Του Σταύρου Νικ. Αμανάκη,
Στην αρχή αυτού του άρθρου θα βάλω έναν περισσότερο προσωπικό τόνο από ό,τι έχω κάνει μέχρι τώρα. Γι’ αυτή την ποιητική συλλογή η αλήθεια είναι είχα σκοπό να γράψω μελλοντικά, σε κάποιο επόμενο άρθρο μου. Δεν γνώριζα τη συγγραφική δουλειά του συγγραφέα και δίσταζα να «ακουμπήσω» έναν συγγραφέα, με σκοπό να γράψω για έργο του χωρίς να τον έχω «παρακολουθήσει». Ίσως σαν ένα είδος συνέπειας κυρίως με τον εαυτό μου. Τον γνώριζα μόνο με τις ιδιότητες του ηθοποιού και του σκηνοθέτη.
Ο Σωτήρης Χατζάκης γεννήθηκε το 1957. Σπούδασε θέατρο στην πρωτεύουσα ενώ ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός έχει βάλει την υπογραφή του σε περισσότερες από 500 παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο, στο ΚΘΒΕ, στο Μέγαρο Μουσικής, σε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και σε ιδιωτικά θέατρα. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ και του Εθνικού Θεάτρου. Οχτώ συνολικά παραστάσεις του έχουν ανέβει στο θέατρο της Επιδαύρου, καθώς και στο εξωτερικό, ενώ έχει διδάξει στην Πειραματική Σκηνή, στη Θερινή Ακαδημία, στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου κ.α. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται θεατρικά έργα, διασκευές έργων όπως Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Η Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη κι έργα των Νίκου Καζαντζάκη, Νικολάι Γκόγκολ, Φίοντορ Ντοστογιέφσκι. Έχει ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία και τη συγγραφή δέκα παραμυθιών – το πιο πρόσφατο είναι Το μικρό σκουλήκι, ο Ναπολέων (2019).
Με την ποιητική συλλογή Ο κήπος μέσα μου (2020), ο Σωτήρης Χατζάκης εκδίδει για πρώτη φορά ποίηση. Η συλλογή αποτελείται από εκατόν τρία ποιήματα και ένα πεζό. Όλα τα ποιήματα της συλλογής είναι άτιτλα, μικρά σε έκταση με τα περισσότερα να καταλαμβάνουν μία σελίδα ενώ ένα ποίημα φτάνει τις τρεις σελίδες. Όλα είναι σε ελεύθερο στίχο (ανισοσύλλαβοι στίχοι, απουσία μέτρου, απουσία ομοιοκαταληξίας, αποσπασματική σύνταξη) και σε μία γλώσσα απλή, με απουσία έντονων μεταφορών. Αυτή η επιλογή στη γλώσσα αλλά και στη μορφή των ποιημάτων είναι το μέσο για να εκπληρώσει ο ποιητής εκείνο που ζητάει με την ποιητική του συλλογή: την άμεση διαχείριση της μνήμης –άμεσης ή διαμεσολαβημένης– και του χρόνου, όλα τα στοιχεία που συναποτελούν τον «κήπο» εντός του (ποίημα σελ. 32).
Η γλώσσα σε κάποια ποιήματα της συλλογής γίνεται μεταγλώσσα. Αποκαλύπτει τη διαδικασία σύνθεσης και ανάπτυξης της ποιητικής γραφής, αποκρυσταλλώνοντας αβίαστα στον αναγνώστη την άποψη του ποιητή για την ποιητική πράξη και τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτήν, ως μέσο διαχείρισης της μνήμης και του χρόνου.
Τα περισσότερα ποιήματα έχουν ως χώρο την Αθήνα, κυρίως τη μεταπολεμική. Μόνο σε ένα αναφέρεται ο Παπαδιαμάντης, ο Νιρβάνας και η Δεξαμενή στο Κολωνάκι των αρχών του 20ου αιώνα, παραπέμποντας άμεσα, σε ένα πρώτο επίπεδο, στη φωτογραφία που τράβηξε ο Νιρβάνας τον Σκιαθίτη λογοτέχνη το 1906 στο καφενεδάκι της Δεξαμενής –μας μιλάει για αυτό ο Νιρβάνας στο κείμενό του “…la curiosité du public” στο περιοδικό Νέα Εστία, 1933, τχ. 163, σσ. 1021-1022– και, σε ένα δεύτερο επίπεδο, στη «λογοτεχνική παρέα» της Δεξαμενής, εκείνης της περιόδου, αποτελούμενη μεταξύ άλλων από τον Σουρή, τον Παπαδιαμάντη, τον Βάρναλη, τον Κονδυλάκη, τον Καζαντζάκη με τελευταίο θαμώνα της πλατείας, λίγα χρόνια αργότερα, κατά τον μεσοπόλεμο και μεταπολεμικά, τον Ελύτη. Επίσης κάποια ποιήματα «κινούνται» στο πατρογονικό νησί του ποιητή, την Κρήτη, και συγκεκριμένα στο χωριό Μοχός Πεδιάδος. Στα ποιήματα που τοποθετούνται στην Κρήτη, στα διαλογικά μέρη κυριαρχεί η κρητική διάλεκτος και τα πρόσωπα είναι αποκλειστικά συγγενικά πρόσωπα του ποιητή, η γιαγιά, η μητέρα κ.α. Σε όσα ποιήματα ο χώρος είναι η Αθήνα, οι περιοχές και οι δρόμοι της, τα κύρια πρόσωπα προέρχονται από τον στενό κύκλο του ποιητή και από τον χώρο της ζωγραφικής (Γ. Τσαρούχης, ο Ν. Εγγονόπουλος με την ιδιότητα του υπερρεαλιστή ζωγράφου και όχι του ποιητή), της λογοτεχνίας (Α. Παπαδιαμάντης, Ν. Βαλαωρίτης, Ν. Καρούζος κ.α.), από τον χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου (Κ. Βουτσάς, Β. Αυλωνίτης Α. Φόνσου κ.α.) αλλά και ιστορικά πρόσωπα όπως ο Θ. Κολοκοτρώνης – σε ποίημα με «αφετηρία» το άγαλμά του στη Σταδίου.
Στήνει ο Χατζάκης μία τοπογραφία της Αθήνας και του χωριού του στην Κρήτη, η οποία όμως είναι απόλυτα συνυφασμένη με τον χρόνο, την ιστορία και τα πρόσωπα. Ανακαλεί λόγια, στιγμές και πράξεις αυτών των ανθρώπων σε μία προσπάθεια διαχείρισης της απουσίας πολλών απ’ αυτών (ποίημα σελ. 55).
Προς το τέλος της ποιητικής συλλογής, η γραφή γίνεται περισσότερο στοχαστική και φιλοσοφική. Τα πρώτα ποιήματα έχουν άμεση αναφορά σε συγκεκριμένα πρόσωπα και γεγονότα, κάτι που σταδιακά εγκαταλείπεται όσο προχωρά η γραφή, καταλήγοντας σε γενικότερα ζητήματα: η απουσία και η παρουσία που όμως θυμίζει την απουσία, η μνήμη, ο χρόνος, ο έρωτας, η φιλία. Μοιάζει η ποιητική αυτή συλλογή με τη διαδικασία του ονείρου, κατά την οποία το συνειδητό προσπαθεί να οργανώσει το ασυνείδητο, σε μία διαδικασία ασύνδετων σκηνών –τα περισσότερα ποιήματα δεν συνδέονται μεταξύ τους, μόνο ελάχιστα, σε μία μάλλον τεχνικά τυχαία σειρά– χωρίς να σχετίζεται φυσικά με την πρακτική των υπερρεαλιστών ποιητών.
Για μένα, η ποιητική αυτή συλλογή ήταν μία ευχάριστη έκπληξη. Αυτομάτως με κέρδισε, καθώς οι λογοτεχνικές αναπαραστάσεις της Αθήνας –εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τόπους της λογοτεχνίας και εδώ μπορούμε να το κάνουμε– με εντυπωσιάζουν, ειδικότερα όταν αυτό γίνεται με απόλυτη επιτυχία, συναρμόζοντας τον χώρο με τον χρόνο, τον άνθρωπο με το βίωμα του χώρου και τη δράση εντός του, δημιουργώντας μία σπουδή για τη μνήμη, για τη μνήμη που αποτελεί τον πυρήνα της προσωπικής ιστορίας του ατόμου.
Ο κήπος μέσα μου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις #Hashtag.
Σελ.: 116
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1997, όπου και μεγάλωσε. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, στον τομέα Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Οι μεγάλες του αγάπες είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, η ζωγραφική, η μουσική. Κείμενα και ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά του τόπου του.
