Του Μιχάλη Σταματόπουλου,
Το αιρετικό διήγημα η Ώρα του Διαβόλου θεωρείται ένα από τα πιο αναγνωρισμένα έργα της αρκετά σύντομης λογοτεχνικής πορείας του Πεσσόα.
«Καλή μου κυρία, είμαι ο Διάβολος. Ναι, είμαι ο Διάβολος. Αλλά μην με φοβάστε, μην τρομάζετε».
Ο Φερνάντο Πεσσόα γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου του 1888 στη Λισαβόνα. Ένα μέρος της ζωής του το πέρασε στη Νότια Αφρική, διότι η μητέρα του είχε νυμφευθεί δεύτερη φορά και η οικογένειά του μετοίκησε εκεί. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που ο σπουδαίος Πορτογάλος λογοτέχνης είχε μεγάλη οικειότητα στο να είναι δίγλωσσος, καθότι συνήθιζε να γράφει στα αγγλικά. Σχεδόν ενήλικας, επιστρέφει πίσω στη Λισαβόνα, την οποία δεν αποχωρίστηκε για το υπόλοιπο της ζωής του.
O ίδιος έζησε μια λιτή ζωή και εργαζόταν ως υπάλληλος σε εμπορικούς οίκους. Ακόμη, ασχολούνταν ενεργά με τη συγγραφή και ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του περιοδικού Orpheu, το οποίο εισήγαγε το Κίνημα του Μοντερνισμού στις τέχνες και τα γράμματα της Πορτογαλίας, όπου υπέγραφε με το ετερώνυμο Αλβάρο Ντε Κάμπος, καθώς ο ίδιος μέσα από τα γραπτά του είχε επινοήσει αρκετούς φανταστικούς χαρακτήρες, που τον εκπροσωπούσαν, όπως «Ρικάρντο Ρέις», «Ραφαέλ Μπαλντάια» και «Αλεξάντερ Σέρτς».
Στις 29 Νοεμβρίου 1935 χρειάζεται να νοσηλευτεί, διότι η υγεία του είναι κλονισμένη, συνεπεία της χρόνιας κατάχρησης με το αλκοόλ, με τις τελευταίες λέξεις που γράφει να είναι στα αγγλικά “I know not what tomorrow will bring” («Δεν γνωρίζω τι θα φέρει το αύριο»). Την επόμενη μέρα, 30 Νοεμβρίου, πεθαίνει σε ηλικία μόλις 47 ετών. Το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού του έργου εκδίδεται μετά θάνατον, καθώς στο σπίτι του βρέθηκαν χιλιάδες σελίδες λογοτεχνικού υλικού.
Το παρόν διήγημα έχει ως βασικούς πρωταγωνιστές τη Μαρία και τον μυστηριώδη άνδρα. Μετά από μια χοροεσπερίδα, η Μαρία, ενώ φτάνει στο σπίτι της αργά το βράδυ, συναντά μια μυστηριώδη ανδρική φιγούρα. Ξαφνικά ξεκινά μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με φιλοσοφικό και υπαρξιακό περιεχόμενο. Η Μαρία, όμως, απορεί για την ταυτότητα του συνομιλητή της. Τότε, ο ξένος με ευγενικό και απολογητικό ύφος αποκρίνεται πως είναι ο ίδιος ο Διάβολος.
«Ο καλός ονειροπόλος δεν ξυπνά. Δεν ξύπνησα ποτέ. Ο ίδιος ο Θεός πως κοιμάται διαρκώς μου το είπε κάποτε…».
Μέσα στις σελίδες του διηγήματος αυτού, ο Πεσσόα δείχνει την όψη του Διαβόλου από μια εντελώς αντίθετη οπτική γωνία. Μέσα από τον εκλεπτυσμένο και φορτισμένο λόγο του, Διάβολος δεν είναι πλέον η ενσάρκωση του απόλυτου κακού, της κόλασης και του «ακάθαρτου» πνεύματος που ταλαιπωρεί συνεχώς τους ανθρώπους. Παρουσιάζεται ως ένας αδικημένος φιλόσοφος, ένας ρομαντικός ποιητής και ως φυσική προέκταση της μορφής του Θεού, δηλαδή χωρίς τον Θεό δεν υπάρχει Διάβολος και το αντίθετο. Επίσης, το διήγημα έχει πάρα πολλούς συμβολισμούς, ιστορικές και θρησκευτικές αναφορές, οι οποίες δημιουργούν στον αναγνώστη πολλαπλές απορίες. Παράλληλα, μέσα από αυτό το διήγημα είναι εμφανής η σχέση του Πεσσόα με τον αποκρυφισμό.
Τέλος, το παρόν διήγημα είναι κατά μια έννοια αιρετικό και έχει καταπολεμηθεί σφόδρα από τους θρησκευτικούς κύκλους, ενώ στην πραγματικότητα δεν υμνείται ο Διάβολος, απλώς παρουσιάζεται πιο ανθρωποκεντρικά στα μάτια του αναγνώστη, ενώ με τον πύρινο και γοητευτικό του λόγο τον κάνει να διερωτάται για την ηθική, την Αλήθεια, τις πραγματικές έννοιες του καλού και του κακού.
Γεννήθηκε το 1998 και κατάγεται από την Καλαμάτα. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με κατεύθυνση Αρχαιολογία & Διαχείριση Πολιτισμικών Αγαθών. Του αρέσει να ερευνά την ιστορία και τους πολιτισμούς, αλλά μεγάλη αδυναμία είναι η ιστορία του αρχαίου κόσμου. Πέρα από αυτό του αρέσει να διαβάζει βιβλία, είναι φανατικός λάτρης του κινηματογράφου και των μουσείων.
