Της Έρης Κωνσταντίου,
Η Τέχνη είναι συνυφασμένη με το ανθρώπινο γένος. Από την Παλαιολιθική Εποχή, μάλιστα, οι άνθρωποι ζωγράφιζαν στα σπήλαια, όπου διαβιούσαν, αναπαριστώντας καλλιτεχνικά λεπτομερώς ζώα, κρατώντας τις αποτυπώσεις των ανθρώπων σε περισσότερο αφαιρετικές απεικονίσεις. Η αρχαιότερη από αυτές δημιουργήθηκε πριν από 40.000 χρόνια στο νησί Σουλαέζι της Ινδονησίας, ενώ τέτοιου είδους διάσημες καλλιτεχνικές αποτυπώσεις είναι αυτές του σπηλαίου του Lascaux στη Γαλλία με ηλικία περίπου 17.000 ετών, και στην σπηλιά της Altamira στην Ισπανία την ίδια χρονική περίοδο. Τι σχέση έχουν, όμως, όλα αυτά με το περιβάλλον; Δυστυχώς, αυτά τα σπουδαία ευρήματα, τα οποία έχουν διατηρηθεί για χιλιάδες χρόνια, αποτελούν θύματα της κλιματικής αλλαγής.
Κατά συνέπεια, σε συμπόσιο του Πανεπιστημίου Flinders της Αυστραλίας, οι επιστήμονες που συγκεντρώθηκαν φάνηκαν σκεπτικοί για το μέλλον, προειδοποιώντας για δυνητική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 °C, καθιστώντας συχνότερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Παράλληλα, στο συμπόσιο συζητήθηκε και η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην αρχαιολογική και ιστορική έρευνα, αφού οι προϊστορικές τοιχογραφίες των σπηλαίων έχουν αλλοιωθεί, με αποτέλεσμα να έχουν καταγραφεί αλλαγές σε αυτά, τα τελευταία 56 χρόνια. Μάλιστα, η υπεύθυνη της διοργάνωσης του συμποσίου, δρ. Ania Kotarba, τόνισε την αναγκαιότητα να λάβουμε δράση στο μέλλον, καθώς οι άνθρωποι πάντα θα αντιμετωπίζουν ακραία περιβαλλοντικά φαινόμενα .
Για τα παραπάνω εισηγήθηκε ο δρ. της Αρχαιολογίας, Daryl Wesley, παίρνοντας ως παράδειγμα τις καταστροφές που προκάλεσε ο κυκλώνας Μόνικα στη Γη του Arnhem το 2006. Αρχικά, ο κυκλώνας ξερίζωσε σχεδόν τα μισά από τα δέντρα της περιοχής σε πλάτος 50 χιλιομέτρων, εκτοξεύοντας αρκετά από αυτά στις τοιχογραφίες της περιοχές, καταστρέφοντάς τες. Στη συνέχεια, ακολούθησαν σοβαρές πυρκαγιές που εντάθηκαν από το θερμικό φορτίο που άφησε πίσω του ο κυκλώνας. Σε πολλές περιπτώσεις οι τοιχογραφίες αυτές εντοπίζονται σε περιοχές με ψαμμίτη, ο οποίος έχει την ιδιότητα να απορροφά μεγάλες ποσότητες νερού. Έτσι, οι μετέπειτα πυρκαγιές είχαν ως αποτέλεσμα την έκρηξη των βράχων ψαμμίτη, λόγω της αντίδρασης νερού και φωτιάς, οδηγώντας στην ολοκληρωτική καταστροφή των τοιχογραφιών.
Στο ίδιο μήκος κύματος με στόχο τη διαρκή επαγρύπνηση για λήψη μέτρων ενάντια στην κλιματική αλλαγή κινήθηκε η δρ. Jilian Huntley. Η δόκτωρ αποκάλυψε ότι βράχοι, που αποτελούνται από κρυστάλλους αλατιού, και φέρουν τοιχογραφίες καταρρέουν εξαιτίας της διαστολής και της συστολής που προκαλούνται από τις, συνεχώς, μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες. Επιπλέον, πρόσθεσε ότι το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες περιοχές της Αυστραλίας (Κορυφή της Αυστραλίας, Pilbara), ενώ η κρυστάλλωση είναι χειρότερη σε τροπικές περιοχές. Κατέληξε δε στο συμπέρασμα ότι οι μηδενικοί ρύποι δεν θα πρέπει να έχουν ως όριο το 2050, αλλά να ξεκινήσουν το «συντομότερο δυνατό». Μάλιστα, ένας περιβαλλοντικός ιστορικός, ο δρ. Alessandro Antonello, του Πανεπιστημίου του Flinders, τόνισε ότι η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από δραστική μείωση των εκπομπών του άνθρακα, ώστε να προσαρμοστεί η ζωή μας σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.
Ο πλανήτης μας έχει περάσει κι άλλες σημαντικές κρίσεις στο παρελθόν, αλλά πρέπει να καταστεί σαφές ότι καμία κρίση δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες. Σε επίπεδο περιβάλλοντος είμαστε κοντά στο να φτάσουμε στο σημείο μηδέν, αν δεν έχουμε φτάσει ήδη. Πλέον, η κλιματική αλλαγή –πιο ορατή από ποτέ– με τη διάβρωση των ακτών, τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες και τους κυκλώνες δεν οδηγεί μόνο σε κλιματικούς πρόσφυγες και καταστροφές, αλλά επηρεάζει και πτυχές της ζωής μας που μέχρι πριν λίγο καιρό δεν φανταζόμασταν, την Τέχνη. Άλλωστε, δε νοείται η Τέχνη χωρίς τη συμβολή του ανθρώπου και ο άνθρωπος χωρίς την Τέχνη –όποια μορφή και να έχει αυτή– στη ζωή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απειλούνται έργα τέχνης δεκάδων χιλιάδων χρόνων σε βράχους σπηλαίων, parallaximag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η υπερθέρμανση του πλανήτη καταστρέφει τις τοιχογραφίες δεκάδων χιλιάδων ετών, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
