Της Νεφέλης Θεοφανοπούλου,
Η ιστορία των βραβείων Νόμπελ ξεκινά το 1895, με τον θάνατο του εφευρέτη και επιχειρηματία, Άλφρεντ Νόμπελ, που στη διαθήκη του καθόρισε τη βούλησή του, δηλαδή πως τα χρήματα της περιουσίας του θα χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία ενός βραβείου σε πέντε τομείς, αυτούς της Φυσικής, της Χημείας, της Ιατρικής και Φυσιολογίας, της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης.
Ο Άλφρεντ Νόμπελ ήταν μια από της πιο σημαντικές προσωπικότητες του αιώνα. Ήταν εφευρέτης της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή, για τις οποίες είναι και πιο γνωστός, αλλά και ακόμα 350 πατεντών. Ακόμα, ήταν γνωστός επιχειρηματίας που δραστηριοποιούταν, κατά κύριο λόγο, στην πολεμική βιομηχανία, καθώς πίστευε πως οι εφευρέσεις του μπορούν να θέσουν τέλος στους πολέμους. Γι’ αυτόν το λόγο, πολλοί πιστεύουν πως η κατηγορία του βραβείου της Ειρήνης δημιουργήθηκε ως ένδειξη μεταμέλειας του εφευρέτη, παρόλο που οι εφευρέσεις του δε χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά σε συρράξεις, αλλά και για κατασκευαστικούς σκοπούς. Μία άλλη εκδοχή, στην οποία αποδίδεται το βραβείο ειρήνης, είναι η πολυετής φιλία του με την βελγικής καταγωγής πασιφίστρια και επικεφαλής του διεθνούς κινήματος ειρήνης, Μπέρθα Φον Ζούτνερ. Η ίδια έγινε, το 1905, η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το Νόμπελ ειρήνης.
Πώς λειτουργούν τα Βραβεία Νόμπελ;
Σχετικά με την πρόταση των υποψηφίων για το Νόμπελ Ειρήνης, η διαδικασία ορίζει πως, για να προτείνει κανείς, πρέπει να εμπίπτει σε συγκεκριμένα κριτήρια που το Ίδρυμα έχει καθορίσει, όπως: το να είναι μέλος κυβερνήσεων, διεθνών οργανισμών ή δικαστηρίων, άτομο που έχουν λάβει το βραβείο Νόμπελ στο παρελθόν, σπουδαίο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας και, γενικότερα, να αποτελεί ειδήμονα στον τομέα του εκάστοτε βραβείου. Οι προτάσεις για τους υποψηφίους κατατίθενται μέχρι την 1η Φεβρουαρίου κάθε χρόνου, συνήθως μέσω email, και δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος περιορισμός σε αυτές. Η διαδικασία της επιλογής γίνεται από την Επιτροπή Νόμπελ, η οποία «ξεχωρίζει» μια λίστα 20 με 30 υποψηφίων, για περαιτέρω συζήτηση και αναθεώρηση, και δημιουργούνται εκθέσεις με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων, ώστε να καταλήξει στην οριστική επιλογή της, στις αρχές του Οκτωβρίου, μέσω πλειοψηφίας. Σημαντικό είναι πως η Επιτροπή δε δημοσιοποιεί τα ονόματα των υποψηφίων για 50 χρόνια και, έτσι, δεν είναι γνωστό ποιος έχει προταθεί κάθε χρονιά.
Νόμπελ Ειρήνης 2020
Στις 9 Οκτωβρίου του 2020, ανακοινώθηκε και επίσημα πως το Νόμπελ Ειρήνης απονεμήθηκε στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης (World Food Programme), ένα «παρακλάδι» του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που πολεμά για τον τερματισμό της πείνας και του υποσιτισμού και προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης που απειλούν τη ζωή. Το WFP ιδρύθηκε το 1960 και καθημερινά προσφέρει βοήθεια σε 100 εκατομμύρια ανθρώπους, σε 90 χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται απομακρυσμένες και απαιτητικές περιοχές, όπου οι προκλήσεις και οι διαμάχες συνεχίζονται καθημερινά. Ακόμα, μεριμνά για τα σχολικά γεύματα 20 εκατομμυρίων παιδιών, γεγονός που οδηγεί πολλούς γονείς στο να φροντίζουν ώστε να παιδιά τους να πηγαίνουν σχολείο, βελτιώνοντας, ταυτόχρονα, το επίπεδο ζωής τους και τις ευκαιρίες που μπορούν να τους δοθούν. Ακολουθώντας τη διάσημη φράση του Κουάνγκ Τσέου: «Αν δώσεις ένα ψάρι σ’ έναν άνθρωπο, θα φάει μια φορά. Αν του μάθεις να ψαρεύει, θα τρώει σ’ όλη του τη ζωή». Το WFP, δημιούργησε την πρωτοβουλία “R4 Rural Resilience”, που επιτρέπει σε μικρούς παραγωγούς να προστατεύουν τις καλλιέργειές τους και να αυξάνουν την παραγωγή και τα εισοδήματά τους. Σημαντικό είναι πως το 60% των αγροτών του προγράμματος είναι γυναίκες! Παράλληλα, το WFP συνδέει μικροκαλλιεργητές, οι οποίοι παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων στον κόσμο, με αγορές σε 40 χώρες, ενώ το 2019 αγόρασε από αυτούς τρόφιμα αξίας 40 εκατομμυρίων δολαρίων, βοηθώντας στην ενίσχυση και ανάπτυξη της τοπικής αγοράς και στη μείωση του χρόνου και κόστους μεταφοράς. Ακόμα, στο πλαίσιο της επισιτιστικής βοήθειας και ασφάλειας, φύτεψε 127.000 εκτάρια γης και 7.000 εκτάρια δασών.
Η πίστη του οργανισμού στηρίζεται στην ιδέα πως, για να τερματιστεί η πείνα, πρέπει πρώτα τα τερματιστούν οι πόλεμοι. Η διατροφική ασφάλεια που προσφέρει, όμως, οδηγεί και από μόνη της στη διατήρηση της ειρήνης, καθώς δεν αφήνονται περιθώρια ώστε να χρησιμοποιηθεί η πείνα ως μέσο άσκησης πίεσης ευάλωτων ομάδων και έναρξης-συνέχειας συγκρούσεων. Η Επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ πιστεύει πως το WFP, ως ο μεγαλύτερος ανθρωπιστικός οργανισμός σε παγκόσμιο επίπεδο, για τη φετινή χρονιά, έχει καταφέρει να καλύψει όλα όσα στοιχειοθέτησαν το βραβείο, αυτό καθαυτό, όπως αναφέρθηκε στην ανακοίνωση του νικητή, την Παρασκευή. Ελπίζει πως με το βραβείο ο Οργανισμός θα καταφέρει να λάβει μεγαλύτερη υποστήριξη σε διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε ο προϋπολογισμός του να αυξηθεί, εφόσον, εν μέσω της πανδημίας του COVID-19, η ανάγκη για τροφή έγινε μεγαλύτερη από ποτέ, όπως και η ανάγκη πολυεπίπεδης συνεργασίας των κρατών και του Ο.Η.Ε.
Στην εποχή που η παραδοσιακή πολυμέρεια των Ηνωμένων Εθνών αμφισβητείται και εμφανίζονται συνεχώς καινούργιοι δρώντες στη διεθνή σκηνή, με σημαντική ισχύ και πιέσεις, το Νόμπελ Ειρήνης του 2020 προς το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης φέρνει στην επιφάνεια την επιτακτική ανάγκη για ένα θεσμό παγκόσμιας διακυβέρνησης, που προωθεί την αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών, ώστε οι κρίσεις να αντιμετωπίζονται ενεργητικά και στοχευμένα. Το Πρόγραμμα, με τη δράση του, καταφέρνει να κάνει όλα αυτά πραγματικότητα και αποτελεί ένα από τα «μικρά θαύματα» που έχει καταφέρει ο ΟΗΕ, στα 75 χρόνια λειτουργίας του.
Ενδεικτικές Πηγές
- BBC. (2020). Nobel Peace Prize: UN World Food Programme wins for efforts to combat hunger. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-54476569
- Ofiicial Nobel Prize Youtube Channel. (2020). Announcement of the 2020 Nobel peace prize. Διαθέσιμο σε: https://www.youtube.com/watch?v=FpP4iUzNyVc&ab_channel=NobelPrize
- The Guardian. (2020). UN’s Food Programme wins Nobel peace prize. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2020/oct/09/uns-world-food-programme-wins-nobel-peace-prize
- World Food Programme. (n.d.). Our Work. Διαθέσιμο σε: https://www.wfp.org/
