Της Άννας Καλαγιά,
Η χώρα μας έχει θαυμαστεί –ανά τους αιώνες– για τον πλούσιο καλλιτεχνικό της θησαυρό. Ήδη από την αρχαιότητα, η Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως τόπος με μια ιδιαίτερη κλίση προς όλες τις τέχνες. Ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, αγγειοπλαστική, θέατρο, μουσική, λογοτεχνία και πλήθος άλλων τεχνών γεννήθηκαν και ακμάζουν στον ελλαδικό χώρο. Εξέχουσες καλλιτεχνικές προσωπικότητες με το μεράκι τους και το ταλέντο τους δίνουν έναν χαρακτήρα αλλιώτικο στην ιστορία μας. Ένα τέτοιο σημαντικό και διεθνές αναγνωρισμένο πρόσωπο για τις καλλιτεχνικές του ικανότητες είναι ο Χρήστος Καπράλος. Αν και μετράμε περίπου 30 χρόνια απουσίας του, τα δημιουργήματά του τιμούν και διατηρούν την παρουσία του ανάμεσά μας.
Ο Χρήστος Καπράλος γεννήθηκε στο Μουσταφούλι (γνωστό και ως Παναιτώλιο) Αιτωλοακαρνανίας στις 16 Νοεμβρίου 1909. Η οικογένειά του ασχολήθηκε με τα καπνά, με αποτέλεσμα από νεαρή ηλικία να γνωρίσει την αγροτική ζωή. Ο ίδιος, αναγνωρίζοντας στον εαυτό του μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική κλίση, αποφάσισε πως η αγροτιά δε θα αποτελέσει επιλογή για τη διαβίωσή του. Η μητέρα του τον βοήθησε στα πρώτα του βήματα προς τον κόσμο της τέχνης, φέρνοντάς τον σε επαφή με τον αγιογράφο Κασόλα στο Μεσολόγγι. Με τη συνδρομή των αδελφών Παπαστράτου, οι οποίοι κατάγονταν και δραστηριοποιούνταν στο Αγρίνιο, ο Χρήστος Καπράλος εισήχθη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, έχοντας για μέντορά του τον Ουμβέρτο Αργυρό.
Το ταλέντο του δεν άργησε να αναγνωριστεί. Με ακόμα μία υποτροφία, που του χορήγησαν οι αδελφοί Παπαστράτου, κατάφερε να μεταφερθεί στο Παρίσι και να εξελίξει το ταλέντο του κάτω από τη στέγη εξεχουσών Ακαδημιών. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στις Ακαδημίες Collarossi και Chaumière, ο Χρήστος Καπράλος έρχεται σε επαφή με νέα ρεύματα και μοντέρνες τεχνοτροπίες, που τον βοήθησαν να βρει τον δικό του καλλιτεχνικό χαρακτήρα, κλίνοντας προς το ρεύμα του μοντερνισμού. Στο Παρίσι εργάστηκε, παράλληλα με τις σπουδές του, στο εργαστήριο ενός σπουδαίου γλύπτη με το όνομα Marcel Gimond.
Έπειτα από μια περίοδο καλλιτεχνικού οργασμού στην καρδιά της Γαλλίας, ο Χρήστος Καπράλος επέστρεψε στην Ελλάδα. Για περίπου μια πενταετία κατοίκησε στο χωριό του, συνδυάζοντας την αγροτική ζωή με την αγάπη του για τη γλυπτική. Η επιστροφή του αυτή, όμως, δεν ήταν μόνο γεωγραφική. Επαναπροσδιόρισε την καλλιτεχνική του βάση και στράφηκε προς μια πιο κλασική προσέγγιση της τέχνης, επηρεασμένος από αρχαία ελληνικά γλυπτά. Μούσα του, αλλά και βοηθός του, αποτέλεσε η μητέρα του, στο πρόσωπο της οποίας αναγνωρίζει ένα σύμβολο οικουμενικό και αναντικατάστατο, αυτό της αγωνίστριας μητέρας που μοχθεί για την οικογένειά της. Μετά από αυτή την παραγωγική περίοδο, διοργάνωσε και παρουσίασε την πρώτη ατομική του έκθεση στην Αθήνα. Η έκθεσή του αυτή αποτέλεσε και το έναυσμα να αναγνωριστεί το έργο του τόσο από το κοινό όσο και από τους κριτικούς τέχνης, χάρη στην ιδιαίτερη φύση του.
Το 1947 κατάφερε να αποκτήσει το δικό του εργαστήρι στο Κουκάκι με δωρεά του Κώστα Κοτζιά, ενώ από το 1951 και για μία τετραετία μετακομίζει στην Αίγινα, επιλέγοντάς τη ως καλλιτεχνικό του καταφύγιο. Το 1961 δημιουργεί το δικό του χυτήριο και επιλέγει τον χαλκό ως βασική πρώτη ύλη του. Όλα τα έργα που δημιούργησε τότε, τα παρουσίασε το 1962 στην Biennale της Βενετίας με μεγάλη επιτυχία. Η επιτυχία του αυτή τον βοήθησε, στη συνέχεια, να αποκτήσει το δικό του εργαστήριο στην Αίγινα το 1963. Η ίδρυση του εργαστηρίου του αποτέλεσε την αρχή μιας πολύ παραγωγικής περιόδου, κατά της οποίας τα έργα του βασίζονταν –εκτός από τον χαλκό– στον πωρόλιθο, το μάρμαρο και το ξύλο.
Έχοντας στη φαρέτρα του μεγάλο αριθμό ξεχωριστών εκθεμάτων, ο Χρήστος Καπράλος οργάνωσε ατομικές εκθέσεις στις Η.Π.Α. και στην Εθνική Πινακοθήκη και συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις στην Αμερική και στην Ευρώπη. Τα έργα του αποτέλεσαν φόρο τιμής στη φτωχική ζωή κατά την περίοδο της κατοχής και της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ο Χρήστος Καπράλος συνέχισε την παραγωγή έργων μέχρι και το τέλος της ζωής του. Πέθανε στις 20 Ιανουαρίου του 1993, αφήνοντας μεγάλο έργο για τον ελληνικό πολιτισμό.
Όλα του τα έργα κινήθηκαν γύρω από την τοποθέτησή του, που ανέφερε ως αφετηρία του έργου του τη μεγάλη του αγάπη για την ανθρώπινη ύπαρξη. Μερικά από τα δημιουργήματά του είναι: Η Παναγία, Ο Αχιλλέας και ο Έκτορας, Η Σταύρωση και Η Μάνα. Το βασικότερο έργο, που αντικατοπτρίζει το μεγαλείο της τέχνης του, αποτελεί το Μνημείο της Μάχης της Πίνδου. Σε αυτό απεικονίζονται 124 ανθρώπινες φιγούρες, 7 ζώα και αρκετά αγροτικά εργαλεία. Βρίσκεται στη Βουλή των Ελλήνων ως φόρος τιμής στην Εθνική Αντίσταση του 1940. Γλυπτά του μπορεί κανείς να συναντήσει στο Ίδρυμα Χρήστου και Σούλης Καπράλου, στο Μουσείο Χρήστου Καπράλου, που βρίσκεται στην Αίγινα, στην Αίθουσα Τέχνης Καπράλου, καθώς και σε δημόσιους χώρους στην Αθήνα και στην Αίγινα.
Με αυτή τη σύντομη περιγραφή της ζωής αυτού του ξεχωριστού καλλιτέχνη καταφέρνουμε να έρθουμε σε μια πρώτη επαφή με το μεγαλείο του έργου του. Η φτωχική και ταπεινή ζωή του, σε συνδυασμό με το ανάστημα του ήθους και του ταλέντου του, δημιουργούν βασικό πυρήνα για την εξέλιξη και διατήρηση του πολιτισμού μας. Έλληνες σαν τον Χρήστο Καπράλο μας τιμούν, θυμίζοντάς μας μέσα από τα έργα τους τη σημασία της ιστορίας μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καπράλος Χρήστος – Εθνική Πινακοθήκη, nationalgallery.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χρήστος Καπράλος – Ο σπουδαιότερος Έλληνας Γλύπτης του 20ου αι., docuventa.gr, διαθέσιμο εδώ
