Της Μαρίας Κουλούρη,
Πολλά είναι τα θέματα που απασχολούν τη σχολική κοινότητα της χώρας μας τα τελευταία χρόνια. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι το αν πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους περιορισμός στην εμφάνιση των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, πάντως, ορίζει πως: «Α. Η εμφάνιση των μαθητών/τριών οφείλει να χαρακτηρίζεται από ευπρέπεια. Β. Θα πρέπει να αποφεύγονται φαινόμενα επίδειξης. Οι υπερβολές δεν συνάδουν με τη μαθητική ιδιότητα» (ΦΕΚ 491/τ. Β΄/09-02-2021 κατόπιν της υπ’ αριθμ. 50/22-10-2020 Πράξης του ΔΣ του ΙΕΠ). Η ευπρέπεια, βέβαια, ίσως ορίζεται διαφορετικά από τον καθένα.
Ας κάνουμε, όμως, μια ιστορική αναδρομή στη σχολική ενδυμασία και τους κανονισμούς της. Η υποχρεωτική εμφάνιση των παιδιών από τη δεκαετία του ’50 περιλάμβανε τη μπλε σχολική ποδιά με τον άσπρο γιακά και τις άσπρες κάλτσες για τα κορίτσια, ενώ τα αγόρια έπρεπε να φορούν καπέλα, τις λεγόμενες «κουκουβάγιες», όνομα που τους δόθηκε από την κεντημένη κουκουβάγια που βρισκόταν πάνω τους. Τα καπέλα αυτά ήταν από μάλλινο ύφασμα, ενώ μπροστά στη μέση, πάνω από το γείσο, είχε μια κορόνα, μια κουκουβάγια κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες αστραφτερές στα δυο της μάτια. Η ποδιά, ωστόσο, φαινόταν να πίεζε περισσότερο τα κορίτσια, αφού για τα αγόρια ο κανονισμός ήταν πιο ελαστικός. Το 1982, ο Υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Λευτέρης Βερυβάκης, αποφάσισε την κατάργηση της υποχρεωτικής χρήσης της σχολικής ποδιάς. Κάποιοι πιο συντηρητικοί αντέδρασαν σε αυτή την απόφαση, όμως οι πιο πολλοί την υποδέχθηκαν με χαρά και ανακούφιση.
Η κατάργηση, όμως, δε φαίνεται να εξάλειψε εντελώς τις συντηρητικές αντιλήψεις περί εμφάνισης της μαθητικής κοινότητας. Κατά καιρούς, έχουν αναφερθεί περιστατικά σε σχολεία της χώρας, στα οποία καθηγητές και διευθυντές παρέπεμψαν μέχρι και σε αποβολή μαθητές που έκριναν ότι η εμφάνισή τους δε συνάδει με τους κανόνες του σχολείου. Για κάποιους πιο συντηρητικούς, μαθητές και μαθήτριες που κυκλοφορούν με πολλά βραχιόλια, σκουλαρίκια, τατουάζ, καπέλα, μακριά ή βαμμένα μαλλιά, μούσια, σκισμένα παντελόνια, κοντές φούστες κ.ά., θεωρούνται μη συμβατοί με τους άτυπους κανόνες της μαθητικής εμφάνισης. Αν και πλέον το στυλ των ανθρώπων είναι ελεύθερο και επακόλουθο της ελεύθερης έκφρασης των ατόμων, τέτοιες συμπεριφορές συντηρητικών ανθρώπων γίνονται ανεκτές εξαιτίας της κρατικής νομοθεσίας, η οποία θέτει ως υποχρεωτική την ευπρέπεια, της οποίας τα όρια μάλλον είναι δυσδιάκριτα. Η ύπαρξη νομοθεσίας που θα θέτει με σαφήνεια την ελευθερία έκφρασης των μαθητών στην εξωτερική τους εμφάνιση φαίνεται απαραίτητη.
Η κατάσταση δε διαφέρει πολύ και για τους εκπαιδευτικούς. Το στυλ και η ενδυμασία των καθηγητών/δασκάλων θεωρείται πολύ συγκεκριμένο ακόμα και σήμερα, ενώ δεν έχει σπουδαίες αλλαγές στο πέρασμα των δεκαετιών. Εδώ και πολλά χρόνια, η «κατάλληλη» ενδυμασία για έναν δάσκαλο θεωρείται ένα «καλό» παντελόνι με μια «καλή» μπλούζα ή πουκάμισο, ενώ περιποιημένο οφείλει να είναι το κούρεμά του και να μη διαθέτει τατουάζ ή σκουλαρίκια, τουλάχιστον σε εμφανές σημείο. Το ίδιο ισχύει και για μια δασκάλα σχετικά με τατουάζ, σκουλαρίκια και μαλλιά, ενώ τα ρούχα της θα πρέπει να είναι περιποιημένα και, αν φοράει φόρεμα ή φούστα, αυτά να μην είναι σε κοντό μήκος. Αυτές, βέβαια, οι αντιλήψεις φαίνονται μάλλον αναχρονιστικές.
Αν κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή στο στυλ των εκπαιδευτικών, θα δούμε πως οι άτυποι κανόνες αυτού δεν έχουν αλλάξει πολύ μέσα στις δεκαετίες. Η βασική διαφορά πλέον παρατηρείται για τις γυναίκες εκπαιδευτικούς. Το στερεότυπο πως «οι γυναίκες πρέπει να φορούν φόρεμα ή φούστα» ταλάνιζε για χρόνια τη γυναικεία κοινότητα στην Ελλάδα, επομένως και οι γυναίκες εκπαιδευτικοί δεν έμεναν ανεπηρέαστες. Ιδιαίτερα, οι γυναίκες που ζούσαν εκτός των αστικών κέντρων, άργησαν αρκετά να κυκλοφορήσουν ελεύθερες με τα παντελόνια τους εξαιτίας αυτού του στερεοτύπου, το οποίο είναι συνδεδεμένο με θρησκευτικές αντιλήψεις περί αντρικού και γυναικείου ρούχου. Πλέον, το παντελόνι είναι ένα καθημερινό ένδυμα για τις γυναίκες.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε πως η εποχή που ζούμε οφείλει να αποτινάξει από πάνω της στερεότυπα και περιορισμούς του παρελθόντος, τα οποία οδηγούν σε στιγματισμό ανθρώπων και κοινωνικών ομάδων. Δεν έχει σημασία αν ένας εκπαιδευτικός έχει τατουάζ, σκουλαρίκια, «περίεργο» κούρεμα, φοράει καθημερινά ρούχα κτλ., αρκεί να είναι σωστός απέναντι στην εκπαιδευτική διαδικασία και να ακολουθεί ηθικές αξίες που θα μεταλαμπαδεύει και στους μαθητές του. Το ίδιο ισχύει και για τους μαθητές. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα ανθρώπων, άλλωστε, που η εμφάνισή τους θεωρείται «συμβατή», ενώ η συμπεριφορά τους είναι ακατάλληλη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΙΕΠ: Η εμφάνιση των μαθητών/τριών οφείλει να χαρακτηρίζεται από ευπρέπεια, edweek.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία της σχολικής ενδυμασίας μια αναδρομή στο παρελθόν, rethemnosnews.gr, διαθέσιμο εδώ
