Της Νίκης Μαχαιρίδου,
Η κατάρρευση του κομμουνισμού επιταχύνθηκε από μια σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων που διαδραματίστηκαν σε διάφορες χώρες του κόσμου κατά τη διάρκεια του βαρυσήμαντου και ταραχώδους έτους 1989. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι διαδηλώσεις στο Πεκίνο, στην Τσεχοσλοβακία και στη Βουλγαρία σήμαναν την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, και ουσιαστικά αποτέλεσαν προμήνυμα για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, του πρώτου κομμουνιστικού κράτους στον κόσμο. Στην περίπτωση της Ρουμανίας, η οποία βρισκόταν υπό το καθεστώς Τσαουσέσκου, η αποδυνάμωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας σηματοδοτήθηκε με πιο σκληρό και βίαιο τρόπο την ημέρα των Χριστουγέννων του 1989.
Στις 22 Μαρτίου 1965, ο Νικολάε Τσαουσέσκου αναλαμβάνει τα ηνία διακυβέρνησης της χώρας. Πρώτη του πολιτική πράξη ήταν η μετονομασία του «Ρουμανικού Εργατικού Κόμματος» σε «Κομμουνιστικό Κόμμα Ρουμανίας» και η ανακήρυξη της χώρας σε «Σοσιαλιστική Δημοκρατία Ρουμανίας». Σύζυγός του ήταν η Έλενα Πετρέσκου, μία γυναίκα με έντονες φιλοδοξίες που πάσχιζε για αναγνωρισιμότητα. Από πολλούς θεωρήθηκε ότι παρακινούσε τις σκληρότερες αποφάσεις του συζύγου της. Το 1979 αυτοδιορίστηκε ως μέλος της κυβέρνησης και έγινε η Πρώτη Αναπληρώτρια του Προέδρου, δηλαδή ήταν ο άνθρωπος που κατείχε τη μεγαλύτερη εξουσία στον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό βίο της χώρας μετά τον Τσαουσέσκου. Η πολιτική του Τσαουσέσκου επιδίωκε να εγκαθιδρύσει μια σχετικά αυτόνομη και ανεξάρτητη χώρα, έναντι στις κρίσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά το γεγονός ότι η Ρουμανία ήταν μια σοσιαλιστική κοινότητα, είχε οικοδομήσει σχέσεις συνεργασίας με την καπιταλιστική Δύση. Το 1984 συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Λος Άντζελες, ενώ υπήρξε η μοναδική χώρα του κομμουνιστικού μπλοκ που διατηρούσε επίσημες σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, μάλιστα είχε προβεί και στη σύναψη δύο συμφωνιών. Ωστόσο, η χώρα δεν ενστερνίστηκε τις αρχές της φιλελεύθερης ιδεολογίας που πρέσβευε ο δυτικός τρόπος ζωής. Αντίθετα, η πολιτική του Τσαουσέσκου χαρακτηρίστηκε αυταρχική και τυραννική.
Το 1971 ο Νικολάε Τσαουσέσκου επισκέπτεται την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα· οι καταβολές που αποκόμισε από τα καθεστώτα και τις αντιλήψεις των χωρών αυτών, επηρέασαν σημαντικά την πολιτική γραμμή που θα ακολουθούσε τα επόμενα χρόνια. Επιδίωξε την εφαρμογή ενός προγράμματος ριζικής αλλαγής της χώρας. Στόχος του ήταν να βιομηχανοποιήσει και να επισπεύσει την αστικοποίηση του πληθυσμού. Για την επίτευξη του σχεδίου αυτού προέβη σε δανεισμό από τις χώρες της Δύσης, χρεώνοντας τον εσωτερικό προϋπολογισμό του κράτους με υπέρογκα ποσά. Το σχέδιο τελικά δεν ευοδώθηκε. Οι νόμοι που θέσπισε περιόριζαν τις ελευθερίες των πολιτών. Η αντισύλληψη απαγορεύτηκε και έθεσε αυστηρές προϋποθέσεις για τις αμβλώσεις. Τότε πολλές γυναίκες κατέφυγαν σε επικίνδυνες και παράνομες εκτρώσεις βάζοντας τον εαυτό τους σε κίνδυνο, ενώ παράλληλα υποβάλλονταν σε μηνιαίες γυναικολογικές εξετάσεις, ώστε να βεβαιωθεί η κυβέρνηση ότι τηρούν τους νόμους. Σε έναν από τους λόγους που εκφώνησε ο Τσαουσέσκου, υποστήριξε ότι το έμβρυο είναι ιδιοκτησία της κοινωνίας και οποιοσδήποτε αποφεύγει να αποκτήσει παιδιά θα τιμωρούνταν ως λιποτάκτης. Γι’ αυτόν τον λόγο, επέβαλε φορολογικές πιέσεις για όσους πολίτες παρέμεναν χωρίς παιδιά και σε όσες γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα να τεκνοποιήσουν.
Απόρροια της κατάστασης αυτής ήταν η σημαντική αύξηση του ρουμανικού πληθυσμού, ωστόσο η πληθυσμιακή αυτή έκρηξη δημιούργησε προβλήματα εξαθλίωσης. Πολλά νεογέννητα παιδιά δεν κατάφεραν να επιβιώσουν, καθώς η χώρα δε διέθετε επάρκεια ειδών πρώτης ανάγκης, υπήρχε έλλειψη φαρμάκων και τροφίμων, η πρόσβαση στη θέρμανση και τον ηλεκτρισμό ήταν προνόμιο των λίγων και η αύξηση του πληθυσμού άμβλυνε την οικονομική δυσχέρεια των πολιτών. Πολλοί άνθρωποι κατέληξαν άστεγοι στον δρόμο, πολλά παιδιά εγκαταλείφθηκαν σε ορφανοτροφεία όπου αντιμετώπιζαν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, την ίδια στιγμή που ο Τσαουσέσκου και η οικογένειά του είχαν μια πολυτελή ζωή γεμάτη ανέσεις. Είχαν στην κατοχή τους σαράντα πολυτελείς κατοικίες, η Έλενα διέθετε ένα δωμάτιο με τη συλλογή της από γούνες, ρούχα και παπούτσια, ο Νικολάε είχε τεράστια συλλογή κοστουμιών και αυτοκινήτων. Το 1984 διέταξε την κατεδάφιση 10.000 εκτάσεων ακίνητης περιουσίας, για να κατασκευαστεί ένα ακόμη παλάτι. Όταν ολοκληρώθηκε το έργο θεωρήθηκε το δεύτερο μεγαλύτερο κτίριο του κόσμου, μετά το Πεντάγωνο καθώς η έκτασή του υπολογίζεται στα 220.000 τετραγωνικά μέτρα. Δημιούργησαν γύρω από τους εαυτούς τους μια υπερβολική προσωπολατρία, οργανώνονταν παρελάσεις και τιμητικές εορτές με τεράστιες χρηματικές δαπάνες για τους δύο ηγέτες. Στην πραγματικότητα είχαν καταστήσει τη Ρουμανία μία χώρα γεμάτη ανισότητες.
Για να προλάβει και να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο εσωτερικών κρίσεων και αναταραχών προέβη σε μια αυστηρά συγκεντρωτική διακυβέρνηση με την οργάνωση της Μυστικής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρουμανίας, γνωστή ως Σεκιουριτάτε. Η Σεκιουριτάτε ήταν υπεύθυνη για τη συστηματική εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος. Είχε υπό τον έλεγχό της τα μέσα ενημέρωσης, επέβαλε τη λογοκρισία, ήλεγχε τις τηλεφωνικές επικοινωνίες και την αλληλογραφία των πολιτών. Η υπηρεσία είχε τη δικαιοδοσία να συλλαμβάνει και να προφυλακίζει όποιον θεωρούσε ταξικό εχθρό. Στην πραγματικότητα ήταν κράτος εν κράτει, καθώς λογοδοτούσε μόνο στον Πρόεδρο Τσαουσέσκου. Η Σεκιουριτάτε ανέλαβε την οργάνωση στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας, τα οποία απαρτίζονταν από φυλακισμένους που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή καναλιού –γνωστό και ως κανάλι του θανάτου-, είχε μήκος από τον Δούναβη μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Οι περισσότεροι εργάτες πέθαναν από τις κακουχίες και τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου. Παρ’ όλα αυτά, η κατασκευή δε σταμάτησε καθώς θεωρήθηκε ως ευκαιρία για την εξόντωση ανεπιθύμητων μειονοτήτων Τρανσυλβάνων, Ούγγρων και Μολδαβών που ζούσαν στο εσωτερικό της Ρουμανίας.
Η αρχή του τέλους
Το 1989 η Ρουμανία βρισκόταν στο χείλος της απόλυτης κατάρρευσης, ενώ ο Τσαουσέσκου διατυμπάνιζε στο εξωτερικό την οικονομική αυτάρκεια και πληρότητα της χώρας. Στην πραγματικότητα είχε χάσει τους υποστηρικτές και τους ομοϊδεάτες του στο κομμουνιστικό κόμμα, διότι πλέον ήταν ένας δικτάτορας που ζούσε εις βάρος του λαού του. Η έντονη δυσαρέσκεια του κόσμου για το χαμηλό βιοτικό επίπεδο της χώρας και τις καταπιέσεις που δέχονταν, οδήγησε σε εξέγερση. Πράγματι, στις 16 Δεκεμβρίου πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στην πόλη Τιμισοάρα. Σκοπός ήταν μια ειρηνική διαμαρτυρία υποστήριξης προς τον Ούγγρο υπουργό Λάζλο Τόκες, ο οποίος κινδύνευε με απέλαση από τη χώρα, μετά την εναντίωσή του στις ενέργειες του καθεστώτος για τις διώξεις των Ούγγρων πολιτών. Σύντομα, όμως, η ειρηνική εξέγερση άλλαξε πορεία. Η αστυνομία και μέλη της Σεκιουριτάτε, έπειτα από διαταγή του προέδρου, άνοιξαν πυρ κατά του άμαχου λαού, σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες. Στις 21 Δεκεμβρίου ο Τσαουσέσκου καλεί τους πολίτες σε συγκέντρωση στην πλατεία του Βουκουρεστίου, με σκοπό να κατευνάσει την οργή τους. Περίπου 80.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να ακούσουν την ομιλία του. Ο λαός, όμως, δεν πείθεται και ξεσπά σε έντονες αποδοκιμασίες. Ήταν, πλέον, φανερό πως ο Τσαουσέσκου είχε χάσει την πολιτική ισχύ του.
Κατέφυγε στα κεντρικά γραφεία του κόμματός του και σχεδίαζε να διαφύγει μαζί με την Έλενα με ελικόπτερο την επόμενη μέρα, όμως δεν προλαβαίνουν καθώς διαδηλωτές εισβάλλουν στα γραφεία και ζητούν να τιμωρηθούν. Συλλήφθηκαν και μεταφέρθηκαν στη στρατιωτική βάση Τιργκοβίτσα, όπου πέρασαν δίκη από στρατοδικείο στο οποίο τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως γενοκτονία και ένοπλη επίθεση κατά του λαού. Η δίκη κρατά ενενήντα λεπτά και αποφασίζει την καταδίκη σε θάνατο του ζεύγους. Στις 25 Δεκεμβρίου ο Νικολάε Τσαουσέσκου και η σύζυγός του Έλενα πέφτουν νεκροί από τα πυρά του στρατού λίγο έξω από το Βουκουρέστι και μαζί τους πεθαίνει και η δικτατορία που είχαν επιβάλλει στον λαό για 25 ολόκληρα χρόνια. Οι αιματηρές εξεγέρσεις του ΄89 στη Ρουμανία κόστισαν τη ζωή σε περίπου 4.000 ανθρώπους, δικαίωσαν όμως τη δύναμη και τη βούληση της ανθρωπότητας. Ο σοσιαλισμός της μιας οικογένειας «είχε άθλιο τέλος, αλλά ίσως ήταν προτιμότερο από μια αθλιότητα δίχως τέλος…»
Βιβλιογραφία
- Stevenson J., Η Ιστορία της Ευρώπης, εκδ. Κωστόπουλος (2005), σσ. 478-479
- Crampton R., Eastern Europe in the twentieth century and after, (1994), pp. 350-358
