18.7 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΟικονομίαΟικονομία της προσοχής

Οικονομία της προσοχής


Του Χρήστου Πουλιδάκη,

Η πλειοψηφία του κόσμου χρησιμοποιεί καθημερινά τα social media, μηχανές αναζήτησης, πλατφόρμες και εφαρμογές στο διαδίκτυο για ψυχαγωγία, επαγγελματικούς λόγους είτε για να πληροφορηθεί για τα ζητούμενα που την απασχολούν. Τα περισσότερα και τα πιο δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσφέρονται στους χρήστες εντελώς δωρεάν, αλλά το ερώτημα είναι το εξής: πώς αυτές οι εταιρίες εμφανίζουν κέρδη από τη στιγμή που ο κόσμος δεν καταβάλλει κάποιο είδος συνδρομής;

Οι εταιρίες αυτές αποκτούν κέρδη, πουλώντας πληροφορίες σε διαφημιστικές υπηρεσίες, ή κάπου αλλού. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι οι χρήστες είναι στην πραγματικότητα το προϊόν. Επομένως, όσο πιο πολύ χρόνο ένας χρήστης καταναλώνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο πιο πολλές διαφημίσεις θα περάσουν από μπροστά του. Οπότε, με κάποιον τρόπο θα πρέπει ο χρήστης να δώσει την προσοχή του πάνω από μια οθόνη, όταν έχει πραγματική ανάγκη να το κάνει. Τώρα σε αυτό θα συμβάλει ο αντίκτυπος της ψυχολογίας με τη διαδικασία απελευθέρωσης της ντοπαμίνης.

Πώς λειτουργεί η ντοπαμίνη;

Είναι μια ουσία που παράγεται από τον εγκέφαλο, όταν κάτι τον γεμίζει με αισθήματα χαράς ή ευτυχίας και τον παρακινεί να το επαναλάβει. Για παράδειγμα, όταν κάποιος γυμνάζεται ή περνάει εποικοδομητικό χρόνο με φίλους και αυτό του προκαλεί ικανοποίηση ή γέλιο, τότε ενεργοποιείται η ντοπαμίνη. Τα social media προσφέρουν πληθώρα πρόσβασης σε κοινωνικά ερεθίσματα, που προκαλούν ένα αίσθημα ευεξίας. Γι’ αυτό, όταν κάποια δημοσίευση έχει εκλάβει ένα μεγάλο αριθμό θετικών αντιδράσεων κάνει τον χρήστη ευτυχισμένο. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν κάποιος δεν ξέρει πώς να γεμίσει τον χρόνο του ή όταν είναι ψυχολογικά πεσμένος. Αναζητεί αυτή τη δόση από αυτήν για να νιώσει καλύτερα. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η συνομιλία με κάποιον φίλο, μια νέα γνωριμία ή ένα ατέλειωτο σερφάρισμα στα κοινωνικά δίκτυα.

Επίσης ο Sean Parker, 1ος πρόεδρος του Facebook, είχε αναφέρει σε συνέντευξή του ότι, για να τραβήξουν την προσοχή του χρήστη, χρειάζεται μια μικρή δόση ντοπαμίνης. Εάν κάποιος έκανε σχόλιο ή like σε ανάρτησή του, τότε θα τον παρακινήσει να ανεβάσει επιπλέον περιεχόμενο.

Από την άλλη, όταν δεν λάβει θετικές αντιδράσεις και μηνύματα ή αν για κάποιο λόγο μειωθεί ο αριθμός των likes, των ακόλουθουν και φίλων, τότε θα νιώσει ανασφάλεια, και αρνητικές σκέψεις θα κατακλύσουν το μυαλό του. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η αναζήτηση ντοπαμίνης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μια καθημερινή ανάγκη. Πολλοί ξεκλέβουν κι ελάχιστο χρόνο ενδιάμεσα στις δραστηριότητές τους, όπως σε στάσεις λεωφορείων, σε ταξίδι με αυτοκίνητο και αλλά πολλά, ώστε να ρίξουν έστω και μια ματιά. Καταλήγουμε στο ότι προκαλείται ένα είδος εθισμού, όπως αυτός στο κάπνισμα και το ποτό, κάτι που δεν είναι καθόλου τυχαίο, αφού κι εκείνα παρέχουν την ίδια ουσία, τη ντοπαμίνη.

Οικονομία της προσοχής

Όλα αυτά είναι γνωστά σε αυτές τις εταιρίες, οι οποίες γνωρίζουν πώς να τα χρησιμοποιήσουν. Το μόνο που χρειάζονται είναι το κόστος ευκαιρίας της προσοχής σου, δηλαδή να θυσιάζεις άλλες δραστηριότητες από τον χρόνο σου, για να δώσεις την προσήλωσή σου σε ατέλειωτη περιήγηση, ανεξάρτητα από τον σκοπό. Πίσω από αυτό υπάρχουν ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, προγραμματιστές που καθήκον τους είναι να μελετούν για κάθε χρήστη ξεχωριστά και να συλλέγουν πληροφορίες όπως τι σελίδες, φωτογραφίες, δημοσιεύσεις αναζητά κατά πλειοψηφία και ποιες του κινούν το ενδιαφέρον, ώστε με τη βοήθεια κάποιου αλγορίθμου ή της νανοτεχνολογίας να εμφανίζονται στοχευμένες δημοσιεύσεις και διαφημίσεις, που θα ενθαρρύνουν τον χρήστη να αφιερώσει περισσότερο χρόνο πάνω από την οθόνη.

Με αυτόν τον τρόπο, βέβαια, δημιουργείται η ψευδαίσθηση της επιλογής. Οι επιλογές που κάνει κάποιος έχουν προβλεφθεί από αυτές τις υπηρεσίες και έτσι από ένα σημείο και μετά παύει να αποτελεί καθαρά προσωπική επιλογή. Αναλυτικότερα, γνωρίζουν πολύ καλά τις αρεσκείες και τι τραβάει την προσοχή των χρηστών, οπότε γνωρίζουν τι πρέπει να προβάλουν, ώστε οι χρήστες να ασχοληθούν, να ακολουθήσουν και να αγοράσουν. Η πρόβλεψη της συμπεριφοράς είναι ένα τεράστιο τεχνολογικό επίτευγμα και συμβάλλει τα μέγιστα στην κερδοφορία εταιριών.

Όλοι είναι κερδισμένοι

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιριών είναι υψηλός, διότι έχουν κοινό στόχο και αυτός είναι να απορροφήσουν την προσοχή σου στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Συμπεραίνουμε ότι, όταν αυτό είναι εφικτό, υπάρχει μια τριγωνική μεγιστοποίηση κερδών και χρησιμότητας. Αρχικά, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης πληρώνονται από διαφημιστικές εταιρίες για να προβάλλουν τα προϊόντα τους. Από την άλλη, οι διαφημιστικές κερδίζουν χρήματα όταν κάποιος χρήστης προβεί σε αγορά. Στο τέλος και οι δυο μαζί, δουλεύουν με τον κατάλληλο τρόπο, ώστε ο χρήστης να έχει την καλύτερη δυνατή και ευχάριστη εμπειρία. Εν κατακλείδι, πίσω από αυτό το νέο οικονομικό μοντέλο, που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν πολλοί συντελεστές που εργάζονται και θα συνεχίσουν να εργάζονται συνεχώς πάνω σε αυτό.

Η εκμετάλλευση της ψυχολογικής επιστήμης, της πληροφορικής και της κοινωνιολογίας συντελούν, ταυτόχρονα, στη δημιουργία ζήτησης για τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος παραγωγής κερδών πολύ αποτελεσματικός, εντυπωσιακός, αλλά ίσως και λίγο τρομακτικός.


Χρήστος Πουλιδάκης

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης, είναι προπτυχιακός φοιτήτης στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Αυτή η επιστήμη του κινεί εξαιρετικά το ενδιαφέρον και γι'αυτό του άρεσει να σχολιάζει και να ενημερώνει τον κόσμο πάνω σε αυτό.

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Χρήστος Πουλιδάκης
Χρήστος Πουλιδάκης
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης, είναι προπτυχιακός φοιτήτης στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Αυτή η επιστήμη του κινεί εξαιρετικά το ενδιαφέρον και γι'αυτό του άρεσει να σχολιάζει και να ενημερώνει τον κόσμο πάνω σε αυτό.