Της Φρύνης Κομινάκη,
Για πολλά χρόνια η βιομηχανία του καφέ δεν λειτουργούσε σύμφωνα με το επιχειρηματικό μοντέλο της βιωσιμότητας. Εν τούτοις, το τελευταίο διάστημα, λαμβάνοντας υπόψη και τις διεθνείς δεσμεύσεις των χωρών για το κλίμα, που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις του κλάδου υιοθετούν αυτό το μοντέλο. Σ’ αυτό συνέβαλε και η Διεθνής Συμφωνία για τον Καφέ (International Coffee Agreement-ICO) του 2007, βασικός στόχος της οποίας ήταν να ενθαρρύνει τα μέλη να αναπτύξουν έναν βιώσιμο τομέα του καφέ από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας επιχείρησης αποτελεί ο αμερικάνικος κολοσσός του καφέ, ο οποίος δεν είναι άλλος από την πολυφημισμένη και για πολλούς πολυαγαπημένη εταιρεία Starbucks, η οποία προσφέρει πολύ υψηλής ποιότητας καφέ σ’ ένα πολύ υψηλής ποιότητας περιβάλλον. Οι περισσότεροι από εμάς θα έχουμε δοκιμάσει έναν ζεστό καφέ latte ή έναν παγωμένο espresso frapuccino, χωρίς ίσως να έχουμε σκεφτεί ότι η ποιότητα της κούπας του καφέ που απολαμβάνουμε δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από τη μέθοδο καλλιέργειας των κόκκων του καφέ. Η Starbucks, έχοντας στο επίκεντρο της φιλοσοφίας της τον άνθρωπο («οι άνθρωποι είναι πάντα πιο σημαντικοί από το προϊόν»), φαίνεται να έχει ενστερνιστεί βιώσιμες πρακτικές καλλιέργειας του καφέ.
Τον Ιανουάριο του 2020 ο διευθύνων σύμβουλος της Starbucks, Kevin Johnson, ανακοίνωσε με μια δημόσια επιστολή, στην οποία παρέθετε τη διαρκή αποστολή της εταιρείας «να εμπνεύσει και να καλλιεργήσει το ανθρώπινο πνεύμα μέσα από ένα φλιτζάνι καφέ για κάθε άνθρωπο, κάθε στιγμή, σε κάθε γειτονιά», την πολυετή δέσμευση της εταιρείας στη βιωσιμότητα. Η φιλοδοξία της είναι να καταστεί μια εταιρεία θετική στους πόρους (“resource positive”) και να αποθηκεύει περισσότερο άνθρακα από όσο εκπέμπει, δίνοντας έτσι περισσότερα από όσα λαμβάνει από τον πλανήτη.
Ο Johnson περιέγραψε επίσης τους τρεις προκαταρκτικούς στόχους της Starbucks για το 2030, οι οποίοι συνίστανται στη μείωση κατά 50% τόσο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στις άμεσες λειτουργίες και την αλυσίδα εφοδιασμού της εταιρείας όσο και των αποβλήτων που αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής από καταστήματα και μεταποιητικές μονάδες, καθώς και στην εξοικονόμηση ή αναπλήρωση κατά το ήμισυ του νερού που χρησιμοποιείται επί του παρόντος για τις παγκόσμιες δραστηριότητες της εταιρείας.
Στις στρατηγικές της εταιρείας, οι οποίες επίσης περιγράφονται στη συγκεκριμένη επιστολή, περιλαμβάνονται η μετάβαση από προϊόντα μίας χρήσης σε επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες, η επένδυση σε καινοτόμες γεωργικές πρακτικές, σε αναδάσωση και εξοικονόμηση νερού, η αναζήτηση τρόπων για καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων τόσο στα καταστήματα όσο και στις κοινότητές τους, ώστε να μειωθεί η σπατάλη τροφίμων, η μετάβαση σ’ ένα πιο φιλικό προς το περιβάλλον μενού με την προσθήκη περισσότερων φυτικών στοιχείων και τέλος η ανάπτυξη πιο φιλικών προς το περιβάλλον δραστηριοτήτων από τα καταστήματα έως την αλυσίδα εφοδιασμού και τη μεταποίηση.
Βασικός στόχος της εταιρείας είναι να καταστήσει τον καφέ το πρώτο βιώσιμο γεωργικό προϊόν στον κόσμο. Σε συνεργασία και διαπίστευση από τον Οργανισμό Conservation International και σε συμφωνία με τις «Δίκαιες Πρακτικές για τον Καφέ και τους Καλλιεργητές» (“Coffee and Farmer Equity”- C.A.F.E. Practices), που αποτελούν οδηγίες κοινωνικής ευθύνης για ανάπτυξη βιώσιμων πρακτικών γύρω από την καλλιέργεια του καφέ, το 99% του καφέ της Starbucks είναι ηθικής προέλευσης και βασική επιδίωξη αποτελεί το 100% έως το τέλος του 2020. Το ίδιο ισχύει και για το τσάι που παράγει, το 95% του οποίου είναι επίσης ηθικής προέλευσης, σύμφωνα με τις πρακτικές “C.A.F.E.”. Η εταιρεία διασφαλίζει έτσι ότι ο καφές και το τσάι της παράγεται με βιώσιμες πρακτικές και υπό ασφαλείς και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Σύμφωνα με έρευνες, η εφαρμογή των πρακτικών της C.A.F.E. με την πάροδο των ετών φαίνεται να έχει υποδιπλασιάσει το αποτύπωμα άνθρακα της εταιρείας. Αναμένεται όμως να δούμε κατά πόσο αυτές οι γεωργικές πρακτικές θα έχουν μακροπρόθεσμα θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον.
Στο πλαίσιο της διασφάλισης της παραγωγής υψηλής ποιότητας καφέ από τους μικροκαλλιεργητές και της παράλληλης μείωσης της φτώχειας των κοινοτήτων στις χώρες αυτές, η εταιρεία έχει χορηγήσει μέχρι σήμερα, μέσω του Ταμείου “Starbucks Global Farmer”, αγροτικά δάνεια 49 εκατ. δολαρίων σε χιλιάδες παραγωγούς καφέ παγκοσμίως για την ανανέωση των καφεόδεντρων και τη βελτίωση των υποδομών τους. Να σημειωθεί ακόμα ότι η Starbucks έχει δωρίσει μέχρι σήμερα περισσότερα από 31 εκατ. καφεόδεντρα σε αγρότες στο Μεξικό, τη Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ, έχοντας ως απώτερο στόχο την παροχή 100 εκατ. δέντρων έως το 2025, ώστε να αντικατασταθούν τα δέντρα που έχουν μειωμένη αποδοτικότητα, λόγω ηλικίας και ασθενειών, με πιο ανθεκτικά.
Επίσης, η Starbucks είναι πρωτοπόρα στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς σ’ όλο τον κόσμο περισσότερα από τα τρία τέταρτα (77%) των λειτουργιών της τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές. Το επόμενο βήμα της εταιρείας δεν αφορά απλώς την αγορά περαιτέρω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά την επένδυση σε ηλιακά και αιολικά πάρκα, ώστε να τροφοδοτεί το 100% των παγκόσμιων δραστηριοτήτων της με ΑΠΕ μέχρι το τέλος του 2020.
Όσον αφορά την εκπαίδευση των αγροτών, η Starbucks έχει δεσμευτεί να βοηθήσει τους καλλιεργητές καφέ και τους εργαζομένους της, με στόχο την εκπαίδευση 200.000 παραγωγών καφέ έως το 2020. Μέχρι στιγμής οι εξειδικευμένοι γεωπόνοι έχουν παράσχει δωρεάν εκπαίδευση σε περίπου 50.000 καλλιεργητές καφέ μέσω των εννέα κέντρων υποστήριξης αγροτών της εταιρείας, μέσα από την παροχή πρόσβασης των αγροτών στα ευρήματα των γεωπόνων, συμπεριλαμβανομένων των νέων ποικιλιών δέντρων ανθεκτικών σε ασθένειες και προηγμένων τεχνικών διαχείρισης εδάφους.
Σύμφωνα με τον Michael Kobori, επικεφαλής της βιωσιμότητας της εταιρείας, η Starbucks, στο πλαίσιο των προσπαθειών της να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, τον Σεπτέμβριο του 2020 ανακοίνωσε την κυκλοφορία ενός νέου αδιαφανούς ανακυκλώσιμου καπακιού, που εξαλείφει την ανάγκη για πλαστικό καλαμάκι, σε επιλεγμένες αγορές στις ΗΠΑ και τον Καναδά, το οποίο είναι κατασκευασμένο από πολυπροπυλένιο και διαθέτει περίπου 9% λιγότερο πλαστικό από το επίπεδο καπάκι και καλαμάκι που παραδοσιακά χρησιμοποιούνται για τα παγωμένα ροφήματα.
Στο πλαίσιο της μετάβασης σε ένα πιο φιλικό προς το περιβάλλον μενού, η εταιρεία δίνει έμφαση ήδη από το 1997, οπότε και πρόσθεσε στο μενού το γάλα σόγιας, στα μη γαλακτοκομικά προϊόντα, τα οποία μπορούν να ωφελήσουν όχι μόνο την υγεία των καταναλωτών αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος, ενθαρρύνοντας έτσι τόσο άλλα καταστήματα εστίασης να ακολουθήσουν το παράδειγμά της όσο και τους πελάτες να στραφούν στην κατανάλωση γάλακτος που προέρχεται από βρόμη, ξηρούς καρπούς ή σόγια.
Ωστόσο, το σχέδιο της εταιρείας, όπως αυτό παρουσιάστηκε παραπάνω, είναι πολύ πιθανό να αποτελεί μια ακόμη ένδειξη της αυξανόμενης στροφής του Αμερικάνικου Συνεταιρισμού (Corporate America) στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και να καθοδηγείται από κυβερνητικούς κανονισμούς, την πίεση ακτιβιστών και εσωτερικών ανησυχιών σχετικά με την εικόνα του αμερικάνικου κολοσσού, καθώς το κοινό δίνει τα τελευταία χρόνια μεγαλύτερη έμφαση σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Ο Kevin Johnson σημείωσε παράλληλα με την παρουσίαση των προκαταρκτικών στόχων ότι η επίτευξή τους δεν θα επηρεάσει τη δέσμευση της εταιρείας για «το μακροπρόθεσμο, διψήφιο (κέρδος ανά μετοχή) μοντέλο ανάπτυξης». Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να πιστώνουμε τις προσπάθειες εταιρικής βιωσιμότητας ως πράξεις αλτρουισμού και να αναρωτηθούμε αν και από ποιον είναι άραγε καθοδηγούμενες;
Δεν είναι ακόμα λίγες οι φορές που έχει γίνει λόγος για συνθήκες δουλεμπορίου σε φυτείες απ’ όπου η Starbucks προμηθεύεται τους κόκκους του καφέ της και μάλιστα ακόμα και σ’ εκείνες που έχουν «πιστοποιηθεί» σύμφωνα με τις Πρακτικές C.A.F.E. Οι περισσότερες αναφορές αφορούν τη Βραζιλία, η κυβέρνηση της οποίας έχει λάβει κατά καιρούς μέτρα για την αντιμετώπιση της καταναγκαστικής εργασίας, προβαίνοντας μάλιστα στη δημοσίευση μιας ετήσιας «βρώμικης λίστας» εκείνων των εταιρειών που παραβιάζουν το νόμο σχετικά με τη δουλεία. Η Starbucks κατηγορείται επίσης για ένα σκάνδαλο που αφορά την παιδική εργασία σε φυτείες καφέ. Έρευνα αποκάλυψε ότι παιδιά κάτω των 13 ετών εργάζονταν σε αγροκτήματα στη Γουατεμάλα 40 ώρες την εβδομάδα κάτω από εξαντλητικές συνθήκες.
Ως συνέπεια των παραπάνω αναφορών, υποστηρίχτηκε ότι η ετήσια επιθεώρηση των φυτειών είναι ανεπαρκής, καθώς δεν φαίνεται να διασφαλίζεται η προστασία των εργαζομένων στις φυτείες καφέ, αν λάβουμε υπόψη για παράδειγμα την αμοιβή τους, η οποία βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με 20 χρόνια πριν, ενώ το μικτό κέρδος της Starbucks αυξάνεται σταθερά.
Εντοπίζουμε, λοιπόν, ένα τεράστιο πρόβλημα στον τρόπο με τον οποίο η Starbucks ανταποκρίνεται στη δέσμευσή της για προσφορά καφέ ηθικής προέλευσης και, επομένως, δεν θα ήταν εύλογο να χαρακτηρίσουμε την εταιρεία «ηγέτη της βιωσιμότητας», καθώς χρειάζεται ακόμα πολλή προσπάθεια για να μπορέσει να γίνει παράδειγμα προς μίμηση για άλλες εταιρείες του κλάδου.
Για τη διασφάλιση πρωτίστως της προστασίας του καφέ από την κλιματική αλλαγή αλλά και της βιωσιμότητάς του, είναι απαραίτητο η παραγωγή και η επεξεργασία του να γίνεται με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον αλλά και τους ανθρώπους, ώστε να μη καταστεί πολυτέλεια η απόλαυση της πρωϊνής μας κούπας καφέ.
ΠΗΓΕΣ
- Canning, A. (2019, June). Starbucks has a Slave Labor Problem. Retrieved from https://fairworldproject.org/starbucks-has-a-slave-labor-problem/
- Warnick, J. (2020, January). 5 things to know about Starbucks new environmental sustainability commitment. Retrieved from https://stories.starbucks.com/stories/2020/5-things-to-know-about-starbucks-new-environmental-sustainability-commitment/
- 2019 Report: Leading in Sustainability. (2020, January). Retrieved from https://stories.starbucks.com/stories/2020/2019-report-leading-in-sustainability/
