Της Βάλιας Πλακουδάκη,
Το περασμένο έτος, το ναυάγιο του πλοίου Κλοτίλντα, του τελευταίου πλοίου που φαίνεται να μετέφερε λαθραία σκλάβους από την Αφρική προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακαλύφθηκε μετά από μια εκτεταμένη έρευνα. Το Κλοτίλντα λειτούργησε παράνομα, καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε απαγορεύσει τη μεταφορά σκλάβων από το 1808 και εκούσια βυθίστηκε μετά την επιστροφή του ώστε να χαθεί κάθε αποδεικτικό στοιχείο. Το πλοίο μετέφερε από τις ακτές του Μπενίν της Δυτικής Αφρικής 110 άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Η Ματίλντα ΜακΚρέαρ ήταν μόλις δύο ετών όταν έφτασε στην Αλαμπάμα ως αιχμάλωτη στο Κλοτίλντα, τον Ιούλιο του 1860. Η Ματίλντα έφυγε από τη ζωή το 1940 σε ηλικία 82 ετών, καθιστώντας την την τελευταία επιζούσα θύμα του δουλεμπορίου. Η εγγονή της, Έβα Μπέρι, περιγράφει πως η γιαγιά της συχνά μιλούσε για το ταξίδι στο Κλοτίλντα, στο οποίο επέβαινε με τη μητέρα και τις αδερφές της, για την άφιξή τους στην Αλαμπάμα και το δουλεμπόριο στο οποίο βρέθηκαν θύματα. Ο εγγονός της, Τζόνι Κρέαρ, περιγράφει τη Ματίλντα ως «μια σκληραγωγημένη γυναίκα με σημάδια στο πρόσωπό της».
Τα σημάδια αυτά προσφέρουν σαφή στοιχεία για την προέλευση της ΜακΚρέαρ, καθώς και για το πραγματικό της όνομα. Η Ματίλντα ανήκε στη φυλή Γιορούμπα και το όνομα που της έδωσαν οι γονείς της πριν οδηγηθούν στη δουλεία, ήταν Αμπακέ, που σημαίνει «γεννημένη να αγαπηθεί από όλους». Το ταξίδι της Ματίλντα ΜακΚρέαρ προς τη σκλαβιά ξεκίνησε όταν ο στρατός του Νταχόμι εισέβαλε στην πόλη της και οδήγησε την ίδια και τους συμπατριώτες της στο λιμάνι του Μπενίν. Εκεί, ο καπετάνιος του Κλοτίλντα, Γουίλλιαμ Φόστερ, έπλευσε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες με τους φυλακισμένους κλειδωμένους στο αμπάρι του πλοίου. Η Αμπακέ, που αργότερα έλαβε το όνομα Ματίλντα, ήταν το νεότερο άτομο στο πλοίο. Ήταν πολύ νεαρή για να θυμηθεί την κόλαση που ακολούθησε κατά τη διάρκεια των έξι εβδομάδων που παρέμειναν στο Κλοτίλντα. Αλλά η μητέρα της, η οποία μετονομάστηκε σε Γκρέισι, αφηγήθηκε στη νεαρή Ματίλντα το τραγικό πέρασμα της οικογένειάς της στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Οι άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν για τους αιχμάλωτους στο σκοτεινό αμπάρι, οδήγησαν στον θάνατο ορισμένων πριν το πλοίο πιάσει στεριά.
Όταν οι επιζώντες του Κλοτίλντα έφτασαν στην Αλαμπάμα, πουλήθηκαν ως σκλάβοι σε τοπικές καλλιέργειες. Μετά από κάποια χρόνια, πολλοί από τους απελευθερωμένους Αφρικανούς ενώθηκαν και έκτισαν τη δική τους κοινότητα, που έμεινε γνωστή ως «Africatown». Ορισμένοι από τους απογόνους τους εξακολουθούν να ζουν εκεί μέχρι και σήμερα. H Ματίλντα, η μητέρα της και η δεκάχρονη αδερφή της αγοράστηκαν από τον γιατρό Γουόκερ Κρέι, ενώ οι δύο μεγαλύτερες αδερφές της πουλήθηκαν σε διαφορετικό αγοραστή, χάνοντας έτσι κάθε επαφή με την οικογένειά τους. Με το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1865, η δουλεία έλαβε οριστικό τέλος. Η Ματίλντα, η οποία μαζί με την οικογένειά της υιοθέτησαν το επώνυμο Κρέιερ (και μετέπειτα ΜακΚρέαρ), έγινε μητέρα σε ηλικία 14 ετών. Ο πατέρας της κόρης της ήταν ένας λευκός Αμερικανός άνδρας. Παρ’ όλο που η δουλεία είχε καταργηθεί, συχνά οι Αφρικανές γυναίκες υποβάλλονταν σε βίαιη μεταχείριση από τους λευκούς άνδρες. Ενώ οι συνθήκες κάτω από τις οποίες η Ματίλντα έγινε μητέρα είναι άγνωστες, είναι πολύ πιθανό, όπως σε αμέτρητα άλλα περιστατικά, η εγκυμοσύνη της να ήταν αποτέλεσμα βιασμού. Ο Αφροαμερικανικός γυναικείος πληθυσμός κατά τη διάρκεια των αιώνων σκλαβιάς, αλλά και μετά την κατάργησή της, βρίσκονταν συχνά θύματα των ιδιοκτητών τους.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η ζωή της Ματίλντα είχε βελτιωθεί σημαντικά, καθώς είχε καταφέρει να νοικιάσει μια φάρμα και να ζει από την καλλιέργεια της γης. Έφυγε από τη ζωή το 1940, ύστερα από καρδιακή προσβολή. Η ιστορία της Ματίλντα αντιπροσωπεύει τις κακουχίες που υπέστησαν εκατομμύρια Αφροαμερικανοί στους αιώνες που διήρκεσε το δουλεμπόριο, αλλά και πολύ μετά την κατάργηση αυτού. Μεταξύ του 1525 και του 1866, πάνω από 12 εκατομμύρια Αφρικανοί αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν σε πλοία ως δούλοι από τα παράλια της Δυτικής Αφρικής προς τη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική και την Καραϊβική, ενώ 2 εκατομμύρια αυτών δεν κατάφεραν να επιβιώσουν από τις άθλιες συνθήκες και απεβίωσαν πριν φτάσουν στις αποικίες. Οι επιζώντες του Κλοτίλντα, αφού απελευθερώθηκαν το 1865, επιχείρησαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αλλά η οικονομική τους κατάσταση το καθιστούσε αδύνατο. Έτσι, έκτισαν τον οικισμό Africatown, όπου δημιούργησαν μια κοινωνία που είχε τις ρίζες της στη χαμένη πατρίδα τους, με δικό τους αρχηγό, νόμους, εκκλησίες και σχολείο. Μεταβίβασαν στους απογόνους τους τις αφηγήσεις του ταξιδιού τους στο Κλοτίλντα και κράτησαν ζωντανή την ιστορία τους, παρά τις αρνήσεις των δουλοκτητών της περιοχής.
Σήμερα, η ανακάλυψη του ναυαγίου του τελευταίου γνωστού δουλεμπορικού πλοίου φέρει τεράστια ιστορική σημασία, αλλά και αποδίδει ιδιαίτερο νόημα στην κοινότητα των απογόνων αυτών που επέζησαν της τραγωδίας. Το Κλοτίλντα συμβολίζει την αρπαγή εκατομμυρίων ανθρώπων από τις πατρίδες και τις οικογένειές τους, τη διαγραφή της καταγωγής και του πολιτισμού τους και την απώλεια της ελευθερίας τους. Με την εύρεση του ναυαγίου, οι απόγονοι των αιχμαλώτων του πλοίου επιβεβαίωσαν τις αφηγήσεις των προγόνων τους και κατάφεραν αυτό που πολλοί Αφροαμερικανοί έχουν χάσει: γνώση για την προέλευση και την ιστορία τους.
Βιβλιογραφία
- Lindsay, L. (2008). Dreams of Africa in Alabama: The Slave Ship Clotilda and the Story of the Last Africans Brought to America (review). African Studies Review, 51(2), 193-194.
- Coughtry, J. (2009). The Slave Ship Clotilda and the Making of AfricaTown, USA: Spirit of Our Ancestors. Journal of American History, 96(1), 205-207.
