Της Εύης Τριάντη,
Συνήθως, όταν κάποιος ισχυρίζεται πως «ακούει φωνές» μέσα στο κεφάλι του, φανταζόμαστε δύο πιθανά σενάρια — είτε κάτι δεν πάει καλά με το προαναφερόμενο κεφάλι, είτε έχουμε να κάνουμε με το αγόρι από την Έκτη Αίσθηση και, μάλλον, θα έπρεπε να αρχίσουμε να τρέχουμε.
Κι όμως, η ύπαρξη φωνών και φανταστικών συνομιλιών ανάμεσα στους συλλογισμούς μας, δεν αποτελεί παρά φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου! Πολλοί από εμάς έχουν την ικανότητα να ακούν τον εαυτό τους, καθώς επεξεργάζονται προβλήματα και στοχάζονται, να περιγράφουν μέσα στο μυαλό τους όλα όσα βιώνουν ή βλέπουν και να δίνουν φωνή στις λέξεις που διαβάζουν, με διαφορετικές χροιές και τόνους, ανάλογα με τον τρόπο που φαντάζονται τον υποθετικό ομιλητή. Για παράδειγμα, πολλοί αναφέρουν πως, διαβάζοντας τα βιβλία του Harry Potter, ακούν τη φωνή της Emma Watson πάνω από τις ατάκες της Ερμιόνης.
Ο εσωτερικός μονόλογος, γνωστός και ως «εσωτερικός διάλογος» ή «φωνή της συνείδησης», μας επιτρέπει να «μιλάμε» χωρίς να κινούμε το στόμα μας ή να δημιουργούμε ήχους αντιληπτούς από τους γύρω μας.
Το συγκεκριμένο φαινόμενο, βέβαια, δεν εμφανίζεται σε όλους τους ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνες που διεξήχθησαν το 2013, μονάχα το 23% του πληθυσμού βιώνει τη «φωνή της συνείδησης», με τους υπόλοιπους να σκέφτονται με τη μορφή εικόνων, αισθήσεων και συναισθημάτων. Η διαφορά τους βρίσκεται στο γεγονός, ότι οι πρώτοι βιώνουν «ηχητικές» περιγραφές και εσωτερικές φωνές, είτε τη δική τους, είτε ξένες — πλαστές ή και υπαρκτές, οι οποίες αφηγούνται τους συνειρμούς και τα μονοπάτια που ακολουθεί η κάθε τους σκέψη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μπορούν να σκεφτούν και με τους δύο τρόπους, τόσο με εικόνες όσο και με τη φωνή της συνείδησής τους, εναλλασσόμενα ή και ταυτόχρονα.
Πώς, όμως, αποκτάται μία τέτοια ικανότητα;
Ειδικοί πιστεύουν ότι αναπτύσσεται κατά τα παιδικά χρόνια, καθώς το παιδί ξεκινάει να εξοικειώνεται με τη γλώσσα, την ομιλία και την κατανόησή της. Πολύ συχνά, ο εσωτερικός μονόλογος κατά την παιδική ηλικία εκφράζεται με τη μορφή των φανταστικών φίλων, με τους οποίους το παιδί δημιουργεί διαλόγους, ερωταπαντήσεις και διάφορα σενάρια.
Σε μετέπειτα ηλικίες, ο εσωτερικός μονόλογος αρχίζει να λειτουργεί βοηθητικά, παράλληλα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη του ενήλικα, δίνοντάς του μικρές υπενθυμίσεις, συμβουλές ή και παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ ο εγκέφαλος είναι απασχολημένος και πλημμυρισμένος με άλλες δραστηριότητες και υποχρεώσεις.
Επιστημονικά, θεωρείται ότι η φωνή της συνείδησης ελέγχεται από ένα είδος εγκεφαλικού σήματος, που μας βοηθάει να ξεχωρίσουμε τις διαφορές ανάμεσα σε εξωτερικά και σε κατασκευασμένα εσωτερικά ερεθίσματα. Μάλιστα, εξαιτίας της συγκεκριμένης εγκεφαλικής λειτουργίας, η φωνή μας μάς φαίνεται διαφορετική όταν την ακούμε από το στόμα μας σε σχέση με όταν την αναπαράγει ένα βίντεο ή μια ηχητική της εγγραφή.
Το 1990, νευροεπιστήμονες χρησιμοποίησαν τη νευροαπεικόνιση για να μελετήσουν περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου που είναι ενεργές κατά την ομιλία, όπως την περιοχή Broca στον αριστερό μπροστινό λοβό. Παρατήρησαν ότι οι ίδιες περιοχές ήταν ενεργές και κατά τη διάρκεια του εσωτερικού μονολόγου, γεγονός που γέννησε τη θεωρία πως η εξωτερική και η εσωτερική ομιλία χρησιμοποιεί τους ίδιους εγκεφαλικούς μηχανισμούς.
Παράλληλα, βρέθηκε πως η «φωνή του μυαλού» συνοδεύεται από απειροελάχιστες κινήσεις των μυών του λάρυγγα, οι οποίες μπορούν να γίνουν αντιληπτές μονάχα με τη χρήση ειδικών τεχνικών, όπως είναι τα ηλεκτρομυογραφήματα. Πάνω σε αυτές τις κινήσεις, βασίστηκε το 2018 η ομάδα του MIT, η οποία κατασκεύασε μια μηχανή που μπορεί να διαβάσει την σκέψη…
Η συσκευή, ονόματι AlterEgo, έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει λέξεις που οι χρήστες της σκέφτονται χρησιμοποιώντας τη φωνή της συνείδησής τους. Μπορεί, επομένως, να διαβάσει την σκέψη τους! Τοποθετημένη γύρω από το αυτί και κοντά στο σαγόνι, αποτελείται από τέσσερα ηλεκτρόδια που έρχονται σε επαφή με το δέρμα και ανιχνεύουν τις διακριτικές νεύρο-μυϊκές κινήσεις, που δημιουργούνται όταν το άτομο «λέει» μια λέξη μέσα στο κεφάλι του.
Η εφεύρεση αυτή, χάρη στην ικανότητα για εσωτερικό μονόλογο του ανθρώπου, προβλέπεται να χρησιμεύσει ως διαμεσολαβητής για τα κινητά και τις υπόλοιπες συσκευές, που χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του, τις οποίες, στο μέλλον, θα μπορεί να ελέγχει με την σκέψη του!
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, η φωνή της συνείδησης είναι μια άκρως βοηθητική και ενδιαφέρουσα λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, χάρη στην οποία οι σκέψεις του ατόμου οργανώνονται πιο εύκολα μέσα στην ασφάλεια του κεφαλιού του και οι προβληματισμοί του λύνονται δίχως να χρειαστεί να αρθρώσει λέξη, τουλάχιστον όχι δυνατά.
Ωστόσο, υπάρχουν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο εσωτερικός μονόλογος γίνεται επίμονος και συνεχόμενος, ακόμα και αφόρητος. Μάλιστα, το άτομο μπορεί να αντιμετωπίσει μέχρι και ακουστικές παραισθήσεις, ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο νομίζει πως ακούει φωνές, ενώ, στην πραγματικότητα, είναι όλες δημιουργήματα της σκέψης του.
Προβλήματα τέτοιου είδους και ακουστικές παραισθήσεις, συνήθως, συνδέονται με παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως είναι η σχιζοφρένεια, ή και νευρολογικά σύνδρομα, σαν το Πάρκινσον. Στην αντίπερα όχθη, το αυξημένο στρες δύναται να προκαλέσει πιεστικές σκέψεις και, συνεπώς, πιεστικούς-αγχωτικούς εσωτερικούς μονολόγους.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, και όποτε άλλοτε νιώσετε πως η φωνή της συνείδησής σας φέρνει πολύ περισσότερη σύγχυση και φόρτιση παρά ηρεμία και οργάνωση σκέψεων, η επίσκεψη σε ειδικούς ψυχικής υγείας κρίνεται απαραίτητη.
Τέλος, αν ακόμα δεν είστε σίγουροι εάν η συνείδησή σας έχει φωνή η όχι, μπορείτε να κάνετε το τεστ εδώ. Εκτός κι αν, διαβάζοντας το υπόλοιπο άρθρο, μπορούσατε να ακούσετε καθαρά μία χροιά να το εξιστορεί στο πίσω μέρος του μυαλού σας. Τότε, μάλλον, ακούτε και εσείς φωνές!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Oakes K., What the voice inside your head says about you, bbc.com. Διαθέσιμο εδώ
- Talking to ourselves: the science of the little voice in your head, theguardian.com. Διαθέσιμο εδώ
- R. H. Wurtz (2013), Corollary discharge in primate vision, scholarpedia.org. Διαθέσιμο εδώ
- R. Greenfield, Hearing Voices in Your Head Is Normal, While Reading, theatlantic.com. Διαθέσιμο εδώ
- Everything to Know About Your Internal Monologue, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
