Του Τάσου Μοσχονά,
Ο καθένας που έχει μια γνώση της αμερικανικής πολιτικής σκηνής, θα γνωρίζει πως, εν αντιθέσει με την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, στις Η.Π.Α. το δικαίωμα στις αμβλώσεις δεν θεωρείται αδιαμφισβήτητο — ειδικά στις πολιτείες του νότου, που θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό πολιτικά και κοινωνικά συντηρητικές. Μεγαλύτερη εξ αυτών, η πολιτεία του Τέξας. Η λεγόμενη ως “lone star state”, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτεία σε έκταση στη χώρα, και η δεύτερη πολυπληθέστερη, με σχεδόν 29,1 εκατομμύρια κατοίκους. Σε αρμονία με την εικόνα που ήδη έχουμε χτίσει για το Τέξας, ορμώμενοι από αφηγήσεις ή και τα media, η πολιτική σκηνή σε αυτή την τεράστια πολιτεία κυριαρχείται για χρόνια από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Με νόμους χαλαρούς, μεταξύ άλλων όσον αφορά την οπλοκατοχή, και δρακόντειους, όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, η πολιτεία έχει ουκ ολίγες φορές απασχολήσει την επικαιρότητα με την αναχρονιστική της νομοθεσία. Ο τελευταίος νόμος που ψηφίστηκε, όμως, φαίνεται πως απειλεί ένα δικαίωμα που έχει κατοχυρωθεί συνταγματικά εδώ και σχεδόν μισό αιώνα: αυτό των αμβλώσεων.
Ήταν τέλη Αυγούστου, όταν η πολιτεία ψήφισε τον πιο περιοριστικό νόμο για τις αμβλώσεις στη χώρα από την ιστορική απόφαση “Roe v. Wade” του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το 1973. Μέχρι πρότινος, η πολιτεία εφάρμοζε σκληρούς νόμους, που επέτρεπαν τις αμβλώσεις μέχρι την 20ή εβδομάδα από την κύηση. Ύστερα από το πέρας αυτών, επιτρέπονταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις σοβαρού κινδύνου υγείας για τη ζωή της μητέρας, που επέβαλαν διακοπή της κύησης. Ο νέος πολιτειακός νόμος, όχι μόνο καταρρίπτει αυτή την προθεσμία, αλλά θέτει και νέους περιορισμούς. Θέτει ως αποκλειστική προθεσμία για διεξαγωγή της άμβλωσης τις 6 εβδομάδες, με ολική απαγόρευση μετά το πέρας αυτών, ακόμη και για περιπτώσεις που η εγκυμοσύνη ήταν προϊόν βιασμού ή αιμομιξίας! Κρίσιμο σημείο για τη δικαιολόγηση της εξαιρετικά σύντομης προθεσμίας είναι η έναρξη της καρδιακής δραστηριότητας του εμβρύου. Ο νόμος πρακτικά «μπλοκάρει» τη δυνατότητα αμβλώσεων για το 85-90% των περιπτώσεων στην πολιτεία, αφού η πλειονότητα των γυναικών δε γνώριζαν πως κυοφορούσαν πριν την πάροδο αυτής της περιόδου. Έχοντας ως δεδομένο πως η απόφαση “Roe v. Wade” αναγνωρίζει το συνταγματικό δικαίωμα στις αμβλώσεις μέχρι και τη 12η εβδομάδα από την κύηση, πώς η πολιτεία κατάφερε να ψηφίσει έναν νόμο τόσο κατάφορα αντισυνταγματικό;
Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, θα πρέπει να κάνουμε μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν. Σε γενικές γραμμές, στη χώρα έχουν ψηφιστεί πάνω από 90 νόμοι, που σε κάποιον βαθμό περιορίζουν τις αμβλώσεις. Ένας από αυτούς, ήταν και ένας νόμος στην —εξίσου συντηρητική— πολιτεία της Αλαμπάμα το 2019, ο οποίος μπλοκαρίστηκε από Ομοσπονδιακό Δικαστήριο ως αντισυνταγματικός. Φαινόταν από τότε, πάντως, πως ο δρόμος για αμφισβήτηση και ανατροπή του “Roe v. Wade” είχε ανοίξει. Πολλοί είχαν τότε ισχυριστεί πως ο λόγος για την αποτυχία του νόμου της Αλαμπάμα ήταν το γεγονός πως έβαζε το κράτος στο επίκεντρο επίβλεψης και εφαρμογής του νόμου.
Οι νομοθέτες του Τέξας, τεχνηέντως, άλλαξαν το σενάριο, στρέφοντας την προσοχή από το επίπεδο του κράτους, στον ίδιο τον πολίτη. Ο νόμος του Τέξας δεν θέτει κρατική πρόνοια για την εφαρμογή του, δίνει, όμως το δικαίωμα σε πολίτες να μηνύσουν και —αν εκδικαστεί επιτυχώς η υπόθεση— να λάβουν μέχρι και 10.000 δολάρια, αν κινηθούν δικαστικά εναντίον ατόμων που βοηθούν με οποιονδήποτε τρόπο στη διεξαγωγή της αστικά, αλλά όχι ποινικά, παράνομης άμβλωσης, που έχει λάβει χώρα μετά την 6η εβδομάδα. Μήνυση θα μπορεί να ασκήσει ο κάθε πολίτης, όμως δε θα στρέφεται εναντίον της γυναίκας που προβαίνει στην άμβλωση, αλλά εναντίον των ιατρικών κέντρων και των ατόμων που προσφέρουν οικονομική ή και απλώς υλική βοήθεια (π.χ. απλή μεταφορά στην κλινική) στην κυοφορούσα να προβεί σε αυτήν. Αυτή η στροφή κατά πολλούς, είναι και ένας από τους λόγους που οδήγησαν το Ανώτατο Δικαστήριο στην απόφαση να μην μπλοκάρει την εφαρμογή του νόμου πριν από λίγες ημέρες.
Παρά τις αντιδράσεις, τόσο από τον Πρόεδρο Joe Biden, που αποκάλεσε τον νόμο μια «κατάφωρη παραβίαση του κατοχυρωμένου συνταγματικά δικαιώματος στην άμβλωση», όσο και από την Αντιπροέδρο Kamala Harris, που αναφέρθηκε στον αντίκτυπο που θα έχει σε γυναίκες χαμηλών εισοδημάτων ή μειονοτικών ομάδων, το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. δεν εμπόδισε την εφαρμογή του νόμου. Διχασμένο, με αποτέλεσμα ψηφοφορίας 5-4, σε μια πρωτοφανή κίνηση που εξέπληξε αρκετούς, το Ανώτατο Δικαστικό όργανο της χώρας έδειξε για πρώτη φορά τη συντηρητική κατεύθυνση, που πολλοί περίμεναν πως θα ακολουθούσε στο προσεχές μέλλον. Η πλάστιγγα πια ανάμεσα στους 9 δικαστές προφανώς γέρνει υπέρ της συντηρητικής «φράξιας», με 6 δικαστές να είναι καταφανώς ή φιλικά προσκείμενοι σε συντηρητικές θέσεις. Αυτή η κυριαρχία αποτελεί έργο της κυβέρνησης Trump και του «δεξιού του χεριού», Mitch McConnell, οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι θανάτους και παραιτήσεις μελών του Δικαστηρίου, συμπλήρωσαν τις θέσεις τους με συντηρητικούς δικαστές. Τελευταία προσθήκη, λίγο πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου, η Amy Coney Barrett, γνωστή για τις ακραία συντηρητικές της απόψεις. Τι δείχνει, όμως, η απόφαση του Δικαστηρίου, και πώς μπορεί να συνδέεται με μελλοντικές του αποφάσεις, που θα περιορίζουν ή και δυνητικά θα αποκλείουν το δικαίωμα στις αμβλώσεις;
Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου σίγουρα έχει σημαντικές επιπτώσεις, καθώς ανοίγει το δρόμο για αμφισβήτηση της ιστορικής απόφασης “Roe v. Wade”. Σημαντικό είναι να σημειώσουμε πως το Δικαστήριο δεν αποφάνθηκε περί της ουσίας της υπόθεσης και δεν πέρασε σε περαιτέρω κρίσεις, παρά μόνο αρνήθηκε να αναστείλει την ισχύ του. Παρόλα αυτά, μια παραπλήσια υπόθεση, η ακρόαση της οποίας επίκειται σύντομα, συνδέεται άμεσα με αυτήν. Η πολιτεία του Μισισίπι, το 2018, είχε ψηφίσει νόμο, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονταν οι αμβλώσεις μετά τη 15η εβδομάδα από την κύηση, με κρίσιμο χρονικό σημείο την ύπαρξη καρδιακών παλμών στο έμβρυο. Εν αντιθέσει με το Τέξας, στο επίκεντρο της εφαρμογής του νόμου αυτού βρίσκεται το κράτος. Ο λεγόμενος ως “heartbeat law” ή αλλιώς “Gestational Age Act” δεν προβλέπει, όπως και ο νόμος του Τέξας, καμία εξαίρεση μετά το πέρας της περιόδου των 15 εβδομάδων, και έρχεται τον Οκτώβριο, ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, για εξέταση της ουσίας του, μετά και από την κρίση του ως αντισυνταγματικού από Ομοσπονδιακά Δικαστήρια. Η υπόθεση, με την ονομασία “Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization”, θα δώσει την ευκαιρία στο Δικαστήριο, εν αντιθέσει με την περίπτωση του Τέξας, να εξετάσει αν θα συνεχίσει να υποστηρίζει την “Roe v. Wade” ή θα την ανατρέψει, εγκαινιάζοντας μια περίοδο με νέους περιορισμούς και απαγορεύσεις στο μέχρι τώρα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Η απόφαση για τον νόμο του Τέξας δείχνει διχασμό, αλλά αποτελεί ενδείκτη πως το Δικαστήριο δε θα διστάσει να επιτρέψει στο μέλλον απαγορεύσεις και νόμους που ανατρέπουν το “Roe v. Wade”, έστω και εκ πλαγίως.
Είναι φανερό πως μια νέα εποχή γεννιέται στις Η.Π.Α., μια που χτίστηκε με ευλάβεια από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και ακραία συντηρητικές ομάδες, που επιθυμούν τον όσο το δυνατόν ευρύτερο περιορισμό ή ακόμα και αποκλεισμό των αμβλώσεων. Ο νόμος της δεύτερης μεγαλύτερης πολιτείας της χώρας, επηρεάζει άμεσα εκατομμύρια γυναίκες. Ιδιαίτερος είναι ο αντίκτυπος σε γυναίκες χαμηλότερων κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων, που δεν μπορούν ούτε διαθέτουν τους πόρους να μετακινηθούν σε άλλες πολιτείες μέσα στο ήδη «κουτσουρεμένο» διάστημα, προκειμένου να προβούν σε άμβλωση. Το ίδιο το Τέξας, ακόμα, είναι πολύ μεγάλο σε έκταση, και είναι πιθανό μια γυναίκα που κατοικεί σε μια επαρχιακή πόλη να πρέπει να διανύσει απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων για να φτάσει στην πλησιέστερη κλινική. Και ακόμη και αν τα καταφέρει, πλέον θα έχει να αντιμετωπίσει τον εξαιρετικά περιορισμένο χρόνο. Ουσιαστικά, πρέπει μέσα σε δύο εβδομάδες να διαπιστώσει πως είναι έγκυος, να λάβει τη δύσκολη απόφαση άμβλωσης, να κανονίσει ραντεβού για τον επόμενο μήνα σε μία από τις λίγες και σίγουρα γεμάτες από κόσμο κλινικές της πολιτείας, να βρει τα χρήματα για τη διεξαγωγή της (καθώς στην πολιτεία δεν καλύπτεται η περίπτωση άμβλωσης από την ασφάλισή της), και τέλος να καταφέρει να εξασφαλίσει μεταφορικό μέσο για το ταξίδι προς την πλησιέστερη κλινική, που κατά κανόνα βρίσκεται σε μεγάλη πόλη. Εν τοις πράγμασι, οι νομοθέτες του Τέξας, όπως βλέπουμε, δεν περιόρισαν απλώς τις αμβλώσεις, αλλά μάλλον, τελικά, τις κατέστησαν αδύνατες.
Οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες είναι πολλές, αλλά με όπλο την ανοχή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο νόμος του Τέξας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ. Το ζήτημα των αμβλώσεων έχει ανοίξει για τα καλά, και, όπως εκτιμούν αρκετοί πολιτικοί αναλυτές, θα είναι στο θεματικό επίκεντρο των Midterm Elections, που θα διεξαχθούν την επόμενη χρονιά. Το βλέμμα όλων βρίσκεται στην εκδίκαση της υπόθεσης του Μισισίπι, που, αν ανατρέψει το “Roe v. Wade”, θα φέρει τη χώρα σε μια νέα κατάσταση αβεβαιότητας για ένα ζήτημα θεωρητικά λυμένο και κατοχυρωμένο εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Οι ευθύνες είναι πολλές, και σίγουρα μέχρι τότε, με την ισχύ αυτού του καταφανώς αντισυνταγματικού νόμου, αρκετές συντηρητικές πολιτείες του Νότου θα προσπαθήσουν να περάσουν ανάλογους νόμους που θα αντιγράφουν αυτόν του Τέξας, και χιλιάδες θα είναι οι γυναίκες, οι ζωές των οποίων θα έχουν για πάντα στιγματιστεί από έναν νόμο που τους αφαιρεί το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του σώματός τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tέξας: Νέο πλήγμα στο συνταγματικό δικαίωμα της άμβλωσης, Καθημερινή, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Μπάιντεν δεσμεύεται ότι θα προστατεύσει το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, Καθημερινή, Διαθέσιμο εδώ
- Texas Abortion Ban: What it means and what it means for other states, NPR, Διαθέσιμο εδώ
- Texas abortion law: The implications of the Supreme Court’s rulings, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Texas law bans abortions at six weeks, even before most people even know they are pregnant, Healthline, Διαθέσιμο εδώ
