Του Πάνου Μπόβαλη,
«Μακαρθισμός», μια έννοια που μπορεί o καθένας να την έχει διαβάσει σε κάποια εφημερίδα ή να την έχει ακούσει σε κάποιον πολιτικό λόγο στην τηλεόραση, αλλά να μη γνωρίζει τη σημασία της. Μακαρθισμός, λοιπόν, είναι μια έννοια που οι ρίζες της μάς πάνε πίσω στο έτος 1950 και σηματοδοτεί την προσπάθεια του φιλόδοξου και ολίγον τι παρανοϊκού Ρεπουμπλικάνου Γερουσιαστή, Joseph McCarthy, να αποκαλύψει την υποτιθέμενη κομμουνιστική διείσδυση στην αμερικάνικη κοινωνία, αλλά και σε διάφορους τομείς της κυβέρνησης των Η.Π.Α. Ο όρος από τότε έχει γίνει συνώνυμο της δυσφήμισης ενός ατόμου μέσω της δημοσίευσης αβάσιμων κατηγοριών. Ας ρίξουμε, όμως, μια πιο αναλυτική ματιά σε εκείνη την παράξενη ψυχροπολεμική περίοδο…
Με το τέλος, λοιπόν, του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Δημοκρατικές Ηνωμένες Πολιτείες και η Κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση εμπλέκονται σε μια σειρά πολιτικών και οικονομικών συγκρούσεων, γνωστών ως Ψυχρός Πόλεμος. Η έντονη αντιπαλότητα μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων προκάλεσε ανησυχίες στο εσωτερικό της Αμερικής, ότι κομμουνιστές και αριστεροί πολίτες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως σοβιετικοί κατάσκοποι και να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την ασφάλεια των Η.Π.Α.
Αυτές οι ιδέες δεν ήταν εντελώς αβάσιμες. Η Σοβιετική Ένωση είχε από καιρό πραγματοποιήσει κατασκοπευτικές δραστηριότητες εντός της Αμερικής, με τη βοήθεια πολιτών των Η.Π.Α., ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Καθώς η ανησυχία για τη Σοβιετική Ένωση αυξήθηκε και ο Ψυχρός Πόλεμος μαινόταν, οι ηγέτες των Η.Π.Α. αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Η αρχή έγινε στις 21 Μαρτίου 1947, όταν ο τότε Πρόεδρος της Αμερικής, Harry Truman, εξέδωσε το εκτελεστικό διάταγμα 9835, γνωστό και ως τάγμα πιστότητας, που επρόκειτο για έναν έλεγχο νομιμοφροσύνης των ομοσπονδιακών υπαλλήλων για το αν ήταν αρκετά πιστοί στην κυβέρνηση.
Στις αρχές της δεκαετία του 1950, οι Αμερικανοί ηγέτες επαναλάμβαναν στο κοινό ότι έπρεπε να φοβούνται την ανατρεπτική κομμουνιστική επιρροή στις ζωές τους. Οι κομμουνιστές θα μπορούσαν να παραμονεύουν οπουδήποτε χρησιμοποιώντας τις θέσεις τους ως καθηγητές σχολείων ή κολεγίων, ως ηθοποιοί ή τραγουδιστές, για να βοηθήσουν στην εδραίωση της κομμουνιστικής κυριαρχίας. Η άποψη αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της την τετραετία 1950-1954, όταν ένας άγνωστος μέχρι τότε πολιτικός και γερουσιαστής, ο Joseph McCarthy, ανέφερε, σε ομιλία του, ότι 205 κομμουνιστές είχαν διεισδύσει στο State Department. Οι καταγγελίες του προκάλεσαν ένα κλίμα φόβου και υποψίας σε όλη τη χώρα, παρά το γεγονός ότι σε καμία από αυτές δεν είχε βάσιμα στοιχεία και δεν υπέδειξε κάποιον ένοχο.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο McCarthy βρέθηκε στην προεδρία της επιτροπής κατά των αντιαμερικανικών ενεργειών και έθεσε σε λειτουργία τους κρατικούς μηχανισμούς του κράτους εξαπολύοντας ένα ανελέητο κυνήγι κομμουνιστών. Η αντικομμουνιστική μανία του εμβάθυνε στον χώρο του σινεμά και της τέχνης, καθώς εκεί πίστευε ότι ο Κομμουνισμός ανθίζει. Η λογοκρισία, οι ανακρίσεις και οι αυτοεξορίες αποτελούν γνωρίσματα της εποχής του μακαρθισμού. Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, επειδή θεωρήθηκαν ύποπτοι, ενώ δεν υπήρχαν στοιχεία εναντίον τους και όσοι αθωώθηκαν των κατηγοριών τούς είχε μείνει το στίγμα του Κομμουνισμού, κάνοντας δύσκολο το έργο τους να επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή και κανονικότητα.
Η αμερικανική κοινωνία άρχισε να αγανακτεί από την υπερβολική συνωμοσιολογία του McCarthy. Η αρχή του τέλους του Γερουσιαστή από το Wisconsin ήρθε την άνοιξη του 1954, όταν στο στόχαστρό του μπήκε ο αμερικανικός στρατός. Στις ακροάσεις, που ακολούθησαν, εκπρόσωπος του στρατού ήταν ο δικηγόρος Joseph Wells. O McCarthy ρώτησε τον δικηγόρο αν στο γραφείο του υπήρχε υπάλληλος που ήταν μέλος οργάνωσης φιλικά προσκείμενης στον Κομμουνισμό. Τότε, στην ακρόαση, που διεξάχθηκε σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση, ο Wells εξερράγη: «Δεν ντρέπεστε καθόλου, κύριε; Δεν έχετε την παραμικρή αίσθηση αξιοπρέπειας!». Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν τον McCarthy να ξεγυμνώνεται πολιτικά, ενώ η ακρόαση και η επίθεση ενάντια στον αμερικανικό στρατό προκάλεσε την αντίδραση τόσο των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικάνων, συμπεριλαμβανομένου και του πρόεδρου Dwight Eisenhower.
Στις 2 Δεκεμβρίου 1954, η Γερουσία με μεγάλη πλειοψηφία καταδίκασε τον McCarthy για περιφρόνηση των κανόνων της υποεπιτροπής, καθώς και για ανάρμοστη συμπεριφορά. Τρία χρόνια αργότερα, στις 2 Μαΐου 1957, ο πρώην Γερουσιαστής βρέθηκε νεκρός εξαιτίας του εθισμού του με το αλκοόλ. Ήταν μόλις 48 χρονών.
Ο Joseph McCarthy ήταν ένας άνθρωπος που φιλοδοξούσε να γίνει «ήρωας των Η.Π.Α.». Ένας άνθρωπος που είχε μίσος για οτιδήποτε προοδευτικό ή ριζοσπαστικό. Με γνώμονα την επιθυμία του για δόξα και εκμεταλλευόμενος την ψυχροπολεμική κατάσταση, πόλωσε τη χώρα, έσπειρε τον φόβο, την υποψία και το μίσος στην αμερικανική κοινωνία. Η αλήθεια είναι ότι οι αμερικανικές κυβερνήσεις, με ή χωρίς εκείνον, θα είχαν προβεί σε αντίστοιχες ενέργειες. Στο πρόσωπό του βρήκαν τον άνθρωπο που θα έκανε για εκείνους τη βρώμικη δουλειά και η αλήθεια είναι ότι έφερε σε πέρας την αποστολή, που του είχε δοθεί, ή καλύτερα που κέρδισε με το σπαθί του.
Οι ιδέες του Σοσιαλισμού και του Κομμουνισμού, που αμφισβητούσαν το αμερικανικό όνειρο, δεν έγιναν ανεκτές και πατάχθηκαν με κάθε τρόπο. Ο Μακαρθισμός ρίζωσε βαθιά στον κρατικό και ιδεολογικό μηχανισμό των Η.Π.Α. και ακόμα και σήμερα αποτελεί σημαία του αμερικανικού κράτους.
*«Κόκκινος» τρόμος: ο φόβος για τον Κομμουνισμό
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- McCarthyism, Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/McCarthyism
- Red Scare, History, https://www.history.com/topics/cold-war/red-scare
- McCarthyism and the Red Scare, Miller Centre, https://millercenter.org/the-presidency/educational-resources/age-of-eisenhower/mcarthyism-red-scare
