Του Μάριου Κριτίδη,
Η αλματώδης ανάπτυξη της Κίνας σε κάθε πιθανό τομέα, την κατέστησαν, μέσα σε λίγες δεκαετίες, από μία αναπτυσσόμενη χώρα σε μία υπερδύναμη με πλέον παγκόσμιες βλέψεις. Μία τέτοια ραγδαία αλλαγή λογικό ήταν να φέρει μέσα σε χρόνια σε ανασφάλεια τις γειτονικές χώρες και τις ήδη καθιερωμένες υπερδυνάμεις, όπως είναι, κατά κύριο λόγο, οι Η.Π.Α.. Η περιοχή του Ινδοειρηνικού αναδεικνύεται ως μία τεράστιας σημασίας στρατηγική περιοχή και έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα πεδίο συγκρούσεων και διεκδικήσεων για πάνω από 24 χώρες που ανήκουν σε αυτήν την περιοχή (συμπεριλαμβανομένου των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας). Βασικός πρωταγωνιστής στον αγώνα των διεκδικήσεων παραμένει η Κίνα, ειδικότερα στη Νότια και Ανατολική Σινική θάλασσα. Η Κίνα μέχρι σήμερα έχει εδαφικές, οικονομικές και εμπορικές διαφωνίες με την πλειοψηφία των γειτόνων της, ενώ απειλεί ανοιχτά με στρατιωτική απόβαση το μικρό νησιωτικό κράτος της Ταϊβάν.
Η πρώτη μορφή της QUAD εμφανίστηκε το 2007, με πρωτοβουλία του Αντιπροέδρου της τότε κυβέρνησης George W. Bush, Dick Cheney. Ο Cheney μπήκε σε συνομιλίες με τον Πρωθυπουργό της Ιαπωνίας, Shinzo Abe, για τις προοπτικές μίας συνεργασίας μεταξύ των τεσσάρων σημαντικότερων χωρών του Ινδοειρηικού (Η.Π.Α., Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία), για την προώθηση δημοκρατικών αξιών και της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των μελών. Όμως, η αλλαγή εξουσίας στην Αμερική το 2008, η επιρροή της ήδη υπάρχουσας ASEAN στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, υπήρξαν λόγοι, ώστε να μην τελεσφορήσει το όραμα της συνεργασίας των τεσσάρων κρατών.
Τα πράγματα άλλαξαν, όμως, το 2017. Ο κόσμος και ιδιαίτερα η Κίνα δεν είναι η δύναμη που ήταν πριν 10 χρόνια. Ο αναθεωρητισμός της Κίνας και ο φόβος προς την όλο και πιο κλιμακώμενη επιθετικότητά της οδήγησαν τελικά στην επανεκκίνηση και την αναγέννηση του Quadrilateral Security Dialogue (Τετραμερής Διάλογος Ασφαλείας), με βάση τα συμφωνημένα άρθρα της συμφωνίας, με ελαφριές τροποποιήσεις και επικαιροποιήσεις, το 2017. Η πρώτη σύνοδος κορυφής των τεσσάρων μελών του διαλόγου έγινε το 2021, σε μία, όπως φάνηκε αργότερα, ιστορική σύνοδο κορυφής που εγκαθίδρυσε ισχυρές βάσεις για τη νέα συμμαχία.
Η ειδοποιός διαφορά της QUAD από άλλες συμμαχίες στην ίδια περιοχή, συγκεκριμένα της συμμαχίας ASEAN και του πιο πρόσφατου AUKUS, είναι ότι παραμένει μία χαλαρή μορφή συντονισμένης συνεργασίας μεταξύ του συνόλου των μελών της. Η συνεργασία αυτή αποφεύγει να λάβει προς το παρόν στρατιωτική μορφή, ενώ κρατάει τα επίπεδα συνεργασίας σε οικονομικό και πολιτικό. Γενικότερα αποφεύγει και δεν αρέσκεται στον χαρακτηρισμό που της έχει δώσει η Κίνα ως «Ασιατικό ΝΑΤΟ».
Μερικά χρόνια μετά, εν έτει 2022, η QUAD δείχνει να αναδεικνύεται ως μία πολλά υποσχόμενη συνεργασία που βρίσκεται στα «βρεφικά χρόνια» της ύπαρξής της. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Joe Biden, στις 24 Μαΐου θα παραστεί στην Ιαπωνία, όπου θα διεξαχθεί και η δεύτερη σύνοδος κορυφής των τεσσάρων μελών της QUAD, ενισχύοντας τον θεσμικό ρόλο της συνεργασίας. Στη σύνοδο θα συζητηθούν οι προοπτικές επέκτασης του επιπέδου συνεργασίας των κρατών μελών της συμφωνίας και να περιλαμβάνει τη συνεργασία της QUAD σε ζητήματα δημόσιας υγείας, φαρμακευτικής και ανάπτυξης τεχνολογίας. Επίσης, θα συζητηθούν και οι προοπτικές επέκτασης της συμμαχίας, καθώς και η προοπτική «σύνδεσης» άλλων κρατών με αυτήν σε μία λεγόμενη QUAD Plus. Η συμμαχία, μέχρι σήμερα, δεν υιοθετεί μία ανταγωνιστική στάση απέναντι στην Κίνα, αν και αυτή πολύ συχνά διαφαίνεται μέσω της συμμετοχής των μελών της QUAD στις ετήσιες, στρατιωτικές, ναυτικές ασκήσεις Malabar.
Ο αναθεωρητισμός του status quo από τη Ρωσία, ο οποίος έφερε και τον Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, προκαλεί αναταραχές και ανησυχίες στη γειτονιά του Ινδοειρηνικού, κάνοντας τέτοιας μορφής διεθνείς συνεργασίες όλο και πιο απαραίτητες για την ασφάλεια των χωρών που απειλούνται άμεσα από έναν ενδεχόμενο Κινεζικό αναθεωρητισμό. Η QUAD προσπαθεί ακόμα να θέσει τα απαραίτητα θεμέλια για την εγκαθίδρυσή της ως ενός αξιόπιστου και αποτελεσματικού μηχανισμού συνεργασίας. Όμως, η κινητικότητα των κρατών – μελών της QUAD, όπως και άλλων μεγάλων δυνάμεων, που αποφασίζουν να εμπλακούν στα καίρια ζητήματα που συγκεντρώνονται στη Νότια και Ανατολική Σινική Θάλασσα, δηλώνουν τη στρατηγική σημασία που έχει η περιοχή αυτή για τις παγκόσμιες μεγάλες δυνάμεις. Η γειτονιά του «Ινδοειρηνικού» είναι μία γειτονιά που θα απασχολήσει έντονα τις διεθνείς σχέσεις στο μέλλον και θα γίνει το επίκεντρο σημαντικών εξελίξεων και πιθανότατα κρίσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Biden to Make First Asia Trip in May, The Diplomat Διαθέσιμο εδώ
- The Quad: What It Is – And What It Is Not, The Diplomat Διαθέσιμο εδώ
- Oceanic Choices: India, Japan, and the Dragon’s Fire: How does the QUAD Work?, Observer Research Foundation, Διαθέσιμο εδώ
