Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Διανύοντας τις τελευταίες μέρες του φετινού καλοκαιριού, ημερολογιακά τουλάχιστον, γιατί στην Ελλάδα όλος ο χρόνος μπορεί να είναι καλοκαίρι, η ανεμελιά, η ευφορία και η διαρκής αίσθηση χαλαρότητας έρχονται να δώσουν την θέση τους στην μελαγχολία και τον προβληματισμό σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι.
Το πρώτο και φυσικά μεγαλύτερο κύμα της πανδημίας αντιμετωπίστηκε επιτυχημένα. Ή μήπως όχι; Στα περισσότερα, αν όχι σε όλα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δινόταν και συνεχίζει να δίνεται έμφαση στην πρωτοποριακή αντιμετώπιση της χώρας μας απέναντι στον κορωνοϊό. Η αλήθεια είναι πως λήφθηκαν πολύ ταχύτερα ορισμένες αποφάσεις συγκριτικά με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ποιες όμως από τις αποφάσεις αυτές είχαν μελετηθεί στο απόλυτο, λαμβάνοντας υπόψιν κάθε δεδομένο και πρόβλεψη για το μέλλον; Αστραπιαίο καθολικό lockdown για να προστατευθεί ο πληθυσμός της χώρας, άψογη συμπεριφορά του μεγαλύτερου ποσοστού πολιτών, περιορισμός κρουσμάτων, επαναφορά στην κανονικότητα. Σενάριο βγαλμένο από μυθιστόρημα με θριαμβευτικό happy ending! Περνώντας σε μια οικονομική ανάλυση, χωρίς πολύ σύνθετη σκέψη, δημιουργούνται πολλά ερωτήματα για τα οποία η απάντηση μόνο εύκολη δεν μπορεί να είναι.
Κοιτώντας την θετική πλευρά του νομίσματος, υπήρξε σημαντικό κομμάτι εργαζομένων και εργοδοτών, μιλώντας πάντα για τον ιδιωτικό τομέα, που μπόρεσαν να εξασφαλίσουν τα αγαθά, υλικά και άυλα, για την επιβίωση τους. Εννοείται πως η αναφορά γίνεται για την διάρκεια του lockdown, γιατί στην συνέχεια η ιστορία παίρνει εντελώς διαφορετική τροπή. Γρήγορα, λοιπόν, μεταφερόμαστε στην αρνητική πλευρά του νομίσματος. Καλώς ή κακώς, το μεγάλο ζητούμενο ήταν να μπορέσει ο τουριστικός κλάδος να σταθεί στα πόδια του και να δώσει την πολυπόθητη ανάσα στην ελληνική οικονομία. Η πραγματικότητα είναι στα αλήθεια πολύ σκληρή. Σίγουρα οι συγκρίσεις με προηγούμενα έτη είναι απογοητευτικές, όμως οι συνέπειες δυσχεραίνουν την κατάσταση ακόμα περισσότερο.
Για να λυθεί στα γρήγορα το κομμάτι του τουρισμού, αρκεί να αναλογιστεί κανείς πόσων «εποχικά άνεργων» ο τίτλος είναι, πλέον, «μόνιμα άνεργοι». Αρκετά καταστήματα, ξενοδοχεία και χώροι εστίασης δεν μπήκαν καν στον κόπο να σκεφτούν την επανενεργοποίηση τους, με αποτέλεσμα πολλές συμφωνίες για τους καλοκαιρινούς μήνες να μείνουν στον αέρα. Την ίδια ώρα, όσοι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων είχαν το απαραίτητο θάρρος αναγκάστηκαν να υπακούσουν στα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας με συνέπεια να μειωθεί η δυναμική τους και αλυσιδωτά πάντα το απαιτούμενο εργατικό δυναμικό. Επιπλέον, άρα, ζημιά στις θέσεις εργασίας. Από όπου και αν αγγίξει κάποιος τον τουρισμό για φέτος, πιθανότατα θα αντιληφθεί πως υπάρχουν τρύπες παντού.
Ας περάσουμε στην υπόλοιπη επιχειρηματική και βιομηχανική δραστηριότητα. Μετά από μια πάυση λειτουργίας ελάχιστης διάρκειας δύο μηνών, η επαναφορά στην κανονικότητα μόνο εύκολη δεν μπορεί να είναι. Ενοίκια, έξοδα συντήρησης, προμήθειες είναι λίγες από τις δαπάνες οι οποίες έτρεχαν σε όλο αυτό το διάστημα και οι οποίες με κάποιο μαγικό ραβδί πρέπει να διευθετηθούν. Καλά είναι τα επιδόματα και η τηλεργασία, όμως έχουν ως τώρα προσφέρει προσωρινές λύσεις. Πόσες επιχειρήσεις, πόσα εργοστάσια αναγκάστηκαν να μειώσουν το προσωπικό τους μετά την άρση του κατ’ οίκον περιορισμού με σκοπό να περιορίσουν όσο μπορούν τα λειτουργικά τους έξοδα; Σε επόμενο στάδιο, ήταν η κίνηση ίδια με πριν ή μήπως ο τζίρος τους επαρκούσε για την κάλυψη των προαναφερθέντων εξόδων και φυσικά για όσα ήρθαν στην συνέχεια;
Μετά από το ευχάριστο και άκρως απαραίτητο διάλειμμα που ήρθε για να μας προσφέρει το καλοκαίρι, ή μάλλον κατά τη διάρκεια του διαλείμματος αυτού, άρχισαν να μαζεύονται σύννεφα γύρω από ένα δεύτερο πιθανό lockdown. Ο αριθμός των κρουσμάτων που ανακοινώνονται σε καθημερινή βάση είναι κατά πολύ υψηλότερος από τον αντίστοιχο λίγο πριν παρθούν οι αποφάσεις για τους περιορισμούς. Αν τότε η λύση ήταν ο κατ’ οίκον περιορισμός, τότε τώρα ποια είναι; Η λογική λέει πως οι όποιες επιχορηγήσεις, τα όποια χρηματικά αποθέματα έχουν χρησιμοποιηθεί στην πρώτη φάση. Η ανεργία όπως αναλύσαμε είναι αυξημένη, η τηλεργασία δεν είναι ακόμη σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί καθολικά και δεν είναι μόνο αυτά.
Πρόσφατα, η κυβέρνηση κλήθηκε να αποφασίσει για το αν και με ποιο καθεστώς θα ξεκινούσε η σχολική χρονιά. Στο πρόσφατο παρελθόν, για μεγάλο διάστημα, οι μαθητές όλων των βαθμίδων έπρεπε να μένουν στο σπίτι, το ίδιο και οι φοιτητές, με τους γονείς να δικαιούνται υποχρεωτική εκ περιδρομής έμμισθη άδεια. Με τα ταμεία, πλέον, να είναι άδεια η απόφαση ήταν πραγματικά μονόδρομος. Σε περίπτωση που αποφασιζόταν παρόμοια τακτική, ποια επιχείρηση θα δεχόταν γονείς υπαλλήλους, όταν αυτοί θα έπρεπε να έχουν συχνά αν όχι καθημερινά άδεια για να μπορούν να φυλάσσουν την οικογένεια τους; Αντίστοιχα, ένα εν ισχύ συμβόλαιο ενοικίασης διαμερίσματος ενός φοιτητή, θα έπρεπε μήνα με τον μήνα να αποπληρώνεται, ενώ ο εκπαιδευόμενος δεν θα παρακολουθούσε κανένα μάθημα, ή αν το έκανε θα ήταν από απόσταση. Καμιά δυσκολία, λοιπόν, στην απόφαση για την φυσιολογική επανέναρξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας που είναι, πλέον, επίσημη.
Σε παρόμοιο επίπεδο αναμένεται να κινηθούν και οι αποφάσεις στο προσεχές μέλλον σχετικά με άλλους κλάδους, όπως αυτός των εμπορικών καταστημάτων ή αυτός της εστίασης. Ένα νέο λουκέτο στο βωμό της υγείας δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί από κανένα. Στην ελληνική πραγματικότητα, έρχονται φυσικά να προστεθούν πολλές ακόμα χώρες ανά τον κόσμο, καθώς τα lockdowns ήταν ένα παγκόσμιο φαινόμενο και είχαν λογικά τρομακτική επιρροή στις οικονομίες σε παγκόσμια κλίμακα.
Κάπως έτσι, ανατρέπονται πολλά σενάρια, όλα ίσως, αναφορικά με ένα δεύτερο μαζικό lockdown, σύμφωνα πάντα με την λογική. Καμία οικονομία δεν είναι έτοιμη να υποστεί ένα δεύτερο τέτοιο κύμα και πόσο μάλλον οικονομίες σαν αυτές του ευρωπαϊκού νότου, που δεν έχουν καταφέρει να επανέλθουν πλήρως από την τελευταία οικονομική κρίση. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν ρίχνονται ευθύνες και δεν εκτοξεύονται κατηγορίες προς πρόσωπα, ιθύνοντες και κυβερνήσεις. Πολύ απλά συστήνεται υπομονή για την επόμενη μέρα, καθώς τίποτα δεν είναι βέβαιο. Θεωρούμε πως οι υπεύθυνοι για την λήψη των αποφάσεων έχουν θέσει επί τάπητος όλα τα πιθανά ενδεχόμενα και δρουν με γνώμονα το κοινό καλό. Προσοχή όμως! «Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει» και «στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό» λέει ο πολύ σοφός λαός…
