Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Το Σουρινάμ αποτελεί μία από τις μικρότερες χώρες τις Λατινικής Αμερικής. Παρά το μικρό της μέγεθος, όμως, εμπεριέχει στους κόλπους της μεγάλη ποικιλία πληθυσμιακών ομάδων και χαρακτηρίζεται από μία σχετικά πρόσφατη και πολυτάραχη ιστορία, η οποία έχει να κάνει κυρίως με τις συγκρούσεις των διαφόρων ομάδων στο εσωτερικό της.
Συνορεύει με την Γαλλική Γουϊάνα στα ανατολικά, με την Γουϊάνα στα δυτικά και με τη Βραζιλία στα νότια. Στο βόρειο τμήμα, βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Οι γείτονες της χώρας έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην πορεία του Σουρινάμ. Συγκεκριμένα η χώρα βρίσκεται εδώ και χρόνια σε διαμάχη για κάποιες από τις περιοχές που βρίσκονται στα σύνορά της με την Γουϊάνα και με την Γαλλική Γουϊάνα. Κάποιες από τις διφορούμενες περιοχές απονεμήθηκαν στη χώρα, όμως εκείνες με τους περισσότερους φυσικούς πόρους (συμπεριλαμβανομένων μερικών κοιτασμάτων πετρελαίου) δεν πέρασαν στην κυριαρχία του Σουρινάμ.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε περίπου 580.000 άτομα. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την δεκαετία του 1970 υπήρχε μία έντονη πτωτική τάση στην μεταβολή του πληθυσμού. Λίγο πριν το 1990 η τάση αυτή αντιστράφηκε και έγινε αυξητική. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι τα Ολλανδικά. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι ομιλούν διάφορες τοπικές διαλέκτους και διδάσκονται τα Ολλανδικά ως δεύτερη γλώσσα κατά τη διάρκεια φοίτησής τους στο εκπαιδευτικό σύστημα του Σουρινάμ. Τα Αγγλικά, οι διάφορες κρεολικές γλώσσες, όπως και οι ινδιάνικες διάλεκτοι είναι μερικές από τις γλώσσες που υιοθετούν οι κάτοικοι της χώρας. Η κυρίαρχη θρησκεία είναι ο Χριστιανισμός, με ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού (περίπου 20%) να είναι Ινδουιστές. Η τρίτη μεγαλύτερη θρησκεία της χώρας είναι το Ισλάμ, αλλά καταλαμβάνει ένα σχετικά μικρότερο κομμάτι του πληθυσμού (περίπου 15%).
Η νομισματική πολιτική της χώρας ασκείται από κοινού με τον Υπουργό Οικονομικών και τον Πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας του Σουρινάμ. Αυτό ενδέχεται να δημιουργεί μία σειρά προβλημάτων, καθώς υπονομεύεται η ουδετερότητα της Κεντρικής Τράπεζας από την πολιτική εξουσία. Στα περισσότερα ανεπτυγμένα κράτη η νομισματική πολιτική ασκείται μονάχα από τον Πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος δεν μπορεί να οριστεί και να καθαιρεθεί από πολιτικά όργανα. Στις ανεπτυγμένες χώρες ο Υπουργός Οικονομικών είναι υπεύθυνος μονάχα για την δημοσιονομική πολιτική και απαγορεύεται να επέμβει στις διαδικασίες της Κεντρικής Τράπεζας. Στη συνέχεια θα δούμε αναλυτικά τα προβλήματα που μπορεί να προκαλεί ένα τέτοιο γεγονός. Επίσημο νόμισμα της χώρας είναι το δολάριο του Σουρινάμ, το οποίο αντικατέστησε τα φιορίνια το 2004.
Όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, πολλές φορές το Σουρινάμ είναι αποδέκτης κυρώσεων της παγκόσμιας κοινότητας για το λόγο ότι αποτελεί πέρασμα και τοποθεσία παραγωγής ναρκωτικών, τα οποία προορίζονται κυρίως για την Ευρώπη. Παρόλα αυτά όμως, είναι μέλος σε αρκετούς διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι για παράδειγμα τα Ηνωμένα Έθνη, η Αναπτυξιακή Τράπεζα της Καραϊβικής, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ενώ παραμένει εδώ και πολλά χρόνια συνεργαζόμενο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι είναι μέλος της Ισλαμικής Αναπτυξιακής Τράπεζας από το 1998 και του Κινήματος των Αδέσμευτων. Αυτό λοιπόν που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι πως η διεθνής κοινότητα κάνει πολλές προσπάθειες για την ένταξη του Σουρινάμ στα διεθνή τεκταινόμενα, πολλές φορές όμως τα γεγονότα που συμβαίνουν στο εσωτερικό της χώρας, αναγκάζουν τις τρίτες χώρες να προβούν σε κυρώσεις και να ακυρώσουν οποιαδήποτε τέτοια προσπάθεια.
Ιστορικό Πλαίσιο
Οι πρώτοι αποικιοκράτες που βρέθηκαν στον Σουρινάμ ήταν Βρετανοί καλλιεργητές, ωστόσο η κυρίαρχη δύναμη της περιοχής ανά τους αιώνες ήταν οι Ολλανδοί. Βέβαια ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή υπήρχε από το 3,000 π.Χ. Εδώ όμως θα επικεντρωθούμε περισσότερο στη νεότερη ιστορία της χώρας, καθότι αυτή είναι που διαμόρφωσε και στην σύγχρονη πορεία της.
Οι σκλάβοι αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα, όπως συνέβη άλλωστε και με τις περισσότερες χώρες που βρίσκονταν υπό αποικιακό καθεστώς. Στο Σουρινάμ όμως ήταν χαρακτηριστική η απανθρωπιά με την οποία χειρίζονταν οι τοπικοί άρχοντες τους υπόδουλους πληθυσμούς. Ακόμη και για τα στάνταρ της εποχής εκείνης, οι συνθήκες διαβίωσης των σκλάβων ήταν εγκληματικές. Η δουλεία τελείωσε επίσημα το 1863. Ακόμη και μετά την επίσημη κατάργηση της δουλείας όμως πολλοί άνθρωποι υποχρεώθηκαν σε εργασία με ελάχιστη, σχεδόν συμβολική αμοιβή.
Από εκεί και πέρα το ενδιαφέρον των δυνάμεων του δυτικού κόσμου για την χώρα ήταν περιορισμένο, αλλά αναζωπυρώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς έγινε γνωστό ότι στο εσωτερικό της υπάρχουν πολλά μεταλλεύματα και πολύτιμοι πόροι και κυρίως βωξίτης. Πρέπει να σημειώσουμε ότι εκείνη την περίοδο, η χώρα δεν είχε κερδίσει ακόμη την ανεξαρτησία της από την Ολλανδία. Μετά την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το Σουρινάμ, οι ολλανδοί έφτιαξαν πολλά ορυχεία στην χώρα και παρείχαν αναπτυξιακή βοήθεια από το 1948 και έπειτα. Εκείνη την χρονιά άρχισαν να γίνονται και οι πρώτες συζητήσεις για περεταίρω πολιτική αυτονομία της χώρας.
Η ίδρυση των πρώτων παρατάξεων και το δικαίωμα ψήφου
Πιο συγκεκριμένα, εκείνη την περίοδο έγιναν πολλές «πολιτικές ζυμώσεις» με την ίδρυση πολλών παρατάξεων. Το κύριο θέμα που τέθηκε επί τάπητος ήταν το δικαίωμα ψήφου για όλο τον πληθυσμό, ανεξάρτητα από το εθνολογικό και ταξικό υπόβαθρο του εκάστοτε πολίτη. Αν υλοποιούνταν κάτι τέτοιο θα έδινε φωνή στους κατοίκους του Σουρινάμ και αυτομάτως θα τους παρείχε μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν έχουμε και την ίδρυση των πρώτων πολιτικών κομμάτων. Το κάθε κίνημα αντιπροσώπευε διαφορετικές ομάδες πίεσης, οι οποίες πολλές φορές είχαν εκ διαμέτρου αντίθετες επιδιώξεις.
Από τη μία λοιπόν υπήρχε το Εθνικό Κόμμα του Σουρινάμ (NPS), το οποίο εκπροσωπούσε τους λευκούς Κρεολούς, οι οποίοι ήταν αντίθετοι στην καθολική παροχή δικαιώματος ψήφου, διότι πίστευαν πως κάτι τέτοιο θα περιόριζε την επιρροή που ασκούσαν οι τελευταίοι στη χώρα. Η Ολλανδία τους παρείχε μεγάλο βαθμό εξουσίας μέχρι εκείνη τη στιγμή, παρόλα αυτά όμως ακόμη και η συγκεκριμένη τάξη ήταν υπόλογη στην Ολλανδική κυβέρνηση. Από την άλλη υπήρχε το Προοδευτικό Λαϊκό Κόμμα του Σουρινάμ (PSV), το οποίο αποτελούνταν από τους Κρεολούς που ανήκαν στην εργατική τάξη. Επιπλέον όσοι πολίτες προέρχονταν από την Ινδονησία και την Ασία έφτιαξαν μία κοινή παράταξη, το Κόμμα Προοδευτικής Μεταρρύθμισης (VHP). Οι άλλες δύο παρατάξεις, εκτός από το NPS, ήταν υπέρ του καθολικού δικαιώματος ψήφου.
Αυτές όμως ήταν μονάχα οι πρώτες παρατάξεις που σχηματίστηκαν. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και έπειτα είχαμε πολλά πολιτικά γεγονότα, τα οποία προκάλεσαν πολλές φορές αναστάτωση στο εσωτερικό του Σουρινάμ. Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια την δημιουργία νέων κομμάτων. Το δικαίωμα ψήφου τελικά δόθηκε σε όλους τους πολίτες το 1948. Η ανεξαρτησία της χώρας όμως αργεί ακόμη να έρθει.
Το 1954 η Ολλανδία χορήγησε αυτονομία στο Σουρινάμ, όσον αφορά την διευθέτηση των εσωτερικών του υποθέσεων. Από εκεί και έπειτα η αναπτυξιακή βοήθεια που παρείχε η ολλανδική κυβέρνηση αυξανόταν με σταθερό ρυθμό. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι 1964 το Σουρινάμ έγινε συνεργαζόμενο μέλος (όχι πλήρες μέλος) της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, πράγμα το οποίο άνοιξε τους ορίζοντες της περιοχής και βελτίωσε την διπλωματική της εικόνα. Επίσης στα οφέλη αυτού του γεγονότος θα πρέπει να κατατάξουμε και τα επιπλέον αναπτυξιακά κονδύλια που λήφθηκαν. Από την πλευρά της η ΕΟΚ έβλεπε μία περιοχή με πάρα πολλές δυνατότητες, λόγω του πλούσιου σε μεταλλεύματα εδάφους της, την οποία ήθελε οπωσδήποτε να εντάξει στο δυναμικό της. Όπως αναφέραμε και στην αρχή, το Σουρινάμ εξακολουθεί να συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι και σήμερα.
Λίγα χρόνια μετά την παραχώρηση της αυτονομίας λοιπόν, το 1958 έχουμε τη διεξαγωγή εκλογών, από τις οποίες αναδύεται μία κυβέρνηση συνασπισμού μεταξύ του NPS και του VHP. Από εκεί και πέρα ακολούθησαν και άλλες εκλογές, διαιρέσεις κομμάτων, καθώς και ανάδυση νέων παρατάξεων. Η πιο σημαντική από αυτές, στην οποία πρέπει να αναφερθούμε, είναι το Εθνικιστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (PNR), το οποίο ιδρύθηκε το 1961.
Το PNR ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας και από το 1970 και έπειτα τάχθηκαν στην ίδια πλευρά και πολλοί νεαροί πολιτευτές του NPS. Η αλλαγή της στάσης τους εξηγείται πιθανότατα από την πεποίθησή τους, ότι η ανεξαρτησία από την Ολλανδία θα τους έφερνε περισσότερη εξουσία και δεν θα την περιόριζε. Βέβαια, δεν συμμερίζονταν όλα τα μέλη του NPS την ίδια άποψη. Επίσης υπέρ της ανεξαρτησίας του Σουρινάμ τάχθηκε και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ολλανδίας. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Νοτιοασιάτες τάχθηκαν κατά της ανεξαρτησίας γιατί φοβόντουσαν ότι η απόσχιση από την Ολλανδία θα έδινε πράγματι περισσότερη εξουσία στους Κρεολούς με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τους ίδιους. Τελικά το PNR κέρδισε τις εκλογές του 1973 και η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1975.
Η δικτατορία και οι πολιτικές ανακατατάξεις
Το 1980 καθιερώνεται η πρώτη δικτατορία στη χώρα. Το καθεστώς εκείνης της χρονιάς ήταν ευπρόσδεκτο από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Με την άνοδο του καθεστώτος ανακόπηκαν οποιαδήποτε αναπτυξιακά κονδύλια έρχονταν από τρίτες χώρες. Εκείνη την περίοδο, επίσης, ιδρύθηκε και το Εθνικό Στρατιωτικό Συμβούλιο, το οποίο επηρέασε βαθύτατα την πολιτική ζωή της χώρας τα επόμενα χρόνια. Τελικά τα όργανα του καθεστώτος δεσμεύτηκαν να επιστρέψουν την χώρα σε δημοκρατικό καθεστώς μετά από δύο χρόνια. Μετά από αυτή τη δήλωση, η ολλανδική κυβέρνηση ενέκρινε τη χρηματοδότηση ενός έκτακτου αναπτυξιακού σχεδίου.
Οι στρατιωτικοί ηγέτες του καθεστώτος όμως, δεν είχαν ξεκάθαρη ιδεολογία. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα ήταν πρόθυμοι να αφουγκραστούν τα διάφορα αριστερίζοντα κινήματα. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην δημιουργία του Επαναστατικού Μετώπου το 1981 υπό την ηγεσία του υπολοχαγού Colonel Dési Bouterse. Ακολούθησαν διάφορες αψιμαχίες μεταξύ του Μετώπου και του καθεστώτος, ενώ η σύγκρουση μεταξύ των δύο κορυφώθηκε το 1982, όπου σκοτώθηκαν 15 πολίτες. Μετά από αυτή την ενέργεια οι ΗΠΑ και η Ολλανδία απέσυραν κάθε αναπτυξιακή βοήθεια που παρείχαν στη χώρα.
Τελικά το 1987 διεξήχθη δημοψήφισμα μέσα από το οποίο καθιερώθηκε το νέο σύνταγμα της χώρας. Την ίδια χρονιά διεξήχθησαν εκλογές κατά οποίες ηττήθηκαν και οι τελευταίες πολιτικές δυνάμεις του στρατιωτικού μετώπου. Μέσα από τις εκλογές αυτές αναδείχθηκε κυβέρνηση συνασπισμού τεσσάρων κομμάτων. Μετά από τρία χρόνια όμως ο στρατός επανάκτησε τον έλεγχο της πολιτείας. Παρόλα αυτά το 1991 αναδείχθηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Ronald Venetiaan, η οποία το 1992 πέρασε νόμο με τον οποίο αφαίρεσε οποιαδήποτε πολιτική δύναμη διέθετε ο στρατός μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ο πρόεδρος Ronald Venetiaan προσπάθησε να κάνει ποικίλες μεταρρυθμίσεις, όμως ήρθε πολλές φορές αντιμέτωπος με την εσωτερική διαφθορά.
Τελικά τον διαδέχθηκε ο πρόεδρος Wijdenbosch, ο οποίος έμεινε στην εξουσία από το 1996 μέχρι και το 2000. Ο τελευταίος ήρθε αντιμέτωπος με ποικίλα οικονομικά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας, τα οποία με τη σειρά τους επέφεραν μεγάλη κοινωνική αναταραχή. Τελικά προκήρυξε πρόωρες εκλογές από τις οποίες επανήλθε στην εξουσία ο πρόεδρος Venetiaan. Υπό την ηγεσία του, η ευημερία των πολιτών αυξήθηκε σημαντικά. Το πώς ακριβώς επετεύχθη αυτό θα το δούμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου. Μάλιστα, εκλέχθηκε ξανά πρόεδρος της χώρας το 2005.
Το 2007 ξεκίνησε η δίκη του διοικητή Bouterse, για το οποίο είχε ήδη εκδοθεί ένταλμα σύλληψης από την Ολλανδική κυβέρνηση ήδη από το 1997. Ο διοικητής Bouterse ήταν αυτός που διέταξε την εκτέλεση των 15 πολιτών το 1982. Ο λόγος που αναφερόμαστε σε αυτόν είναι γιατί έθεσε υποψηφιότητα για την θέση του προέδρου της χώρας το 2010 και όχι μόνο εκλέχθηκε, αλλά η δημοτικότητά του δεν έπεσε μέχρι και το 2019, οπότε και καταδικάστηκε τελικά σε 20 χρόνια φυλάκισης.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι παρόλο που υπήρχε ήδη το ένταλμα σε βάρος του από το 1997 και εκκρεμούσε η δίκη του από το 2007, όχι μόνο ανέλαβε κανονικά την εξουσία της χώρας και έδρασε ανενόχλητος, αλλά έτυχε και της αποδοχής του λαού του Σουρινάμ. Κάτι τέτοιο ήταν τελείως αντίθετο με ότι περίμεναν να δουν όλοι οι εξωτερικοί μελετητές. Τελικά ο Bouterse άσκησε έφεση επί της απόφασης του δικαστηρίου και συνέχισε να είναι στην εξουσία μέχρι και τον Μάιο του 2020. Τελικά ακολούθησαν εκλογές κατά τις οποίες η δημοτικότητα του Bouterse έπεσε κατακόρυφα, κυρίως λόγω της καταδίκης του. Μετά τις εκλογές του 2020 προέκυψε κυβέρνηση συνασπισμού υπό την προεδρία του Santokhi. Η μοίρα του Bouterse μένει ακόμη να αποφασιστεί.
Συμπερασματικά, λοιπόν, βλέπουμε ότι το Σουρινάμ χαρακτηρίζεται από μία άκρως ταραγμένη ιστορία, από την αυγή του ακόμα, με την κακομεταχείριση των σκλάβων και αργότερα με την ανάδειξη ολοκληρωτικών καθεστώτων. Επίσης πρόκειται για μία στρατηγικής σημασίας χώρα, διότι αποτελεί πέρασμα και διαθέτει μεγάλο πλούτο ορυκτών. Το πως έχουν επηρεάσει όλα αυτά τα γεγονότα την ευημερία των κατοίκων του θα το δούμε στο Β’ Μέρος, με την μελέτη των κατάλληλων δεικτών ευημερίας και ανάπτυξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Suriname History, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Surinam (Dutch colony), Wikipedia, Retrieved from here
- Suriname, Wikipedia, Retrieved from here
- Annual Population Growth, Suriname Date, World Bank, Retrieved from here
- Foreign relations of Suriname, Wikipedia, Retrieved from here
- History of Suriname, Wikipedia, Retrieved from here
