Της Ελπίδας Καλαμαράκη,
Την Κυριακή, 4 Οκτωβρίου 2020, διεξήχθη το δεύτερο δημοψήφισμα στη Νέα Καληδονία, σχετικά με την ανεξαρτησία της -ή μη- από την Γαλλία. Το «όχι», που αντιπροσώπευε τη διατήρηση του status quo (δηλαδή την παραμονή της γαλλικής κυριαρχίας), επικράτησε με ποσοστό 53,3%, έναντι της αντίθετης πλευράς («ναι»), που αποτελούσε το υπόλοιπο 46,7%. Βέβαια, παρατηρήθηκε αύξηση των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας, περίπου κατά 4 μονάδες, σε σχέση με το προηγούμενο δημοψήφισμα του 2018, όταν και είχαν κατακτήσει το 43,3% των ψήφων. Μεγάλη έκπληξη αποτέλεσε η σχεδόν καθολική συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία, σημειώνοντας ποσοστό 86,4%.
Ιστορία
Η Νέα Καληδονία θεωρείται γαλλικό έδαφος εδώ και σχεδόν 170 χρόνια. Την κατέλαβαν επίσημα στις 24 Σεπτεμβρίου του 1853, με εντολή του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’. Το 1864, ανακαλύφθηκε ότι η περιοχή είναι ιδιαίτερα πλούσια σε νικέλιο, γεγονός που πλέον την έκανε ιδιαίτερα σημαντική. Για τις εξορύξεις, οι Γάλλοι αναζήτησαν εργάτες σε γειτονικά νησιά, αποκλείοντας, έτσι, τους αυτόχθονες (ή Κάνακ) τόσο από τις εξορυκτικές εργασίες, όσο και από την άνθιση της οικονομίας στο νησί. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την έξαρση νέων ασθενειών στην περιοχή, όπως η ιλαρά και η ευλογιά, που προήλθαν από τους Ευρωπαίους, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και συγκρούσεις για αρκετές δεκαετίες.
Το 1946, η Νέα Καληδονία θεωρήθηκε υπερπόντιο έδαφος της Γαλλίας. Μέχρι το 1953, η γαλλική ιθαγένεια παραχωρήθηκε σε όλους τους πολίτες της, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Το 1985, η γαλλική σοσιαλιστική κυβέρνηση προσέφερε την κυριαρχία της Καληδονίας στους Κανακούς και παρείχε νομική προστασία στους ευρωπαίους εποίκους. Χάρη σε αυτό το γεγονός, και παρά τις έντονες αντιδράσεις, το μέτωπο των Κανακών και των Σοσιλιστών (Kanak and Socialist Liberation Front, FLNKS) κέρδισε τον έλεγχο των τριών από τις τέσσερις επαρχίες της περιοχής. Ωστόσο, η «νίκη» αυτή των ιθαγενών ήταν σύντομη, καθώς η κεντροδεξιά κυβέρνηση που εξελέγη στη Γαλλία, το 1986, άρχισε να διαβρώνει τις ρυθμίσεις που θεσπίστηκαν από τους Σοσιαλιστές. Ξεκίνησε, δηλαδή, μία αναδιανομή εδαφών που δε λάμβανε υπόψιν τις αξιώσεις επί της γης, με αποτέλεσμα τα δύο τρίτα να μεταφερθούν στους Ευρωπαίους κατοίκους και λιγότερο από το ένα τρίτο στους Κανακούς, επαναφέροντας στο προσκήνιο τις έντονες αντιδράσεις και συγκρούσεις. Τη λύση στις αναταραχές έδωσε η συμφωνία της Νουμέα, που υπογράφθηκε στις 5 Μαίου του 1998. Η συμφωνία αυτή προβλέπει τη σταδιακή μετάβαση των πολιτικών αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση των Κανακών, μέσα από την διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για ανεξαρτησία. Βέβαια, όπως προαναφέρθηκε, στα δύο δημοψηφίσματα του 2018 και του 2020 το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. Εκκρεμεί, ωστόσο, ένα ακόμη, το 2022, του οποίου η κατάληξη είναι αβέβαιη, καθώς όλο και περισσότεροι κάτοικοι τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας.
Πολιτική
Η Νέα Καληδονία θεωρείται μια περιοχή sui generis (μοναδική), στην οποία η Γαλλία έχει μεταβιβάσει σταδιακά ορισμένες εξουσίες.
Πιο συγκεκριμένα:
- Οι πολίτες της έχουν γαλλική ιθαγένεια και ψηφίζουν τον Πρόεδρο της Γαλλίας.
- Έχουν το δικαίωμα ψήφου στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
- Διοικείται από ένα 54μελές Εδαφικό Συνέδριο και ένα νομοθετικό σώμα που αποτελείται από μέλη των τριών επαρχιακών συνελεύσεων.
- Το γαλλικό κράτος εκπροσωπείται στο έδαφος από έναν Ύπατο Αρμοστή.
- Σε εθνικό επίπεδο, η Νέα Καληδονία εκπροσωπείται στο γαλλικό Κοινοβούλιο, από δύο βουλευτές και δύο γερουσιαστές.
Κριτήρια δυνατότητας ψήφου το 2020
Το τελευταίο δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ειδικών εκλογικών καταλόγων. Δηλαδή, οι πιθανοί ψηφοφόροι όφειλαν να έχουν εγγραφεί στο γενικό εκλογικό κατάλογο και να πληρούν ένα από τα παρακάτω δευτερεύοντα κριτήρια:
- Να υπήρχαν στον εκλογικό κατάλογο για το δημοψήφισμα του 1998, σχετικά με τη Συμφωνία της Νουμέας.
- Να είχαν προκηρυχθεί, ώστε να συμμετέχουν στον εκλογικό κατάλογο για το δημοψήφισμα του 1998, αλλά, εν τέλει, να μην είχαν εγγραφεί.
- Να είχαν αποτύχει να πληρούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής στον εκλογικό κατάλογο του 1998, αποκλειστικά λόγω απουσίας σχετικής με οικογενειακούς, ιατρικούς ή επαγγελματικούς λόγους
- Να υπάγονται σε πολιτικό εθιμικό καθεστώς, ή να έχουν γεννηθεί στη Νέα Καληδονία και να έχουν τα υλικά συμφέροντά τους στην περιοχή
- Τουλάχιστον ένας γονέας να είναι γεννημένος στη Νέα Καληδονία και να έχει τα υλικά ενδιαφέροντά του στην περιοχή.
- Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014, να έχουν διαμείνει συνεχόμενα τουλάχιστον 20 χρόνια στη Νέα Καληδονία.
- Να γεννήθηκαν πριν από την 1η Ιανουαρίου 1989 και είχαν την κατοικία τους στη Νέα Καληδονία μεταξύ 1988 και 1998
- Αν κάποιος έχει γεννηθεί μετά τις 31 Δεκεμβρίου 1988, αλλά πριν από το δημοψήφισμα είχε την κατάλληλη ηλικία, είχε τη δυνατότητα ψήφου, αν τουλάχιστον ο ένας γονέας του συμμετείχε στον εκλογικό κατάλογο (ή είχε τα προσόντα συμμετοχής) για το δημοψήφισμα του 1998.
Οι παραπάνω περιορισμοί περιόρισαν τη δυνατότητα ψηφοφορίας των πιο πρόσφατων κατοίκων της περιοχής, ενισχύοντας, έτσι, τη δύναμη της ψήφου των Κανακών. Επομένως, η αύξηση των ψηφοφόρων υπέρ του «ναι» οφείλεται σε αυτούς τους περιορισμούς.
Καταλήγοντας, η γαλλική κυριαρχία έχει -και εξακολουθεί να προσφέρει- πολλά πλεονεκτήματα στην περιοχή, όπως ασφάλεια, υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, ανάπτυξη και ευημερία. Ωστόσο, αυτά τα πλεονεκτήματα φαίνεται να τα απολαμβάνουν περισσότερο οι εύπορες κοινότητες και οι απόγονοι των Γάλλων, παρά οι γηγενείς. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, για τον οποίο οι Κάνακες έχουν αγωνιστεί τόσο έντονα την ανεξαρτησία τους και, με βάση τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του 2020, φαίνεται πως το 2022 θα έχουν αρκετές πιθανότητες να την κερδίσουν.
