Της Θεοδώρας Αγγελοπούλου,
Γίνεται αντιληπτό στην ελληνική έννομη τάξη ότι οι εκτελεστές αποφάσεις ουσίας λαμβάνονται από την εκάστοτε η κυβέρνηση, με το Κοινοβούλιο να αποτελεί τον απλό – αλλά εξόχως σημαίνοντα – δίαυλο νομιμοποίησης στις ενέργειες και τις πρωτοβουλίες της εκτελεστικής εξουσίας. Ο ρυθμιστικός παράγοντας του Κοινουβουλίου πραγματώνεται στις διαδικασίες συζήτησης και ψήφισης των εκάστοτε σχεδίων νόμων, στο επίπεδο τόσο των αρμόδιων επιτροπών όσο και της Ολομέλειας, και τον κοινοβουλευτικό έλεγχο, ως το κατ’ εξοχήν εργαλείο της αντιπολίτευσης, να απαιτεί με τα ανάλογα εργαλεία την κυβερνητική λογοδοσία. Η έννοια αυτή του ελέγχου στην σύγχρονη δημοκρατία επεκτείνεται μέσω των Ανεξάρτητων Αρχών, οι οποίες αναλαμβάνουν ένα διοικητικό-εποπτικό και ελεγκτικό ρόλο σε διάφορες πτυχές της πολιτικής και δημόσιας ζωής, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η εφαρμογή των αρχών του κράτους δικαίου, όπου η πολιτεία κρίνει απαραίτητο.
Οι Ανεξάρτητες Αρχές, ως η μετεξέλιξη του θεσμού του ombudsman, διατηρούν το ανεξάρτητο του χαρακτήρα τους με το να στελεχώνονται αποκλειστικά, βάσει αντικειμενικών προσόντων επιστημονικής και επαγγελματικής κατάρτισης, εκλείποντας το πολιτικό στοιχείο του διορισμού των μετακλητών υπαλλήλων που επικρατεί σε θέσεις ευθύνης και ειδικής υποστήριξης τόσο στην Κεντρική Διοίκηση όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, και εξαλείφοντας, συνεπώς, τις πιθανότητες της όποιας κομματικοπολιτικής επιρροής. Η ουσία, ωστόσο, της δημοκρατίας δεν έγκειται απλά στην εγκαθίδρυση των θεσμικών οργάνων, αλλά στο να διασφαλίζει ότι αυτά τα όργανα δρουν στο πλαίσιο της ορισθείσας αρμοδιότητάς τους με τον καθ’ όλα νόμιμο και δεοντολογικό τρόπο.
Το προαναφερθέν ουσιαστικό κριτήριο υλοποιείται μέσω των κοινοβουλευτικών αρμών, όπου διαφαίνεται επακριβώς η ποιότητα της λαϊκής κυριαρχίας, καθώς το κοινοβουλευτικό «μωσαϊκό» της νομιμοποίησης περιλαμβάνει την αντιπροσώπευση τόσο της πλειοψηφίας όσο και της μειοψηφίας του εκλογικού σώματος. Ειδικότερα, το όργανο, το οποίο αναλαμβάνει χρέη ιθύνοντα στελέχωσης και ελέγχου των Ανεξαρτήτων Αρχών, είναι η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, αποτελούμενη, βάσει του άρθρου 13 παραγράφου 1 του Κανονισμού της Βουλής (ΚτΒ), από «τoν Πρόεδρo και τους διατελέσαντες Προέδρους της Bουλής, εφόσον έχουν εκλεγεί Bουλευτές, τους Aντιπρoέδρoυς της Boυλής, τoυς Πρoέδρoυς των διαρκών επιτρoπών, τον Πρόεδρο της Eπιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, τον Πρόεδρο της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής, τoυς Πρoέδρoυς των Koινoβoυλευτικών Oμάδων και έναν ανεξάρτητo Boυλευτή, ως εκπρόσωπo των ανεξαρτήτων, εφόσον ο αριθμός αυτών είναι τουλάχιστον πέντε (5)».
Προβλέφθηκε στον Κανονισμό της Βουλής για πρώτη φορά το 1987 ως διακομματικό συλλογικό όργανο, βρίσκοντας την πρώτη συνταγματική του αποτύπωση στην Αναθεώρηση του 2001. Πλέον, μετά την Αναθεώρηση του 2019, το άρθρο 101Α προβλέπει ότι «Τα πρόσωπα που στελεχώνουν τις ανεξάρτητες αρχές πρέπει να έχουν τα ανάλογα προσόντα, όπως ο νόμος ορίζει. Η επιλογή τους γίνεται με απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής. Η απόφαση λαμβάνεται με πλειοψηφία των τριών πέμπτων των μελών της», αλλά και ότι «Με τον Κανονισμό της Βουλής ρυθμίζονται όσα αφορούν τη σχέση των ανεξάρτητων αρχών με τη Βουλή και ο τρόπος άσκησης του κοινοβουλευτικού ελέγχου», εδάφια τα οποία περικλείουν τις μοναδικές συνταγματικές αναφορές του θεσμού.
Οι αρμοδιότητές του, λοιπόν, εξειδικεύονται στο άρθρο 14 του ΚτΒ και αφορούν ως επί το πλείστον τη βέλτιστη δυνατή οργάνωση των εργασιών της Βουλής με τον κατάλληλο συνεργατικό συντονισμό του Προεδρείου και όλων των κοινοβουλευτικών ομάδων. Συγκεκριμένα, «Η Διάσκεψη των Προέδρων συνέρχεται σε τακτική συνεδρίαση μία φορά την εβδομάδα. Αποστολή της είναι να εξετάζει την ημερήσια διάταξη των εργασιών της Βουλής, να οργανώνει τη διεξαγωγή του νομοθετικού έργου, να αποφασίζει για τη διεξαγωγή οργανωμένης συζήτησης και να ασκεί κάθε άλλη αρμοδιότητα που της αναγνωρίζει το Σύνταγμα ή ο Κανονισμός της Βουλής», ενώ «με ομοφωνία ή με πλειοψηφία των 4/5 των μελών της, επιλέγει τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και δύο μέλη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και εκφράζει γνώμη, μετά από ακρόαση των υποψηφίων, για την επιλογή δικαστικών λειτουργών στις κορυφαίες θέσεις της Δικαιοσύνης».
Καταληκτικά, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πολλαπλότητα του ρόλου της Διάσκεψης των Προέδρων δεν την καθιστά απλώς ένα συμβολικό όργανο εξουσίας, το οποίο περιορίζεται στην αίγλη των υψηλά ιστάμενων θεσμικών προσώπων που την απαρτίζουν. Η λειτουργική της αξία ενέχει ιδιαίτερη σημασία για την εύρυθμη πορεία του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθότι όχι μόνο σχετίζεται με ελεγκτικές και αποφασιστικές αρμοδιότητες και των τριών λειτουργικών εξουσιών – εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική – αλλά καλύπτει και ένα νέο πεδίο δημοκρατικής παρέμβασης, εννοώντας τις Ανεξάρτητες Αρχές, σε φαινόμενα που παρακωλύουν τις κρατοδικαιϊκές αρχές, υποδαυλίζοντας την πολιτειακή νομιμότητα και αποτελεσματικότητα δράσης, με άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών και στην ποιότητα της δημοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οργάνωση & Λειτουργία, Διάσκεψη Προέδρων, hellenicparliament.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψήφισμα της 25ης Νοεμβρίου 2019 της Θ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, Φ.Ε.Κ. 187/Α’/28.11.2019
