Της Ελευθερίας Κουράση,
Τα Άγραφα είναι μία περιοχή της Ελλάδος που καταλαμβάνει μέρος της βόρειας Ευρυτανίας και της δυτικής Καρδίτσας. Αποτελούσε το ιδανικότερο μέρος στη Ρούμελη για να ξεκινήσει η Επανάσταση κατά των Οθωμανών, όχι μόνο για την εξαιρετική τους γεωστρατηγική θέση, αλλά και για έναν ακόμη σπουδαίο λόγο: Τα Άγραφα με τη Συνθήκη του Ταμασίου, του 1525, είχαν πετύχει να αποκτήσουν την αυτονομία τους έναντι του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς!
Οι Αγραφιώτες παρόλο που απολάμβαναν μια μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τους υπόλοιπους υπόδουλους Έλληνες δεν εφησύχαζαν. Προσπαθούσαν όλα τα χρόνια, με κάθε τρόπο να συμβάλουν στην πολυπόθητη απελευθέρωση του Έθνους. Αυτός ο τόπος «γέννησε» πολλούς γενναίους αγωνιστές, κλέφτες και αρματολούς, όπως τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, τους Μπουκουβαλαίους, τον προεπαναστατικό Αντώνη Κατσαντώνη, τον Κώστα Λεπενιώτη, τον Βασίλη Δίπλα, τον Γεώργιο Τσόγκα και άλλους πολλούς ήρωες. Όμως, με την Επανάσταση που κηρύχτηκε στα Άγραφα στις 10 Μάϊου του 1821 ένα όνομα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και αυτό δεν είναι άλλο παρά του Κώστα Βελή!
Ο Κώστας Βελής, γεννήθηκε το 1770 στο Κεράσοβο (σημερινό Κερασοχώρι Ευρυτανίας) από πολύ φτωχή οικογένεια χριστιανών ορθοδόξων. Από νεαρή ηλικία και με την παρότρυνση των γονέων, οδηγήθηκε στα Ιωάννινα στο πλευρό του Αλή Πασά, ο οποίος συνήθιζε να βλέπει με καλό «μάτι» τους Έλληνες. Εκεί στην αυλή του Πασά δεν άργησε να ξεχωρίσει για τις ικανότητες του και να καταπλήξει τους Οθωμανούς με την ανδρεία και οξυδέρκεια του. Γρήγορα ο Αγραφιώτης, αφού έμαθε γράμματα και έλαβε στρατιωτική εκπαίδευση, έγινε το δεξί χέρι του Τουρκαλβανού Βελή Γκέκα. Άλλαξε, μάλιστα, το επίθετό του σε Βελής, καθώς το πατρικό του όνομα ήταν Στεργιόπουλος.
Εν συνεχεία, έχοντας διακριθεί σε πολλές μάχες, ο Κώστας «αναβαθμίστηκε» σε βοεβόδας της Μακεδονίας και έπειτα της Θεσσαλίας με έδρα την Καρδίτσα. Ο γενναίος ήρωας, ενώ πολεμούσε για τα συμφέροντα των Οθωμανών και εισέπραττε μεγάλα χρηματικά ποσά ως μισθό, δεν ξέχασε στιγμή την πατρίδα του και τον στόχο της απελευθέρωσης. Στην ουσία, πλάι στον Πασά αποκόμιζε στρατιωτική εμπειρία και αντιλαμβανόταν την νοοτροπία των Τούρκων, ώστε όλα αυτά να τα χρησιμοποιήσει μετέπειτα στον Αγώνα εναντίον τους! Έτσι, δεν άργησε να μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία! Τον Μάρτιο του 1821 σε μία συνάντηση μεταξύ Φιλικών ορίσθηκε αρχηγός του Αγώνα στην Ευρυτανία.
Λίγους μήνες αργότερα, στις 10 Μαΐου του 1821, ο Κώστας Βελής με την υποστήριξη των οπλαρχηγών Κοσμά Σουλιώτη, Λογοθέτη Ζώτο, Σταμάτη Γάτσου, Κωνσταντή Βουλπιώτη κήρυξε την Επανάσταση στα Άγραφα, η οποία συνοδεύτηκε από την εξής επίστολή:
«Αδελφοί, ήλθε η ώρα με το θέλημα του Θεού να ελευθερώσωμε την πατρίδα από την Τουρκική Τυραννία. Λοιπόν άμα λάβητε το παρόν μου, να αναλάβητε τα άρματά σας και να έρθητε όπου σας περιμένω εδώ εντός τριών ημερών, διότι ο καιρός δεν σας περιμένει περισσότερον, να είμαστε έτοιμοι διά να κάμωμεν το χρέος μας εις την πατρίδα.
Κεράσοβον 10 Μαϊου 1821
Ο αδελφός σας»
Σε αυτό το κάλεσμα ανταποκρίθηκαν πολλοί Αγραφιώτες, οι οποίοι κατάφεραν να επιτεθούν σε μία μικρή στρατιωτική μονάδα Τουρκαλβανών και να τους απομακρύνουν. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε η πρώτη επαναστατική κίνηση για την λευτεριά στα Άγραφα και αποτέλεσε το έναυσμα για μετέπειτα επιθέσεις. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ο Βελής για τον Αγώνα στα Άγραφα διέθεσε μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας ύψους 60.000 γροσίων, για να εφοδιαστούν με τρόφιμα και πολεμικό εξοπλισμό.
Η πρώτη μάχη έλαβε χώρα στην Τατάρνα, όπου οι Έλληνες αγωνιστές κατάφεραν να συλλάβουν πολλούς Οθωμανούς ως αιχμαλώτους, όμως και η άμυνα του εχθρού χαρακτηρίσθηκε ιδιαίτερα δυναμική. Σταδιακά η επανάσταση εξαπλώθηκε στο Καρπενήσι και σε όλη την Ευρυτανία, γεγονός που ανησύχησε πολύ τον Χουρσίτ Πασά. Ο Ισμαήλ Πλιάσα εστάλη στα Άγραφα, με στόχο να καταπνίξει τον Αγώνα συνοδευόμενος από αρκετούς χιλιάδες άντρες, οι οποίοι ήρθαν αντιμέτωποι με τις δυνάμεις του Γώγου Μπακόλα και Ανδρέα Ίσκου. Αυτή η σύγκρουση αποδυνάμωσε σε μεγάλο βαθμό τα οθωμανικά στρατεύματα.
Στις 20 Ιουνίου, έπειτα από αρκετές ημέρες μάχης μεταξύ ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, οι Τούρκοι κάτοικοι της Ευρυτανίας αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τις οικίες τους και να κατευθυνθούν για τη σωτηρία τους προς την Ήπειρο. Η Ευρυτανία είχε μόλις απελευθερωθεί. Έπειτα, ο Βελής κινήθηκε προς τα θεσσαλικά Άγραφα με σκοπό να απομακρύνει και από αυτά τους Οθωμανούς κατοίκους. Εκεί ήρθε αντιμέτωπος με τις υπέρογκες στρατιωτικές δυνάμεις του Μαχμούτ Δράμαλη, ο οποίος ήταν Πασάς της Λάρισας.
Μοιραία μάχη για τον μεγάλο Έλληνα οπλαρχηγό ήταν εκείνη στη Ρεντίνα. Έλληνες και Οθωμανοί πολεμούσαν σκληρά για πέντε μέρες μεταξύ 10 και 15 Ιουλίου με την έκβαση της σύγκρουσης να ευνοεί τον Δράμαλη (Κατά τον Στασινόπουλο, η μάχη έγινε τον Αύγουστο). Στο σημείο «Κονιαρόβρυση», λίγο έξω από την Ρεντίνα, η άμυνα των Ελλήνων κάμφθηκε βίαια από τους Τούρκους και ο Βελής πιάστηκε αιχμάλωτος. Όσο και αν προσπάθησε ο οπλαρχηγός Όλυμπος Καρατάσος να τον ελευθερώσει, δεν τα κατάφερε. Έτσι, ο Κώστας Βελής οδηγήθηκε στην Πόλη, όπου τον περίμενε μαρτυρικός θάνατος. Ξεψύχησε έπειτα από πολλά βασανιστήρια, χωρίς όμως να αποκαλύψει τα μυστικά της Φιλικής Εταιρίας. Οι Οθωμανοί έριξαν το άψυχο σώμα του ως βορά στα άγρια θηρία. Η φρικτή αυτή αντιμετώπιση ίσως έγκειται και στο γεγονός ότι ο Σουλτάνος τον θεώρησε προδότη της Αυτοκρατορίας, την οποία υπηρετούσε χρόνια ολόκληρα και οι Πασάδες του έδειχναν μεγάλη εμπιστοσύνη.
Η σύλληψη και ο θάνατος του Βελή αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη) και επηρέασε έντονα τους αγωνιστές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το γεγονός αυτό οδήγησε ξανά στην υποδούλωση των Αγράφων στους Οθωμανούς. Ο Δράμαλης κατόρθωσε να διακόψει κάθε επικοινωνία μεταξύ Ευρυτανίας και Θεσσαλίας, με αποτέλεσμα η τελευταία να μην μπορεί πια να συνδράμει στον Αγώνα. Η Θεσσαλία υποτάχθηκε στους Τούρκους και απελευθερώθηκε πολλά χρόνια μετά, το 1881, όταν προσαρτήθηκε οριστικά στο ελληνικό κράτος.
Στα εδάφη των Άγραφων πολέμησαν πολλοί σπουδαίοι Έλληνες οπλαρχηγοί, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στη «Γέφυρα της Τατάρνας», ο Μάρκος Μπότσαρης στο Κεφαλόβρυσο, όπου και σκοτώθηκε, ο Κατσαντώνης, ο Κίτσος Τζαβέλας, καθώς επίσης και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης που χρησιμοποιούσε τους Πύργους Προυσού ως ορμητήρια. Σε αυτούς τους τόπους συντελέστηκαν πολλές μάχες, οι οποίες ήταν καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη της Επανάστασης και της απελευθέρωσης του έθνους μας.
Τέλος, η κατά την Επανάσταση ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε το μεγαλείο και τη γενναιότητα του Κώστα Βελή και απένειμε στο γιο του, Γιώργο Βελή, τον βαθμό του αντιστράτηγου το έτος 1824. Ο Γιώργος, ως άξιος συνεχιστής του πατέρα του, ακολούθησε σπουδαία σταδιοδρομία ως στρατιωτικός και βουλευτής. Όλες τις πληροφορίες για τη ζωή του μεγάλου αυτού «καπετάνιου» τις αντλούμε από τη βιογραφία του, την οποία επιμελήθηκε ο Μήτσος Αντωνίου, συμπολεμιστής και συντοπίτης του Βελή. Η ελληνική πολιτεία αποτίει κάθε χρόνο φόρο τιμής σε αυτόν τον σπουδαίο Έλληνα οπλαρχηγό που αγάπησε ανιδιοτελώς την πατρίδα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1980), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΒ΄, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών
- Στασινόπουλος Χρήστος Α. (1979), Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Α-Δ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα το Βήμα
- Από την ιστοσελίδα ellinoistorin.gr, Αγωνιστές του ’21: Βελής Κωνσταντίνος. Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Από την ιστοσελίδα karditsa.org, Η Κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Από την ιστοσελίδα του Ευρυτανικού Παλμού, Με…αποστάσεις τιμήθηκε φέτος ο ήρωας του 1821 Κώστας Βελής στο Κερασοχώρι . Διαθεσιμο ΕΔΩ
