χώρα και το κόμμα, ο Ανδρουλάκης ήταν ο ιδανικός υποδοχέας όλων όσοι επιθυμούσαν το ΠΑ.ΣΟ.Κ. να μη βουλιάξει σε μια τέτοια κατάσταση εκτροπής.
Η νίκη του σημερινού Προέδρου είχε ακόμη μεγαλύτερη αξία και δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερες προσδοκίες, διότι συνοδεύτηκε από ευρύτατη συμμετοχή πολιτών της Δημοκρατικής Παράταξης. Η ασθένεια και η εκδημία της Φώφης Γεννηματά δημιούργησαν κλίμα ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης που προσέδωσε ιδιαίτερη δυναμική στην εσωκομματική διαδικασία. Σε αυτό, φυσικά, συνέβαλε και η διάχυτη απογοήτευση από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α., ο οποίος αδυνατεί να μεταβληθεί σ’ έναν φορέα που θα εκφράσει το σύνολο των κοινωνικών δυνάμεων που συναποτελούσαν την παραδοσιακή βάση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. κατά τα χρόνια της ακμής του. Ο μέσος, μετριοπαθής, προοδευτικός πολίτης έβλεπε τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να λειτουργεί, κατ’ουσίαν, ανεξέλεγκτα εξαιτίας της απουσίας αξιόπιστης εναλλακτικής πρότασης διακυβέρνησης. Σε αυτό το κλίμα, λοιπόν, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. είδε το κόμμα του να διπλασιάζει δημοσκοπικά το ποσοστό που έλαβε στις εθνικές κάλπες του 2019 και να μοιάζει ικανό να μετατρέψει σε ντέρμπι την εκλογική μάχη για τη δεύτερη θέση.
Κάπου εκεί, όμως, ξεκίνησαν και τα πρώτα «φάλτσα»: ο αρχηγός και η νέα ηγετική ομάδα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν το ερώτημα αναφορικά με ενδεχόμενες κυβερνητικές συνεργασίες, με τρόπο αρκούντος πειστικότερο απ’ ό,τι η αείμνηστη Γεννηματά. Μπορεί το «θα επιβάλλουμε τη συναίνεση» του 2019 να ήταν ένα ανεδαφικό και πολύ αδύναμο επικοινωνιακά επιχείρημα, αλλά κι αυτό του 2022 για κυβέρνηση «με σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα χωρίς τον Μητσοτάκη ή τον Τσίπρα στην πρωθυπουργία» δεν φαίνεται ν’ αποτελεί οδό διαφυγής από τις συμπληγάδες. Περισσότερο μοιάζει με κουτοπόνηρη υπεκφυγή του στυλ «θα ζητήσω τόσα πολλά, ώστε να μου αρνηθούνε απλώς για να λέω ότι έκανα την προσπάθεια». Ή με αλαζονική προσέγγιση, απότοκο μικρομεγαλισμού και δημοκοπικού «νεοπλουτισμού».
Σε κάθε περίπτωση, από τις αρχές του τρέχοντος έτους το ποσοστό του ΠΑ.ΣΟ.Κ. άρχισε να σημειώνει μικρή, αλλά σταθερή πτώση. Την ίδια στιγμή, όμως, η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε αρχίζει να παρουσιάζει αξιοσημείωτη φθορά. Τη φθορά αυτή ναι μεν δεν την καρπωνόταν ο Τσίπρας σε αποφασιστικό βαθμό, αλλά ούτε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. που παρουσιαζόταν ως εν δυνάμει αξιωματική αντιπολίτευση. Αρκετοί πολίτες οι οποίοι ήταν δυσαρεστημένοι με τη ΝΔ και απογοητευμένοι από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. δεν έκαναν μια τρίτη δυνατή επιλογή διακυβέρνησης, αλλά μάλλον επέλεγαν να τηρήσουν στάση αναμονής. Έτσι, δεν καταγράφονταν συνθήκες ανατροπής στην κατάταξη των αντιπολιτευτικών δυνάμεων κι ο όποιος ενθουσιασμός στις πασοκικές τάξεις άρχισε λίγο λίγο να ξεθυμαίνει.
Τον Μάιο διενεργήθηκαν διαδικασίες ανάδειξης νέων κομματικών οργάνων. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη, τηρουμένων των αναλογιών, και ο προεδρικός στόχος του απολύτου ελέγχου του εσωτερικού του κόμματος επετεύχθη. Ο τρόπος, όμως, που επετεύχθη επιβεβαίωσε την εκτίμηση ότι μερίδα του στενού κύκλου Ανδρουλάκη αδυνατούσε να ξεπεράσει τη νοοτροπία του φοιτητικού συνδικαλισμού: σκληρές «γραμμές», ώστε να εκλεγούν άτομα που σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν ως μοναδικό προσόν την τυφλή πίστη στην ηγεσία. Στα τοπικά όργανα παραμερίστηκαν, έτσι, άνθρωποι οι οποίοι είχαν παραμείνει στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. στα δύσκολα με ανιδιοτέλεια και καταβάλλοντας υψηλό προσωπικό τίμημα μόνο και μόνο διότι μπορεί να έκαναν μια διαφορετική επιλογή στις εκλογές ανάδειξης νέου Προέδρου. Από το συνέδριο προέκυψε μια Κεντρική Επιτροπή–μαμούθ, προκειμένου να βγουν υποχρεώσεις απέναντι σε υποστηρικτές της ηγεσίας, με το κορυφαίο όργανο του κόμματος να είναι πρακτικά αδύνατον να ασκήσει τον θεσμικό του ρόλο.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, υπάρχουν τοπικές οργανώσεις των οποίων τα συντονιστικά όργανα δεν έχουν ακόμη συγκροτηθεί σε σώμα, έξι μήνες μετά την ανάδειξή τους. Η Νεολαία ΠΑ.ΣΟ.Κ. ουσιαστικά δεν υφίσταται και παραμένει τυπικά στη θέση της η διορισμένη ηγεσία αυτής του ΚΙΝ.ΑΛ. Όλα αυτά, διότι αναζητούνται ακόμη οι κατάλληλοι για την ηγεσία συσχετισμοί εις βάρος της λειτουργίας του κόμματος και προφανώς της εκλογικής του επίδοσης καθότι Θολό, επίσης, παραμένει το τοπίο σε ό,τι αφορά τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, ενώ ανέκδοτο έχει καταντήσει η ανακοίνωση των ψηφοδελτίων των βουλευτικών εκλογών, η οποία συνεχώς παίρνει παράταση, με αποτέλεσμα να έχουμε αποσύρσεις ενδιαφέροντος.
Για τις υποθέσεις υποκλοπών και Καϊλή και τα λάθη που έγιναν σε αυτές έχουν γραφτεί πολλά κι από αυτό εδώ το φιλόξενο βήμα. Δεν είναι τυχαίο ότι και στις δύο περιπτώσεις το ΠΑ.ΣΟ.Κ. θα μπορούσε να βρίσκεται «από πάνω» και, εν τέλει, πασχίζει, υπό το κράτος της πίεσης και του πανικού, να εξηγήσει τι πραγματικά εννοεί και τι επιδιώκει. Ο τρόπος χειρισμού της πρώτης υπόθεσης έδωσε την εντύπωση ότι δεν έχει θέσεις για το πλήθος των υπολοίπων προβλημάτων της χώρας. Ο τρόπος χειρισμού του δευτέρου έδωσε την εντύπωση ότι υποτιμά τη νοημοσύνη του κόσμου. Σε κάθε περίπτωση, όταν ένα κόμμα δεν μπορεί να πείσει τα ίδια του στελέχη για τη γραμμή που πρέπει ν’ ακολουθηθεί και ταυτοχρόνως παρίσταται συχνά η ανάγκη να δώσει διευκρινήσεις για τις διατυπώσεις των θέσεών του σε αυτά, προς άρση παρεξηγήσεων, τότε δεν είναι στραβός ο γιαλός…
Ο Νίκος Ανδρουλάκης θα πρέπει να διδαχτεί από τα λάθη του 2022, ώστε ν’ αποφύγει παρόμοια το 2023. Περίοδος χάριτος και δικαιολογία απειρίας δεν υπάρχουν πλέον. Ομελέτα χωρίς σπάσιμο αυγών δεν γίνεται. Οι όποιες κινήσεις θα έχουν αποτέλεσμα άμεσα μετρήσιμο. Οφείλει να κάνει την προσωπική του υπέρβαση, αν θέλει το ΠΑ.ΣΟ.Κ. να υπερβεί τη μοίρα που πολλοί εχθροί και «φίλοι» σπεύδουν να προεξοφλήσουν ότι θα έχει…
