Της Κωνσταντίνας Κουλοπούλου,
Υπάρχουν φορές που αναρωτιέμαι, αν η ιστορία δεν είχε ακολουθήσει την έως σήμερα γνωστή της πορεία, πώς θα ήταν τα πράγματα; Τι θα άλλαζε και τι θα έμενε το ίδιο; Τι θα συνέβαινε εάν ο Άρθουρ Έβανς δεν ήταν μυημένος στην αρχαιολογία και δεν είχε ανακαλύψει την Κνωσσό; Θα ερχόταν κάποιος άλλος αντικαταστάτης ή θα παρέμενε θαμμένη για χρόνια, μέχρι να χτιστεί επάνω της ακόμα ένα πεντάστερο ξενοδοχείο;
Τα ερωτήματα αυτά δεν θα απαντηθούν ποτέ, το πώς και το γιατί, όμως, ο Έβανς έφτασε μέχρι την Κρήτη για να φέρει στο φως το ανάκτορο της Κνωσσού και έναν ολόκληρο πολιτισμό που αυτή φέρει μέσα της, θα το μάθουμε παρακάτω.
Ο Άρθουρ Έβανς γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 8 Ιουλίου του 1851 από την Χάρριετ Ανν Ντίκινσον και τον Τζόν Έβανς, που αγαπούσε ιδιαίτερα τον αρχαίο κόσμο και ασχολούνταν με την μελέτη του – έτσι εξηγείται και το μικρόβιο της αρχαιολογίας του Άρθουρ. Σπούδασε αρχαιολογία στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και άρχισε να εργάζεται από το 1884 στο Ασμόλειο Μουσείο.
Το ενδιαφέρον της υπόθεσης με τον Έβανς είναι ότι μιλάμε για έναν Βρετανό αρχαιολόγο φιλέλληνα, ο οποίος αγαπούσε πολύ την Κρήτη, τις σφραγίδες και τα νομίσματά της, αλλά πίστευε από την αρχή στους θησαυρούς που αυτή έκρυβε και που οι ντόπιοι περήφανα αγνοούσαν. Μπορεί οι Κρήτες, που κατοικούσαν στην περιοχή της Κεφάλας, να ξέθαβαν αρχαία κεραμικά και νομίσματα από το θαμμένο ανάκτορο, δεν γνώριζαν, ωστόσο, την αξία, την ιστορία και το φως που αυτά είχαν να δώσουν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Κάπου εδώ είναι το σημείο, όπου η γνώση συναντά την επιθυμία και οι δύο μαζί μεγαλουργούν στο εργαστήρι της σοφίας.
Στα 1894, ο Έβανς επισκέφτηκε την Κρήτη με αίσθημα ευθύνης προς την παγκόσμια επιστημονική και πολιτιστική κοινότητα. Έργο του ήταν η μελέτη και τελικά, η αποκρυπτογράφηση δύο μορφών γραφής που εμφανίζονται σε Κρητικές πινακίδες και σφραγίδες, η Γραμμική Α και Β, με την πρώτη να μην έχει ακόμα αποκρυπτογραφηθεί. Η αρχή έγινε και σειρά είχαν πλέον οι ανασκαφές του μυθικού αυτού τόπου, για τον οποίο έχουμε διαβάσει στον Όμηρο και τον Θουκυδίδη και με τον οποίο έχουν συνδέσει τα ονόματά τους ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος, ο Μινώταυρος και ο Λαβύρινθος. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1899 από τον Έβανς, καθώς πριν από αυτόν ντόπιοι και μη που είχαν επιχειρήσει να αφιερωθούν σε αυτό το πολυσήμαντο εύρημα, συνάντησαν κωλύματα, οικονομικού και πολιτικού περιεχομένου, με αποτέλεσμα να απέχουν.
Με το τέλος της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη, δεν υπήρχε τίποτα πλέον που να εμποδίζει, έστω και τυπικά, τον Έβανς να επιδοθεί στην τελευταία πράξη του έργου, αυτή της επαναφοράς μιας ολόκληρης κοινωνίας στο φως. Προσφέροντας την πατρική περιουσία για να αγοράσει τον λόφο της Κεφάλας, ο Έβανς θέτει σε κίνηση μια πολυμελή ομάδα για το σύνθετο έργο της ανασκαφής, της συντήρησης και της αναστήλωσης των ευρημάτων του. Στα 1903 αποκαλύπτει τα θεμέλια του ανακτόρου της Κνωσσού, στο οποίο, κατά την παράδοση, ζούσε η βασιλική οικογένεια και απολάμβανε τα πλεονεκτήματα του τόπου.
Η Κνωσσός υπήρξε κέντρο πολιτισμού και σταθμός εμπορίου κατά την περίοδο του Μινωικού Πολιτισμού. Η πολυεπίπεδη ανάπτυξη και ο πλούτος της ήταν αυτά που την ανέδειξαν σε κέντρο της εποχής, με ολόκληρους οικισμούς να χτίζονται γύρω της, χάριν της προσφοράς του τόπου προς τους ανθρώπους. Δεν είναι τυχαίο που μετά τον πρώτο σεισμό και την καταστροφή του ανακτόρου γύρω στα 1600 π.Χ. χτίζεται πάλι στο ίδιο σημείο το δεύτερο και πιο μεγαλοπρεπές ανάκτορο που τα ανθρώπινα μάτια αντικρύζουν σήμερα, έστω και υπό τις φθορές επόμενων σεισμών, πυρκαγιών και του περάσματος του χρόνου.
Με την ανασκαφή του ανακτόρου κάνουν την εμφάνισή τους άλλες 3.000 πινακίδες σε Γραμμική Α και Β, με την δεύτερη να αποδεικνύεται ως πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας κατά την Μετα-μινωική περίοδο. Ο Έβανς πέτυχε και ανέδειξε και πάλι την Κνωσσό ως κέντρο πολιτισμού και ιστορίας μέχρι και σήμερα. Το ανάκτορο της Κνωσσού παραμένει έως και σήμερα ένα από τα πιο φημισμένα και ευρέως γνωστά ευρήματα πολιτιστικής κληρονομιάς του κόσμου μας, ενώ χιλιάδες ταξιδιωτών επισκέπτονται την Κρήτη κάθε χρόνο για να θαυμάσουν το μοναδικό αυτό δημιούργημα των προγόνων μας, που διατηρεί τη ζωντάνια και τα χρώματα του ανεξίτηλα στους αιώνες.
Η πρώτη φορά που επισκέπτεσαι την Κνωσσό είναι μοναδική. Όλα όσα έβλεπες στις εικόνες των σχολικών βιβλίων της ιστορίας, ξαφνικά παρουσιάζονται μπροστά σου ολοζώντανα και σου μιλούν. Σου περιγράφουν ότι η αξία του να γνωρίζεις ποιος είσαι και από πού προέρχεσαι, τι έκαναν οι πρόγονοί σου για να φτάσεις σήμερα να θαυμάζεις τα ανάκτορα είναι ανεκτίμητη και πρέπει να την διατηρήσεις ακέραια στην μνήμη σου, να μην την ξεχάσεις. Να θυμάσαι ποια είναι η ιστορία σου, να είσαι υπερήφανος για αυτήν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κνωσσός – Το παλάτι του Μίνωα, theancientwebgreece.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ.
- Σερ Αρθουρ Εβανς: Οι περιπέτειες του Βρετανού αρχαιολόγου που βρήκε την Κνωσσό, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ.
