Της Αθηνάς Ζαγκώτη,
Η Beltane είναι από τις πιο ξακουστές αρχαίες γιορτές στον κόσμο. Είναι κελτική και εορτάζεται την άνοιξη και συγκεκριμένα την Πρωτομαγιά. Η Beltane εορταζόταν στη Σκωτία, την Ιρλανδία και τη νήσο Man (νησί κοντά στην Ιρλανδία υπό αγγλική κυριαρχία), ενώ παρόμοιοι εορτασμοί παρατηρήθηκαν και σε άλλες περιοχές, μεταξύ αυτών η Ουαλία και η Κορνουάλη. Ο όρος “Beltane” προέρχεται από την ιρλανδικής προέλευσης λέξη “Bealtaine/Beltene”, που σημαίνει «ζωηρή φωτιά». Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα της γιορτής ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τον γαλατικό θεό Belenos, που στη γλώσσα μας μεταφράζεται ως «λαμπερός». Εφόσον το κελτικό ημερολόγιο ακολουθεί τις κινήσεις του ήλιου και της σελήνης, μπορούμε να υπολογίσουμε κατά προσέγγιση ότι πιθανώς τοποθετείται ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και στο θερινό ηλιοστάσιο.
Η γιορτή της Beltane εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ένα γλωσσάριο, το οποίο αποδόθηκε στον επίσκοπο του Cashel, Cormac (πέθανε γύρω στο 908). Στο γλωσσάρι ο επίσκοπος περιέγραφε το έθιμο της μαγικής προστασίας των βοοειδών• τον τρόπο, δηλαδή, που περνούσαν ανάμεσα από τη φωτιά της Beltane, για να αποκτήσουν προστασία και να μην αρρωστήσουν, πριν οδηγηθούν στα φρεσκοανθισμένα βοσκοτόπια το καλοκαίρι. Το έθιμο αυτό παρατηρήθηκε έντονα και στην Ιρλανδία του 19ου αιώνα. Στο γλωσσάρι του, επίσης, ο Cormac επεξηγεί και τη δική του εκδοχή σχετικά με την προέλευση του ονόματος της γιορτής, αναφέροντας πως το πρώτο συνθετικό της λέξης “Beltane” προέρχεται από τον θεό Bel ή Bil, πιθανώς μιλά για τον Belenos, αφού ακαδημαϊκοί του 20ού αιώνα, παρά τις γλωσσικές και ετυμολογικές δυσκολίες, έφεραν στο φως την ετυμολογική σύνδεση του πρώτου συνθετικού με τον θεό αυτό. Ως δεύτερο συνθετικό ορίζει το “tene”, που στα αρχαία ιρλανδικά σήμαινε φωτιά.
Κατά τον θρύλο, σηματοδοτούσε την αρχή του καλοκαιριού, το πέρας του χειμώνα και τη «νέα ζωή». Για τους βοσκούς που έβγαζαν στην ύπαιθρο τα κοπάδια τους η ημέρα αυτή υποσχόταν ευημερία και «νέα σοδειά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, στις χώρες που ήταν περισσότερο διαδεδομένη η γιορτή, όπως στη Σκωτία, την Ιρλανδία και τη νήσο Man, το τελετουργικό περιελάμβανε κυρίως το άναμμα φωτιάς στα βουνά, κάτι σαν θυσία για τη νέα εποχή. Το έθιμο αυτό τηρείται έως και σήμερα, μάλιστα, στην Ιρλανδία και, συγκεκριμένα, στην επαρχία Limerick. Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς η Ιρλανδία ήταν η πρώτη που τελούσε και διατηρούσε με ευλάβεια κελτικές εορτές και έθιμα. Ο λαός, λοιπόν, χώριζε τις γιορτές του σε δυο βασικές περιόδους. Η πρώτη αφορούσε τον χειμώνα και γενικότερα το κρύο, το φθινόπωρο και το τέλος μίας εποχής, ξεκινούσε την πρώτη ημέρα του Νοέμβρη (Samain: Πρόκειται για την ιρλανδική γιορτή Σόουι). Η δεύτερη είχε να κάνει με τα μέσα του χρόνου και το καλοκαίρι, ξεκινούσε στη 1 Μαΐου και δεν είναι άλλη από τη γνωστή μας Beltane. Οι δύο αυτές περίοδοι ήταν κρίσιμες, καθώς συνέδεαν την ένωση του ανθρώπινου όντος με το υπερφυσικό, σχέση η οποία με την πάροδο του χρόνου έχανε την ισχύ της. Σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις, την παραμονή της Πρωτομαγιάς νεράιδες, μάγισσες και ξωτικά περιφέρονταν ελεύθερα και οι άνθρωποι λάμβαναν μέτρα προστασίας κατά των γητειών.
Το αμέσως επόμενο έθιμο μετά το άναμμα της φωτιάς, που διατηρούνταν και πάλι στην Ιρλανδία έως και τον 20ό αιώνα, δεν ήταν άλλο από το κρέμασμα ενός κλαδιού φλαμουριάς ή κράταιγου στα παράθυρα και τις πόρτες των σπιτιών. Η διαδικασία αυτή θυμίζει πολύ τα στεφάνια λουλουδιών, που φτιάχνουμε στην εποχή μας, για να γιορτάσουμε την Πρωτομαγιά. Πιθανώς το συγκεκριμένο έθιμο αποσκοπούσε στο καλωσόρισμα της νέας εποχής.
Σύμφωνα με την ιρλανδική μυθολογία, για τις φυλές των Tuath(a) Dé Danann (σύμφωνα με μελέτες αποτέλεσαν τους 5ους κατοίκους της Ιρλανδίας, φυλή γιγάντων), αλλά και τους Milesians (φυλή που προερχόταν από την Hispania και εγκαταστάθηκε στην Ιρλανδία), το άναμμα της φωτιάς ήταν η αρχή του νέου χρόνου, μαζί τους έφερναν και την ελπίδα για ζωή, ευημερία και καλές σοδειές. Κατά τον 10ο αιώνα πηγές αναφέρουν ότι δρυΐδες στα βουνά χρησιμοποιούσαν τις φωτιές, για να προσκαλέσουν τα ζώα των χωριών, ώστε να εξαγνιστούν από τα κακά. Ακόμα και οι άνθρωποι ακολουθούσαν το ίδιο έθιμο, περνώντας από τις φωτιές. Το συγκεκριμένο έθιμο «άντεξε» και μετά την εμφάνιση του Χριστιανισμού. Η γιορτή της Beltane τελείται ακόμα σε μερικές περιοχές, όπως στο Εδιμβούργο της Σκωτίας, όπου μεγάλες φωτιές ανάβονται στον λόφο Calton.
Σε γενικές γραμμές, την ημέρα αυτή τα όρια μεταξύ ανθρώπων και υπερφυσικού συναιρούνται και οι δύο κόσμοι μπορούν να έρθουν σε επαφή ο ένας με τον άλλον. Για τον λόγο αυτό οι άνθρωποι την Πρωτομαγιά δεν κοιμούνταν στην ύπαιθρο, καθώς φοβόντουσαν μήπως απαχθούν από κάποια νεράιδα. Όσον αφορά τις νεράιδες, ο θρύλος δε σταματά εδώ, οι λαϊκές αναφορές υποστηρίζουν ότι πολλά άρρωστα νεογέννητα μωρά προέρχονταν από αυτές, καθώς έκλεβαν τα υγιή, ανθρώπινα μωρά για εκδίκηση.
Πηγή: Wikipedia.org
Καταληκτικά, συμπεραίνουμε ότι στον κόσμο μας εμφανίστηκαν δισεκατομμύρια θρύλοι και δοξασίες, ανάμεσά τους και η γιορτή της Beltane, η οποία μας ταξιδεύει και μας παρουσιάζει ένα κομμάτι από την κελτική ζωή και τις συνήθειές της. Είναι, κατά τη γνώμη μου, υπέροχο να μελετούμε τέτοιες περιπτώσεις και να ερχόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στους αρχαίους πολιτισμούς, οι οποίοι μονάχα γνώση και υπερηφάνεια μπορούν να μας προσφέρουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Augustyn, Adam (2022), Beltane, Britannica.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Τσιρέλη, Ευλαμπία (2012), Πρωτομαγιά-Η κελτική γιορτή Beltane, lifesciencefiction.blogspot.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Goddessandgreenman.co.uk, Beltane. Διαθέσιμο εδώ.
