14 C
Athens
Τρίτη, 19 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΠολιτισμός«Ανδαλουσιανός σκύλος» (1929): Η λογική παράνοια του ονείρου

«Ανδαλουσιανός σκύλος» (1929): Η λογική παράνοια του ονείρου


Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,

Οι κινηματογραφικές ταινίες αποτελούν ένα οπτικοακουστικό μέσο για τη διάδοση πληροφοριών, συναισθημάτων, καλλιτεχνικών ιδεών και αναγκών. Η σκηνοθετική ανάγκη απεικόνισης ιδεών και καλλιτεχνικών προοπτικών είναι ο λόγος που υπάρχει ο κινηματογράφος και εύλογα έχει χαρακτηριστεί ως 7η τέχνη. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτά τα μέσα «πέφτουν» στα χέρια δύο σημαντικών αναρχικών σκεπτικιστών καλλιτεχνών, εκπροσώπων του καλλιτεχνικού κινήματος του σουρεαλισμού, όπως ο Σαλβαδόρ Νταλί και ο Λουίς Μπουνιουέλ;

Καταλαβαίνουμε ότι η ταινία είτε δεν θα βγάζει κανένα λογικό νόημα είτε αντιθέτως θα αποτελεί ένα πλήρες κατανοητό αριστούργημα, με στοιχεία που είχαν συνταχθεί στις αρχές του 20ού αιώνα σε μανιφέστα μεγάλων ντανταϊστών ζωγράφων, ποιητών και λογοτεχνών. Βασικός κανόνας του ντανταϊσμού είναι η κατεδάφιση κάθε λογικού κατεστημένου, ως αντίδραση στην παγκόσμια πολιτική και πολεμική σκηνή, με σκοπό την ανάδειξη του παραλόγου και του ονειρικού με την κυριολεκτική σημασία.

Ο Ανδαλουσιανός σκύλος γυρίστηκε το 1928 από τον Λουίς Μπουνιουέλ, ενώ για το σενάριο συνεργάστηκε με τον εκκεντρικό Σαλβαδόρ Νταλί. Η ταινία είναι μικρού μήκους και αποτελεί ορόσημο του παγκόσμιου βωβού κινηματογράφου. Η πρώτη προβολή της ταινίας πραγματοποιήθηκε το 1929 στην αίθουσα “Studio des Ursulines” στο Παρίσι, με περιορισμένο αριθμό θεατών, μεταξύ των οποίων βρίσκονταν τεράστια ονόματα της τέχνης.

Η ταινία, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι υπερ-σουρεαλιστική. Έτσι, βέβαια, κατανοούμε ότι θα ήταν μάλλον ανώφελο να βρούμε μια λογική σε ένα φιλμ με πλήρως ονειρικά στοιχεία. Αλλά κατά καιρούς, πολλοί μελετητές έχουν προσπαθήσει να δώσουν μία λογική εξήγηση στην ταινία, θεωρώντας ότι είναι μία αλληγορική απεικόνιση των φροϋδικών ψυχολογικών και ψυχιατρικών αναλύσεων.

Πηγή εικόνας: psychologynow.com

Η ταινία ξεκινάει με μία άκρως αποτροπιαστική σκηνή. Ένας άντρας στέκεται με μία φαλτσέτα στο χέρι του, κοιτάζοντας τον βραδινό ουρανό και το φεγγάρι. Εκείνη τη στιγμή, ένα αχνό σύννεφο έρχεται και «κόβει» οριζόντια το φεγγάρι. Στο μυαλό του Μπουνιουέλ και του Νταλί, το σύννεφο μετατρέπεται σε φαλτσέτα, ενώ το φεγγάρι σε μάτι και με αυτόν τον τρόπο η φαλτσέτα χαρακώνει το μάτι μιας νεαρής κοπέλας, η οποία παίζει κυρίαρχο ρόλο στο υπόλοιπο της ταινίας. Η σκηνή είναι σοκαριστική, καθώς είναι πλήρως αληθινή, με τη μόνη διαφορά ότι, για τις ανάγκες των γυρισμάτων, κόπηκε το μάτι ενός νεκρού ζώου.

Η σκηνή αυτή έχει χαρακτηριστεί ως αναφορά στη σεξουαλική πράξη, η οποία, εκτός από ηδονή, προσφέρει και πόνο. Ο παραλληλισμός αυτός συνεχίζει στην ταινία μας, καθώς βλέπουμε τον πρωταγωνιστή με σχεδόν παιδικά ρούχα, αλλά και με παιδικές εκφράσεις, πάνω σε ένα ποδήλατο, να καταφθάνει στο κατώφλι του σπιτιού του και να χτυπά το κεφάλι του στο πεζοδρόμιο. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία, καθώς οι δύο καλλιτέχνες προσπαθούν να μας μεταφέρουν το νόημα του ερχομού ενός ανθρώπου στη ζωή, ενώ ο τραυματισμός του πρωταγωνιστή σηματοδοτεί τους πόνους της γέννας.

Πηγή Εικόνας: twitter.com

Στη συνέχεια, βλέπουμε κυριολεκτικά τις φροϋδικές θεωρίες. Ο πρωταγωνιστής, σε προεφηβικό πλέον στάδιο, βλέπει από το παράθυρο του σπιτιού του έναν ερμαφρόδιτο επιθεωρητή να εξετάζει με το μπαστούνι του ένα κομμένο χέρι, το οποίο έχει ανησυχήσει την τοπική κοινωνία, που σπεύδει να το δει από κοντά. Το χέρι αυτό οδηγεί τη σκέψη μας στην πρώτη σεξουαλική εμπειρία του ανθρώπου, αυτή του αυνανισμού. Η σκέψη μας αυτή επιβεβαιώνεται, όταν ένα αυτοκίνητο σκοτώνει τον ερμαφρόδιτο επιθεωρητή και ταυτόχρονα γεννάει στο μυαλό του εφήβου σκοτεινές σεξουαλικές σκέψεις, έχοντας ως αποτέλεσμα να επιτεθεί σεξουαλικά στην υποτιθέμενη μητέρα του. Όλοι γνωρίζουμε τις – αμφίβολες και άκρως αποκρουστικές για πολλούς – απόψεις του Φρόυντ σχετικά με το στοιχείο τις σεξουαλικότητας που τρέφει ένας έφηβος προς το πρόσωπο της ίδιας του της μητέρας.

Βλέπουμε μία σκηνή προσπάθειας σεξουαλικής παρενόχλησης, όμως αυτό που εμποδίζει τον πρωταγωνιστή είναι η ίδια η κοινωνία και οι αρχές της. Παρατηρούμε τον έφηβο να τραβάει με σκοινιά δύο πλάκες (μάλλον συμβολισμός των 10 εντολών), που συνδέονται με δύο νεκρά γαϊδούρια πάνω σε δύο πιάνα, αλλά και με δύο ιερείς, μία εικόνα που αποτελεί σαφή υπαινιγμό στο στοιχείο της θρησκείας και της εκκλησίας. Οι φροϋδικές αναφορές συνεχίζονται, με τον πατέρα του «εφήβου» να μαλώνει τον «γιο» του, λέγοντάς του να μεγαλώσει πλέον και να γίνει άντρας, πετώντας τα παιδικά του αντικείμενα από το παράθυρο. Η θεωρία του Οιδιπόδειου συμπλέγματος παίρνει σάρκα και οστά, ενώ ο έφηβος σκοτώνει με δύο περίστροφα τον ίδιο του τον εαυτό, που βρίσκεται απέναντί του και φορά τα ρούχα του πατέρα του.

Πηγή εικόνας: aviewtoaqueue.com

Η ταινία αποτελεί μία μικρή απεικόνιση της ζωής του ανθρώπου και της προσπάθειας ενηλικίωσής του, δίνοντας βάση στη σεξουαλική αναζήτηση ενός νεαρού αγοριού, μέχρι την ανάπτυξη υγιούς σεξουαλικής ζωής και την απομάκρυνση της έμμονης ιδέας της μητέρας του ως σεξουαλικού προτύπου. Στην ταινία, αυτό σηματοδοτείται από την αλλαγή του ηθοποιού ως ενήλικα, ο οποίος συνάπτει σχέση με τη γυναίκα που υποδυόταν τη μητέρα του αδέξιου νεαρού. Το κλείσιμο της ταινίας πραγματοποιείται με τον θάνατο των δύο προσώπων, μέσω του οποίου κλείνει οριστικά ένας κύκλος.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
  • A Freudian Interpretation of An Andalusian Dog, wordpress.com, διαθέσιμο εδώ 
  • Ένας «Ανδαλουσιανός Σκύλος» χωρίς νόημα, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
  • «Ανδαλουσιανός Σκύλος», wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Χαράλαμπος Νικολαΐδης
Χαράλαμπος Νικολαΐδης
Γεννήθηκε το 1998 και μεγάλωσε σε ένα μικρό χωριό του δήμου Αλμωπίας. Είναι απόφοιτος λυκείου και ολοκληρώνει τις σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Είναι λάτρης του καλού κινηματογράφου και των βιβλίων. Είναι μεγάλος οπαδός του Stephen King και της Agatha Christie. Πρόσφατα άρχισε να ασχολείται με την φωτογραφία.