Του Ανδρέα Παρασκευόπουλου,
Μεγάλος νικητής των εκλογών της 16ης Νοεμβρίου ήταν ο Δημοκρατικός Συναγερμός του στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου. Επρόκειτο για μία ευρεία εκλογική νίκη, καθώς το κόμμα ευνοήθηκε από το εκλογικό σύστημα. Εκείνη την περίοδο, η χώρα μας προσπαθούσε να κλείσει τις πληγές που προκλήθηκαν από τον εμφύλιο και το πρώτο εμπόδιο που έπρεπε να αντιμετωπιστεί ήταν η δεινή οικονομική κατάσταση που είχε περιέλθει. Τα ηνία του Υπουργείου Συντονισμού ανέλαβε ο μετέπειτα Πρωθυπουργός, Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ο οποίος προσπάθησε να τονώσει την ελληνική οικονομία μέσω της αναπροσαρμογής της νομισματικής αξίας της δραχμής και την καθιέρωση της ελευθερίας των εισαγωγών. Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με τις συνθήκες, υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος το 1953.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν τραγική. Η δραχμή, μετά το 1944, είχε υποτιμηθεί ήδη επτά φορές και αυτές οι υποτιμήσεις οδήγησαν τη χώρα σε νομισματική αστάθεια, τα δημοσιονομικά ελλείματα ήταν τεράστια, ο πληθωρισμός είχε ανέβει κατακόρυφα, μειώνοντας το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, ενώ, παράλληλα, η χώρα μπορούσε να εξασφαλίσει την επιβίωσή της χάρη στην αμερικανική βοήθεια. Το μοναδικό αξιόπιστο νόμισμα, όπως συνέβαινε και στα υπόλοιπα κράτη του μεταπολεμικού κόσμου, για τις συναλλαγές ήταν η χρυσή βρετανική λίρα.
Απέναντι στο τροχοπέδη της οικονομικής ανάπτυξης, ο Μαρκεζίνης το βράδυ της 9ης Απριλίου ανακοίνωσε μέσω ραδιοφώνου την υποτίμηση της δραχμής κατά το ήμισυ της αξίας της. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι η ισοτιμία της δραχμής από τις 15.000 έναντι του δολαρίου ανέβαινε στις 30.000. Επρόκειτο για μία μυστικοπαθή κίνηση, η οποία αιφνιδίασε αρκετούς πολιτικούς –ανάμεσά τους και ο Βασιλιάς Παύλος– και πολίτες, ενώ, όπως συμπλήρωσε στο ραδιοφωνικό άγγελμά του, είχε ενημερωθεί και συμφωνήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Οικονομική Επιτροπή. Ο μόνος που γνώριζε συνολικά το σχέδιο ήταν ο Πρωθυπουργός Παπάγος.
Το συγκεκριμένο μέτρο στόχευε στην εξισορρόπηση του ισοζυγίου των πληρωμών και στις μεγαλύτερες εξαγωγές των ελληνικών προϊόντων. Επιπρόσθετα, ο Υπουργός ανακοίνωσε την κατάργηση όλων των κλειστών επαγγελμάτων, την απελευθέρωση των εισαγωγών και την πάταξη της κερδοσκοπίας. Αρκετοί κατηγόρησαν τον Μαρκεζίνη ότι μέσω της υποτίμησης εξυπηρετούσε οικονομικά συμφέροντα, καθώς όσοι είχαν στην κατοχή τους δολάρια, διπλασίαζαν εν μιά νυκτί τα έσοδά τους, ενώ, παράλληλα, η υποτίμηση οδηγούσε στην περαιτέρω φτωχοποίηση του λαού. Την επόμενη μέρα, οι καταναλωτές έβλεπαν την ανατίμηση των προϊόντων, ενώ αρκετές βιομηχανίες προχώρησαν σε μείωση του εργατικού δυναμικού. Από την άλλη μεριά, ο Μαρκεζίνης έφυγε για τις Η.Π.Α., προκειμένου να ενισχύσει τα κρατικά έσοδα από τις αμερικανικές επενδύσεις.
Παρά τις εγχώριες αντιδράσεις η υποτίμηση είχε θετικό αντίκτυπο στα δημοσιονομικά. Είναι γεγονός ότι οι επενδύσεις δεν προήλθαν μόνο από τα ξένα κεφάλαια, αλλά υπήρξαν και πολλά εγχώρια, καθώς οι Έλληνες επενδυτές είχαν χρήματα στο εξωτερικό ή σε ξένα νομίσματα. Η ωφέλιμη γι’ αυτούς υποτίμηση της δραχμής έστρεψε την προσοχή και το ενδιαφέρον τους στο εθνικό μας νόμισμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τον πρώτο χρόνο ο πληθωρισμός ήταν 15,1%, τον δεύτερο έπεσε στο 5,8, στο 3,6% τον τρίτο και, στη συνέχεια, ακολούθησε μία περίοδος νομισματικής σταθερότητας, με μέσο πληθωρισμό τα έτη ’56-’63 στο 1,7%. Τέλος, ας μην λησμονηθεί το γεγονός ότι χάρη στην υποτίμηση της δραχμής η συναλλαγματική αξία δολαρίου-δραχμής έφτασε σε λίγα χρόνια στο 1:30.
Η υποτίμηση του Μαρκεζίνη εγκαινιάζει μία νέα, υγιή ελληνική οικονομία, η οποία σημειώνει μία αδιάλειπτη εικοσαετή ανάπτυξη, διότι μέχρι και τη Μεταπολίτευση ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης ήταν 6,8%. Επιπλέον, το κατά κεφαλήν εισόδημα των Ελλήνων αυξήθηκε από το 39% στο 53% των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ. Τέλος, σε αναφορά της το 1954 η αμερικανική πρεσβεία επεσήμανε, ορθώς τελικά, ότι το έτος 1953 θα αποτελέσει σημείο καμπής για την οικονομική ζωή της Ελλάδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- In.gr (2020), 9/4/1953: Η γενναία υποτίμηση της δραχμής. Διαθέσιμο εδώ
- News Break (2022), Η νύχτα που η δραχμή κόπηκε στη μέση και η «συνωμοσία» του αριθμού «9». Διαθέσιμο εδώ
- Νικολάου, Νίκος (2008), Ο Μαρκεζίνης και η πλέον επιτυχής υποτίμηση της δραχμής, Η Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ
- Σκάλκος, Δημήτρης (2013), Η υποτίμηση της δραχμής του ΄53 και η οικονομική ανάπτυξη, Capital.gr. Διαθέσιμο εδώ
