Toυ Νίκου Διονυσάτου,
Το 2015, πράγματι, ήταν μια γεμάτη χρονιά για την Ευρώπη και τον κόσμο. Ο Barack Obama ήταν ακόμα Πρόεδρος των Η.Π.Α., προτού έρθει στο προσκήνιο η θύελλα ονόματι Donald Trump. Στη Μιανμάρ, η Aung San Suu Ky, κάτοχος ενός Νόμπελ Ειρήνης, εκλεγόταν στην ηγεσία της χώρας με εντολή να ολοκληρώσει τoν εκδημοκρατισμό της, παρά το ότι λίγα χρόνια αργότερα η ίδια θα ενορχήστρωνε μια γενοκτονία σε βάρος των Rohingya. Το Ιράν, επίσης, δεχόταν να περιορίσει για πρώτη φορά το πυρηνικό του πρόγραμμα με μια διεθνή συμφωνία, αν και δεν πρόλαβε να την εφαρμόσει ποτέ. Ακόμη και ο Putin είχε συμφωνήσει σε μια κατάπαυση του πυρός στον τότε ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, με τις συμφωνίες του Μινσκ —τη συνέχεια την ξέρετε.
Το 2015, ωστόσο, όταν όλα αυτά συνέβαιναν, τίποτα δεν προμήνυε ότι δεν θα κρατούσαν και για πολλούς, ως εκ τούτου, εκείνη η χρονιά έκλεινε με θετικό πρόσημο. Δυστυχώς, όπως θα αποδείκνυε η ιστορία, σε αυτούς τους αισιόδοξους δεν θα ανήκαν οι πολιτικοί αστέρες της τότε πολλά υποσχόμενης ευρωπαϊκής Αριστεράς. Ο Αλέξης Τσίπρας εξελέγη πρώτος στην Ευρώπη για να ηγηθεί της ελπιδοφόρας επανάστασης τον Ιανουάριο εκείνου του έτους, ωστόσο, μετά από μερικούς μήνες στο τιμόνι, περισσότερο έβλαψε παρά βοήθησε την εικόνα των λαϊκιστών ομολόγων του, όπως είναι ο Pablo Iglesias, στην Ισπανία και, κυρίως, ο Jean-Luc Mélenchon στη Γαλλία.
Το καλοκαίρι του 2020, σε κάποιο φιλικό σπίτι έτυχε να συζητήσω με μια συνομήλική μου Γαλλίδα, σχετικά με την πολιτική κατάσταση της χώρας της. Δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα ούτε τον Macron ούτε τους εκ δεξιών του, όμως, δυστυχώς για τον 70χρονο αριστερό Mélenchon, μάλλον απογοητευμένη ήταν και από τους αριστερούς πολιτικούς σχηματισμούς. Όπως είπε, μάλιστα, χαρακτηριστικά, δεν επρόκειτο να στηρίξει τις «γραφικές» τους θέσεις. Αυτό είναι ένα γενικότερο φαινόμενο που πλήττει όχι μόνο τη γαλλική, αλλά και ολόκληρη την ευρωπαϊκή Αριστερά. Γιατί, όμως, μετά από μια δεκαετία κρίσης, αγανάκτησης και ανόδου αριστερών κινημάτων σε όλη τη δυτική και νότια Ευρώπη, παρατηρείται αυτό το τέλμα; Το επιχείρημα της Γαλλίδας φίλης από το 2020 σχετικά με τις «γραφικές» θέσεις, από κοινού με το αρνητικό ελληνικό παράδειγμα, αποτελούν το κλειδί για να κατανοήσουμε τόσο την κατάσταση της ευρωπαϊκής Αριστεράς ως σύνολο όσο και την άνοδο του Jean-Luc Mélenchon.
Ο Mélenchon γεννήθηκε στην κοσμοπολίτικη Ταγγέρη των αρχών της δεκαετίας του ’50 και οι γονείς του ήταν ισπανικής καταγωγής. Αργότερα, μετανάστευσε με την οικογένειά του από το ανεξάρτητο πια Μαρόκο στη Γαλλία, όπου, τελειώνοντας το σχολείο, σπούδασε Φιλοσοφία. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ωστόσο, θα τον κερδίσει η πολιτική, καθώς γίνεται μέλος της αριστερής πτέρυγας του Σοσιαλιστικού Κόμματος, η οποία εκείνη την εποχή υποστήριζε τη συνεργασία με το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο δραστήριος Mélenchon θα εξελιχθεί σε σημαντικό στέλεχος των Γάλλων Σοσιαλιστών κατά την εποχή του Mitterrand και το 1986 γίνεται —στα 35 του μόλις χρόνια— γερουσιαστής, θέση την οποία θα διατηρούσε μέχρι το 2000 και ξανά από το 2004 μέχρι το 2010.
Παράλληλα, μεταξύ 2000 και 2002 θα γίνει Υφυπουργός παιδείας, εξακολουθώντας σε όλο αυτό το διάστημα να διαθέτει σημαντικότατα ερείσματα μέσα στο κόμμα. Μετά από την εκλογική ήττα στις προεδρικές εκλογές του 2007 από τον Nicolas Sarkozy, ωστόσο, όπως και για τον εσωκομματικό του αντίπαλο François Hollande, τα πράγματα δεν έδειχναν και πολύ ευνοϊκά. Το 2008, μετά το περίφημο συνέδριο των Σοσιαλιστών που ανέδειξε ως νέα Γενική Γραμματέα τη Martine Aubry, ο Mélenchon ανεξαρτητοποιήθηκε δυσαρεστημένος από τις πλήρως συστημικές, κατ’ εκείνον, θέσεις που πλέον διέθετε το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Το αποτέλεσμα ήταν η ίδρυση του Αριστερού Μετώπου, ενός συνασπισμού που αποτελείτο από πρώην μέλη της αριστερής πτέρυγας των Σοσιαλιστών, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας και μερικά ακόμη μικρότερα αριστερά κόμματα. Το 2009 ο Mélenchon εκλέγεται ευρωβουλευτής με το ψηφοδέλτιο του Αριστερού Μετώπου, ενώ ο συνασπισμός σημειώνει σχετικά καλές επιδόσεις τόσο στις δημοτικές εκλογές του 2010 όσο και στις προεδρικές εκλογές του 2012, στις οποίες ο Mélenchon εξελέγη 4ος, με 11% των ψήφων.
Το 2014, το Αριστερό Μέτωπο διατήρησε σταθερά τα ποσοστά του στις ευρωεκλογές, ενώ μετά από την αποχώρηση ορισμένων σκληροπυρηνικών κομμάτων από τον συνασπισμό, το 2016, και τις προεδρικές εκλογές του 2017 να πλησιάζουν, τα βλέμματα στράφηκαν προς στιγμήν προς τον Mélenchon, σαν ικανό διεκδικητή για την προεδρία. Η ραγδαία άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ και των Podemos τα προηγούμενα χρόνια της κρίσης αποτελούσαν μια ένδειξη για το γενικότερο κλίμα που υπήρχε στην Ευρώπη, ωστόσο, το Grexit-φιάσκο του 2015, από κοινού με τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2015 και του 2016 στη Γαλλία, έριξαν κάπως τις εκλογικές προοπτικές του Mélenchon. Και παρόλα αυτά, παρά τις αντιξοότητες σε πολλαπλά επίπεδα, ο συνασπισμός του Mélenchon, με το όνομα «Ανυπότακτη Γαλλία» που είχε πλέον υιοθετήσει, κατάφερε να συγκεντρώσει, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, 19,5% των ψήφων, με τη λαϊκίστικη ριζοσπαστική ατζέντα την οποία πρότεινε. Δυστυχώς για εκείνον και πάλι είχε τερματίσει 4ος, μένοντας στον πρώτο γύρο. Αυτά, όμως, ανήκουν στο παρελθόν. Ο κόσμος και η γαλλική κοινωνία έχουν αλλάξει σημαντικά από την άνοιξη του 2017 μέχρι σήμερα, και η Αριστερά δεν δείχνει να τον ακολούθησε.
Οι κρίσεις που βιώνει πλέον ο Δυτικός κόσμος ναι μεν είναι και οικονομικές, παρόλα αυτά, έχουν σαφώς πιο σύνθετο χαρακτήρα και το εκλογικό ακροατήριο μάλλον δεν έχει σκοπό να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα προβλήματα όπως συνήθιζε να το κάνει. Επιπλέον, στις περιπτώσεις της Ελλάδας και της Ισπανίας, τα αριστερά κόμματα που κατάφεραν να συγκεντρώσουν σημαντική εκλογική δύναμη βρέθηκαν σε κυβερνητικές θέσεις και έχασαν το πλεονέκτημα του «άσπιλου» που διέθεταν. Αντίθετα, σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία, ήταν η έλλειψη κυβερνητικών προοπτικών ακριβώς που συνέτριψε περαιτέρω τα ποσοστά των αριστερών κομμάτων, τα οποία, εν τω μεταξύ, είδαν και τμήματα των προγραμμάτων τους να υιοθετούνται είτε από Πράσινα είτε ακόμη και από Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, προκειμένου να αντλήσουν ψηφοφόρους από αριστερότερα ακροατήρια. Στην περίπτωση της Γαλλίας, όμως, συνέβη και κάτι ακόμη που αποδυνάμωσε συνολικά την Αριστερά. Η Γαλλία, όπως και οι Αγγλοσαξονικές χώρες, μαστίζεται εσχάτως και από μια σημαντικότατη κρίση ταυτοτήτων, αξιών και πολιτισμών, η οποία μεταφράζεται και με πολιτικούς όρους. Η άμορφη “woke” τάση, η οποία λύνει και δένει εντός του παγκόσμιου αριστερού κινήματος, με σημαία της τον δικαιωματισμό και τον «υπερ-προοδευτικό» κοινωνικό φιλελευθερισμό, έχει προκαλέσει σημαντική ζημιά στην εικόνα της γαλλικής Αριστεράς.
Παρόλο, όμως, που πολλοί έχουν κατηγορήσει του Mélenchon ως υποστηρικτή ορισμένων θεωριών συνωμοσίας, αλλά και για αντισημιτισμό, στο πλαίσιο της ισλαμο-αριστεριστικής του ατζέντας, ο πολιτικός φαίνεται να κρατάει τις δυνάμεις του σε σταθερά επίπεδα. Το πρόβλημα είναι ότι το σύνολο των ψηφοφόρων έχει μετακινηθεί δεξιότερα, εξαιτίας ακριβώς των προτεραιοτήτων που δίνει η γαλλική Αριστερά του Mélenchon, αλλά και των Πρασίνων και των λοιπών μικρότερων σχηματισμών. Οι θέσεις της Ανυπότακτης Γαλλίας έχουν γίνει γραφικές, γιατί απλούστατα δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις απόψεις που έχουν οι περισσότεροι Γάλλοι σήμερα. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, και, σύμφωνα με τις περισσότερες δημοσκοπήσεις, ο Mélenchon αναμένεται να τερματίσει μάλλον τρίτος αυτήν τη φορά, αρκετά πίσω από τον Emmanuel Macron και την Marine Le Pen, στις επερχόμενες εκλογές, όπου αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν θεματολογικά η πανδημία, η ακρίβεια, αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Και κάπως έτσι, με τον Αλέξη στην αντιπολίτευση ξανά, τον Pablo παραιτημένο να διδάσκει σε κάποιο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και τον Jean-Luc στα δύσκολα προεκλογικά νερά, φαίνεται να δύει ίσως σιγά σιγά η πάλαι ποτέ χρυσή εποχή της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη, τουλάχιστον όπως την ξέραμε μέχρι τώρα. Εδώ η Σοσιαλδημοκρατία τα κατάφερε, βέβαια, κι αναστήθηκε από τις στάχτες της. Η Αριστερά γιατί όχι;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
‘We are at a turning point’: as election looms, what is left of the French left?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
Far-Left Melenchon Rises Again as French Election Nears , Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
