Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Ο κόσμος γύρω μας χαρακτηρίζεται από έναν ψυχαναγκασμό. Μία ψυχαναγκαστική ανάγκη να μοιάσουμε στους άλλους, να φερόμαστε όπως οι άλλοι, να είμαστε καθώς πρέπει. Όλος αυτός ο ψυχαναγκασμός μας δημιουργεί την αντίληψη ότι σε κάποιο βαθμό είμαστε κατώτεροι από τους άλλους. Μας κάνει να πιστεύουμε ότι αξίζουμε λιγότερο. Και το δεχόμαστε.
Η κοινωνία, αυτό το σύνολο ανθρώπων που επικοινωνούν και συμβιώνουν, έχει φροντίσει να δημιουργήσει κανόνες και κατευθύνσεις για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Αυτοί οι κανόνες δεν αφορούν μόνο τη συμπεριφορά. Αφορούν και τις καθημερινές επιλογές μας. Η κατάσταση αυτή μπορεί να συνοψιστεί μέσα από τον όρο της ηθικής. Ηθική είναι ένα σύνολο κανόνων, αξιών και προτύπων συμπεριφοράς, με κριτήριο το τι είναι αποδεκτό και τι όχι. Οι άγραφοι νόμοι περί ηθικής συχνά προκαλούν σύγχυση και αμηχανία, ακριβώς γιατί ομοφωνία δεν μπορεί να υπάρξει επί του θέματος. Ποιος ορίζει το «καλό» και το «κακό» ή το «σωστό» και το «λάθος»;
Τα «πρέπει» της κοινωνίας και οι κοινωνικές προσδοκίες μας κυνηγούν από μικρά παιδιά. Είναι όπως ο λύκος κυνηγάει το θήραμά του. Μόνο που στην περίπτωση των κοινωνικών προσδοκιών το θήραμα είμαστε εμείς. Η κοινωνία μας ασκεί πιέσεις και περιμένει να δράσουμε όπως η ίδια ορίζει. Η οικογένειά μας, οι φίλοι μας και οι γνωστοί μας πολλές φορές μπορεί να γίνουν φορείς της πίεσης αυτής. «Πρέπει να πάρουμε τους καλύτερους βαθμούς φέτος», θα πει μια μητέρα στο παιδί της, μιλώντας πάντα σε α’ πληθυντικό πρόσωπο, λες και πηγαίνουν μαζί στο σχολείο. «Είναι καιρός να παντρευτείς, είσαι 30», προστάζει η κοινωνία, ενώ αν παντρευτείς νωρίτερα «είναι κρίμα και άδικο να μην κάνεις καριέρα», θα πουν. Πόσα παραδείγματα τέτοια μπορεί να φέρει άραγε κανείς στο νου του; Και πώς αλλάζουν τα πράγματα από κοινωνία σε κοινωνία κι από εποχή σε εποχή;
Κάθε κοινωνία δημιουργεί διαφορετικούς κανόνες για το ποιες είναι οι αποδεκτές συμπεριφορές. Οι Ισλαμιστές της Νιγηρίας για παράδειγμα θεωρούν πρέπουσες συμπεριφορές μόνο όσες είναι σύμφωνες με τον Ισλαμικό νόμο, τη Σαρία γι’ αυτό και προχωρούν ακόμα και σε λιθοβολισμό σε περιπτώσεις απρεπών συμπεριφορών, όπως η μοιχεία. Επιπλέον, κάθε ιστορική περίοδος είναι διαφορετική. Για παράδειγμα, στην Αρχαία Ελλάδα το γυμνό σώμα σήμαινε υπερηφάνεια και όχι ντροπή. Οι Αρχαίοι Έλληνες επικροτούσαν τη γυμνότητα και τη συνέδεαν με την ελευθερία, ενώ οι Αρχαίοι λαοί της Ανατολής θεωρούσαν τη γυμνότητα «αρχή των κακών». Ακόμα και στην Αρχαία Ελλάδα όμως οι κοινωνικές προσδοκίες ήταν παντού. Οι Αρχαίοι Έλληνες δεν άφηναν περιθώρια για αγύμναστα και ταλαιπωρημένα σώματα. Θεωρούσαν ότι το «όμορφο» σώμα ήταν απαραίτητο για την ευχαρίστηση Θεών και θνητών.
Ο ψυχαναγκασμός της πρέπουσας συμπεριφοράς εμφανίζεται παντού τριγύρω. Καθημερινά, εικόνες της τέλειας και ιδανικής ζωής ξεπροβάλλουν στις οθόνες μας. Οι περισσότερες από αυτές όμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Απλώς εμφανίζονται μπροστά μας, γεμίζοντάς μας με συμπλέγματα κατωτερότητας, ανασφάλειας και μειονεξίας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς επιτρέπουν να παρουσιάσουμε μια ζωή που στην πραγματικότητα δεν μας ανήκει. Μια ζωή στολισμένη και καμουφλαρισμένη με φίλτρα και χρώματα του διαδικτύου. Νιώθουμε λοιπόν προστατευμένοι πίσω από τους διαδικτυακούς λογαριασμούς μας και τις οθόνες μας. Είμαστε έρμαια της κοινωνίας και των προτύπων που προβάλλει. Μας χλευάζουν και μας υποτιμούν όταν δεν ανταποκρινόμαστε στην ιδανική εικόνα του «πρέπει». Υποτιμάται και χλευάζεται λοιπόν ο κύριος με τα παραπάνω κιλά στην παραλία, η γυναίκα που αποφάσισε να μεγαλώσει μόνη τα παιδιά της, η ηλικιωμένη που δεν πηγαίνει στην εκκλησία, ο νεαρός που αποφάσισε να γίνει χορευτής, η οικογένεια που πήρε διαζύγιο, η κοπέλα που ερωτεύτηκε, ο πενηντάχρονος που αποφάσισε να τελειώσει το σχολείο, το μικρό κοριτσάκι που ξέχασε να πει «ευχαριστώ» επειδή έπαιζε με τις φίλες της, ο κύριος που μετακόμισε και άφησε τη δουλειά του…
Οι ηθικοί κανόνες, τα «πρέπει», οι κοινωνικές προσδοκίες και τα πρότυπα συμπεριφοράς είναι ευμετάβλητα και ευεπηρέαστα. Κάθε νέο πλαίσιο, κάθε νέα εποχή φέρει καινούρια πρότυπα και αξίες, καινούρια «πρέπει». Τα όνειρά μας όμως, τα θέλω μας δεν πρέπει να γίνουν θύματα αυτών των αλλαγών, ούτε έρμαια του κατεστημένου. Οι επιθυμίες του καθενός, τα οράματά του είναι το μέγιστο αγαθό. Και γι’ αυτό θα πρέπει να μάχεται χωρίς φόβο και τύψεις για να τα πετύχει. Ο αγώνας της αποτίναξης από τα «πρέπει» είναι προσωπικός. Όμως κανείς δεν είναι μόνος. Και κανείς δεν είναι κανενός. Γι’ αυτό και ο καθένας πρέπει να πορεύεται με όσα ο ίδιος επιλέγει. Και αυτό δεν είναι επαναστατικό, ούτε ακραίο. Είναι πραγματικότητα!
Έχει μεγαλώσει στο νησί της Αντιπάρου. Διανύει το τελευταίο έτος των σπουδών της στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εθελοντικές δράσεις και προσομοιώσεις και έχει κάνει διαλέξεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχολεία. Φέτος ξεκίνησε εθελοντικά μαθήματα χορωδίας σε παιδιά Δημοτικού. Αγαπάει τα βιβλία, την ιστορία, τον εθελοντισμό και την μουσική.
