Η ταραχώδης έναρξη μίας νέας πολιτικής εποχής στη Σαμόα

Της Αννίτας Ελισσαίου, 

Οι εκλογές της 9^ης Απριλίου σήμαναν το τέλος της «μονοκομματικής» διακυβέρνησης του μικρού νησιωτικού κράτους του Ειρηνικού. Το κυβερνών κόμμα, Human Rights Protection Party (HRPP), που ασκούσε εξουσία επί 40, σχεδόν, χρόνια, ηττήθηκε από το νεοσύστατο FAST, το οποίο κέρδισε 26 από τις 51 θέσεις στο Κοινοβούλιο. Η μετάβαση της εξουσίας, όμως, δεν θα μπορούσε να γίνει πιο δραματική για τη Σαμόα.

Ο Πρόεδρος του HRPP, Malielegaoi, ο οποίος εκτελεί χρέη Πρωθυπουργού της χώρας για τα τελευταία 22 χρόνια, ήρθε αντιμέτωπος με την Fiame Naomi Mata’afa, πρώην αναπληρώτρια Πρωθυπουργό, η οποία εγκατέλειψε το κόμμα πέρσι, αφότου εναντιώθηκε σε αλλαγές που προτείνονταν για το συνταγματικό και δικαστικό σύστημα. Τον Ιούνιο του 2020 ίδρυσε το FAST, το οποίο κέρδισε γρήγορα την προτίμηση του λαού. Τα αποτελέσματα των εκλογών έφεραν το HRPP και το FAST ισόπαλα, με τον έναν ανεξάρτητο υποψήφιο να συντάσσεται εν τέλει με το τελευταίο. Η κίνηση αυτή «έσπασε» την ισοπαλία ανοίγοντας το δρόμο για μια νέα κυβέρνηση μετά από τόσες δεκαετίες αλλά και για τον ορισμό της Mata’afa ως πρώτης γυναίκας Πρωθυπουργού της Σαμόα. Αλλά το HRPP αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη μάχη.

Αντί να παραδώσει την εξουσία ειρηνικά, σεβόμενος την απόφαση του λαού του, ο Malielegaoi εξαπέλυσε σειρά λεκτικών επιθέσεων κατά των δημοκρατικών ιδρυμάτων της χώρας, απορρίπτοντας τα αποτελέσματα των εκλογών και επιμένοντας ότι το κόμμα του παραμένει στην εξουσία. Στο πλευρό του έχει τον εθιμοτυπικό αρχηγό του κράτους, Sualauvi, ο οποίος έθεσε εν κινήσει ορισμένες διαδικασίες, ώστε το HRPP να μη χάσει την εξουσία. Πρώτη από αυτές, η προσθήκη μιας ακόμα θέσης στο Κοινοβούλιο.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας, το 10% των θέσεων του Κοινοβουλίου πρέπει να κατέχεται από γυναίκες. Αν το ποσοστό αυτό δεν συμπληρωθεί, η θέση δίνεται στην αμέσως επόμενη ανεπιτυχή υποψήφια. Τα αποτελέσματα των εκλογών της 9^ης Απριλίου ανέδειξαν 5 γυναίκες βουλευτές, το οποίο όμως αντιστοιχεί σε 9,8% των θέσεων, αφού το Κοινοβούλιο δεν έχει ακριβώς 50 θέσεις. Καθώς, λοιπόν, το απαιτούμενο ποσοστό δεν συμπληρώθηκε, η εκλογική επιτροπή έκρινε σωστό να δοθεί μία ακόμα θέση σε γυναίκα του HRPP, ισοφαρίζοντας το αποτέλεσμα για τα δύο κόμματα. Με 26 θέσεις ο καθένας πλέον, ο Sualauvi ανακήρυξε τις εκλογές άκυρες, προκηρύσσοντας νέα ημερομηνία διεξαγωγής εκλογών.

Η τυπικότητα του HRPP αλλά και του αρχηγού του κράτους σε ό,τι αφορά την αντιπροσώπευση των γυναικών στην πολιτική δεν πρόκειται παρά για το «παραθυράκι» που εξυπηρετεί τη διατήρηση του πρώτου στην εξουσία. Η ευρύτερη περιοχή των νησιών του Ειρηνικού έχει ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά παρουσίας γυναικών στην πολιτική, ενώ στο παρελθόν το HRPP δεν είχε κανένα πρόβλημα να αγνοήσει το … 0,2% των θέσεων που έμεναν εκτός Κοινοβουλίου. Η απόφαση της εκλογικής επιτροπής έδωσε ελπίδες στον Malielegaoi για επίτευξη των στόχων του, μέχρι που επενέβη το Ανώτατο Δικαστήριο.

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Σαμόα έκρινε ότι η προσθήκη μιας ακόμα θέσης στο Κοινοβούλιο υπέρ του HRPP δεν ήταν απαραίτητη και πως τα αποτελέσματα των εκλογών ισχύουν. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το κυβερνών κόμμα έχει την υποχρέωση να παραδώσει την εξουσία, προκειμένου να ορκιστεί η επόμενη κυβέρνηση. Η απόφαση του Δικαστηρίου προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις του Malielegaoi και του Sualauvi, με τον τελευταίο να διατάζει την αναστολή των εργασιών του Κοινοβουλίου. Η εντολή αυτή κρίθηκε παράτυπη από το Δικαστήριο, το οποίο με τη σειρά του επέτρεψε τη συνέχιση της ομαλής λειτουργίας του Κοινοβουλίου.

Η κορύφωση του δράματος έγινε τη μέρα της προγραμματισμένης ορκωμοσίας της Mata’afa και των αξιωματούχων του FAST, όταν διατάχθηκε να κλειδώσουν οι πόρτες του Κοινοβουλίου. Ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου δεν επέτρεψε την είσοδο σε κανέναν, με αποτέλεσμα η τελετή ορκωμοσίας της Mata’afa να πραγματοποιηθεί σε σκηνή, έξω από το κτίριο. Την ίδια στιγμή, ο Malielegaoi εξαπέλυσε νέες κατηγορίες κατά του Δικαστηρίου και των δημοκρατικών θεσμών, δηλώνοντας, μάλιστα, ότι η ορκωμοσία της Mata’afa αποτελεί προδοσία. Το κόμμα του υποστηρίζει ότι η διαδικασία δεν ήταν νόμιμη, καθώς μόνο ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου μπορεί να ορίζει κυβέρνηση. Η υπόθεση πέρασε στα χέρια του Δικαστηρίου, όμως, η Mata’afa κάνει λόγο για ένα «μη αιματηρό πραξικόπημα». Η ίδια έχει επιδείξει ψυχραιμία και επαγγελματισμό μέχρι στιγμής, εν αντιθέσει με τον πρώην ομόλογό της, και δηλώνει την εμπιστοσύνη της στη δικαστική εξουσία του κράτους.

Τα πρόσφατα γεγονότα έχουν, αδιαμφισβήτητα, διαταράξει την κοινωνία της χώρας, χωρίς, ωστόσο, να έχουν ξεσπάσει διαδηλώσεις ούτε επεισόδια. Η κατάσταση παραμένει υπό έλεγχο αλλά μπορεί εύκολα να εκτραπεί, αν ο Malielegaoi δεν αποδεχτεί την ήττα του. Προς αποφυγήν περαιτέρω εντάσεων διεθνείς οργανισμοί και κράτη της γύρω περιοχής έχουν κρατήσει ήπια στάση. Εν καιρώ κρίσης της δημοκρατίας της Σαμόα, οι εκπρόσωποι που έχουν πάρει θέση φαίνεται να προσέχουν ιδιαίτερα τις λέξεις που χρησιμοποιούν, προκειμένου να μη ρίξουν «λάδι στη φωτιά». Αξιοσημείωτο είναι ότι στις ανακοινώσεις τους δεν έχουν αναγνωρίσει ρητά την Mata’afa ως Πρωθυπουργό της χώρας. Μόνο η Μικρονησία έσπευσε να την αναγνωρίσει και να τη συγχαρεί μετά την τελετή ορκωμοσίας, τη στιγμή που χώρες, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, σημαντικοί παράγοντες της περιοχής, περιορίστηκαν στην επισήμανση της ανάγκης για ειρηνική επίλυση του ζητήματος με σεβασμό στη δημοκρατική διαδικασία. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και το Pacific Islands Forum προτίθενται, επίσης, να προσφέρουν τη βοήθειά τους για τη διευθέτηση της κρίσης, χωρίς να κάνουν κάποιο σχόλιο επί της νέας αμφιλεγόμενης κυβέρνησης.

Οι διεργασίες του Ανώτατου Δικαστηρίου βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη και η πολιτική κρίση συνεχίζεται. Τοπικοί αρχηγοί και διεθνείς παράγοντες παρακολουθούν με αγωνία τις εξελίξεις. Θα γίνει η Mata’afa η νέα Πρωθυπουργός ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική ιστορία της Σαμόα; Ή θα κρατήσει την εξουσία το HRPP; Όποια κι αν είναι η απάντηση, ο λαός ελπίζει να αποτραπεί η κλιμάκωση της κατάστασης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Samoan Democracy Under Threat as New Political Era Dawns, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
• Pacific States Watch Samoa’s Political Turmoil Carefully, Quietly, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
• ‘Patience is the key’: Samoa’s PM-elect hopeful before ruling, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ