Του Νικόλα Λιαροδήμου,
Ίσως σας φανεί αναχρονιστική η συζήτηση για έναν θεσμό που έχει ηττηθεί από την εξέλιξη, την παγκοσμιοποίηση, την ενιαία αγορά και το διαδίκτυο. Από την άλλη, εγώ τη θεωρώ επίκαιρη, εξαιρετικά επίκαιρη μάλιστα! Η αιτία βρίσκεται στο ότι δεν διακρίνω έναν θεσμό ηττημένο, αλλά έναν θεσμό που, όντως, άκμασε στο παρελθόν, αλλά στο παρόν ύψωσε το ανάστημά του στην εξέλιξη και διατήρησε τη φυσιογνωμία του.
Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή. Η σύγχρονη μορφή τους γεννιέται στα μισά του 19ου αιώνα και έκτοτε εξελίσσεται. Η μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, ζώντας στην επαρχία, βρέθηκε μπροστά στην αναγκαιότητα του εξοπλισμού των δράσεών της, ώστε να καλλιεργεί τη γη και να συντηρεί το νοικοκυριό. Όσοι κατείχαν οποιαδήποτε τέχνη, αναζήτησαν διέξοδο για τη διάθεση των ιδιόχειρων κατασκευών τους. Επικράτησε μία γενική ανάγκη στον πληθυσμό να αλληλεπηδράσει κοινωνικά, εμπορικά αλλά και πολιτισμικά.
Η πρώιμη οργανωτική δομή του κράτους, αλλά και ο αυθορμητισμός των, προσφάτως, απελευθερωμένων Ελλήνων, τους ώθησε στις αυθόρμητες και υπαίθριες συνάξεις στα σταυροδρόμια της εποχής.
Η πρόοδος του ελληνικού κράτους και οι νέες ανάγκες που δημιούργησε η καθυστερημένη άφιξη των επιδράσεων της βιομηχανικής επανάστασης, εμπλούτισαν τις λαϊκές συναθροίσεις των εμποροπανηγύρεων. Νέα αγαθά, περισσότερα προϊόντα βιομηχανοποιημένων μονάδων, αποτελέσματα μαζικών παραγωγών, αλλά και εργόχειρα μαζί με χειροποίητες κατασκευές αποτέλεσαν την εικόνα των αρχών του 20ου αιώνα. Σε κάθε στάδιο της εξέλιξης, η αγοραπωλησία ζώων κατείχε σημαντικό μερίδιο της δραστηριότητας.
Πέρα από την εμπορική διάσταση, εξίσου σημαντική ήταν και η κοινωνική. Αρχικά, η ψυχαγωγία των τοπικών πληθυσμών, αφού μέχρι και το 1975 περίπου η επαρχία στερείτο κέντρων διασκέδασης. Η διέξοδος βρισκόταν στο πανηγύρι, που συνήθως ήταν θρησκευτικό, δηλαδή ακόλουθο κάποιας θρησκευτικής εορτής. Η ετήσια προσμονή για το εμπορικό σκέλος του συμβάντος ήταν εξίσου σημαντική με την προσμονή για διασκέδαση.
Ταυτόχρονα, όμως, στις κλειστές κοινωνίες του παρελθόντος, η κοσμοσυρροή που επιτυγχανόταν, δημιουργούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τα προξενιά. Ελεύθεροι νέοι, με το καλό κουστούμι, αφού μία καλή φορεσιά φυλασσόταν πάντα ως κόρη οφθαλμού παλιότερα, και ομοίως ελεύθερες νέες συνοδευόμενες από γονείς ή αδέρφια, προσέρχονταν στις γιορτές αυτές, με σκοπό την εύρεση του ζευγαριού και την αποκατάσταση. Υπάρχει ακόμα στη γενέτειρά μου, την Τριταία Αχαΐας, ανενεργός πια, ο όρος «ειδόματα», που περιγράφει ακριβώς τη διαδικασία αυτή.
Με την ουσία να παραμένει σταθερά η ίδια, μα χάνοντας την εμπορική και ψυχαγωγική πρωτοκαθεδρία, η εμποροπανήγυρη έφτασε στον 21ο αιώνα.
Γιατί, λοιπόν, μία τέτοια παράδοση, ξεπερασμένη ίσως για τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων, να μπορεί να τυγχάνει ανάλυσης από τη στήλη της οικονομίας και ανάπτυξης ενός ηλεκτρονικού περιοδικού το 2020;
Γιατί είναι η ιστορία μας, η ζωντανή ιστορία της ελληνικής περιφέρειας, της επαρχίας που είδε την αστικοποίηση να την εμβολίζει βίαια. Η αντίσταση που πρόβαλε και η διαπίστωση πως πια χρειάζεται ουσιαστική και στοχευμένη ενίσχυση, αναγκάζει την ανάλυση του θεσμού αυτού και της «προστασίας» που χρειάζεται.
Διαφυλάσσοντας την παράδοση, ειδικά, επιτυγχάνουμε όχι μόνο τη διατήρηση των στοιχείων μίας άμεσης εμπορικής συναλλαγής και μίας αυθεντικής ψυχαγωγικής δράσης, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξή της. Εμποροπανήγυρη με ταμειακές μηχανές και αποδείξεις λιανικής, μα με προνόμια και οφέλη σε παραγωγούς να διαθέσουν εκεί τα αγαθά τους με χαμηλό φορολογικό συντελεστή, θα επιτύχει την αναζωογόνηση της αμεσότητας του θεσμού. Ταυτόχρονα, με οργανωτική δομή ευρωπαϊκού event, αλλά και την ελληνική αυθεντικότητα να του δίνει χρώμα, οι περιοχές που φιλοξενούν τέτοιες διοργανώσεις, θα μπορούν πια να αποκτούν έναν περιοδικό τουριστικό πόλο έλξης. Παρουσιάζοντας το γεγονός, τις πολυποίκιλες δράσεις που, ταυτόχρονα λαμβάνουν χώρα, αλλά και τον ουσιαστικό χαρακτήρα της εμπορικής συναναστροφής, παράγεται ένα τουριστικό προϊόν, αυτό της συνάντησης με τον αυθορμητισμό των ανθρώπων της υπαίθρου στην Ελλάδα.
Ο εκσυγχρονισμός, λοιπόν, του θεσμού, η παρουσίασή του ως ενός αυθεντικού στοιχείου της επαρχίας, η διαφύλαξη του σκοπού του και εν τέλει η συστηματική του αναβάθμιση, θα το μεταβιβάσουν στην επόμενη γενιά ως ζωντανή παράδοση. Στην κατεύθυνση αυτή, απαιτείται ένα σχέδιο οργάνωσης σε επίπεδο περιφερειών. Η τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού, από κοινού με τις Περιφερειακές Αρχές, καλούνται να αναβαθμίσουν ποιοτικά και ποσοτικά τις διοργανώσεις αυτές, να τις παρουσιάσουν ως τουριστικό προϊόν και να πετύχουν έτσι τη συνέχεια μίας πτυχής της σύγχρονης ιστορίας μας.
Παραγωγοί και μικροπωλητές της επαρχίας θα βρουν άμεση και παραδοσιακή διέξοδο, επισκέπτες και τουρίστες θα γνωρίσουν την αυθεντική επαρχία και οι κάτοικοι θα δουν τη ζωντάνια να επιστρέφει. Κάπως έτσι, θα συνεχίσει στο αύριο μία ακόμα παράδοση…
Υ.Γ.: Εξώφυλλο από την εμποροζωοπανήγυρη της Βουντούχλας, στην Τριταία της Αχαΐας, που με γαλούχησε στην αξία του θεσμού!
