Της Αγγελικής Καλούδη,
Τις τελευταίες μέρες γινόμαστε μάρτυρες πρωτοφανών γεγονότων σχετιζόμενων με το μεταναστευτικό ζήτημα, τόσο στα νησιά, όσο και στον Έβρο. Η αδυναμία εξεύρεσης κοινής λύσης τροφοδότησε κλιμακούμενες εντάσεις στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, ενώ η πολιτική που θέλησε να ακολουθήσει η Τουρκία, κατόπιν όλων των τεκταινόμενων, έχει ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου σε χερσαία και θαλάσσια σύνορα, από τα οποία διέρχονται πρόσφυγες και μετανάστες στο δρόμο τους προς την Ευρώπη. Η συγκυρία που βρίσκει τη χώρα μας εν μέσω όλων αυτών των εξελίξεων είναι άκρως δυσχερής, καθώς η Κυβέρνηση αδυνατεί να αντιμετωπίσει με ομόνοια και να συντονίσει την εσωτερική πολιτική της χώρας ως προς το μεταναστευτικό, οι πολίτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους ως προς τις εξαγγελίες των ιθυνόντων, ενώ ο κορεσμός των νησιών προκάλεσε σφοδρότατη έκρηξη των κατοίκων αργά αλλά σε μια κρίσιμη στιγμή. Γιατί συσπειρώθηκαν οι νησιώτες; Γιατί συγκρούστηκαν με την κυβερνητική γραμμή; Γιατί απορεί η υπόλοιπη Ελλάδα; Τι απέκρυψαν σκοπίμως σχετικά με τις εξελίξεις από την κοινή γνώμη;
Από το 2015 και μετά η δημιουργία κέντρων υποδοχής που ήταν αναγκαία για την τακτοποίηση όλου του προσφυγικού κύματος από τη Συρία, η Σάμος, η Λέσβος, η Χίος, η Κως και η Λέρος, νησιά τα οποία και λόγω της γεωγραφικής τους θέσης ο Ερντογάν περιλαμβάνει πάντα στην προκλητική ρητορική του, σήκωσαν το δυσανάλογο βάρος του προσφυγικού πάνω τους. Οι ντόπιοι άνθρωποι, προερχόμενοι στο μέγιστο βαθμό από οικογένειες που είχαν ζήσει την προσφυγιά, με νωπές μνήμες από την καταστροφή και μέσα σε ένα διάχυτο κλίμα αλληλεγγύης και ανθρωπισμού, αγκάλιασαν τους εκπατρισμένους στον τόπο τους. Οι δομές που έγιναν τότε χωρίς σχεδιασμό και με μεγάλη προχειρότητα σε λάθος τοποθεσίες, λόγω του χρόνου που πίεζε (στη Χίο βρίσκονται σε ένα χωριό μερικά χιλιόμετρα από την πόλη και στη Σάμο μόλις μέσα στην πρωτεύουσα), έγιναν υπερπληθείς με τον καιρό και μη βιώσιμες, τόσο για τους πρόσφυγες -με συχνό φαινόμενο τις συμπλοκές μεταξύ ομάδων και ντόπιων- που ήταν εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες και στις ασθένειες, όσο και για τους κατοίκους που είδαν τις περιουσίες τους να καταπατώνται και τη ζωή τους να αλλάζει άρδην. Κι ενώ ελάχιστοι αποφασίστηκε να μεταφερθούν στο εσωτερικό της Ελλάδας, απόφαση που δεν ήταν παράνομη αλλά κάπως έτσι είχε συνδυαστεί στο μυαλό των υπολοίπων, η υπόλοιπη Ελλάδα δεν τους δέχτηκε και η Κυβέρνηση προτίμησε να χάσει τη δυναμική της στα νησιά, χάνοντας κάποιες έδρες, παρά να δυσαρεστήσει την υπόλοιπη Ελλάδα. Εκείνη έκλεισε τα αφτιά και τα μάτια στις σειρήνες που έλεγαν πως τα νησιά είναι έτοιμα να εκραγούν και ζητούν βοήθεια, το ίδιο αδιαφορία δε έδειξε και η Ευρώπη, σώζοντας το δικό της κεφάλι για άλλη μια φορά. Κλείνοντας τα σύνορα και τα νησιά έγιναν ο σύγχρονος Άτλας, που κουβάλησε για χρόνια ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Ένα πρόβλημα τρίτων που μετατέθηκε στην Ελλάδα και αυτή το μετέφερε στα νησιά. Τα νησιά το οικειοποιήθηκαν, καλώς ή κακώς, δείχνοντας ανθρωπιά που εκμεταλλεύτηκαν και εκμεταλλεύονται η Ευρώπη και η Τουρκία, αλλά για κάποιο διάστημα και η υπόλοιπη Ελλάδα που θεώρησε ότι το θέμα ήταν τοπικό, των νησιών δηλαδή, και πως αυτοί έπρεπε να προτείνουν λύση.
Με τα πολλά και τα λίγα φτάσαμε στο σήμερα που με συντριπτικό ποσοστό στα νησιά η Νέα Δημοκρατία έγινε η πρώτη δύναμη, με τις υποσχέσεις για λύση του μεταναστευτικού ζητήματος και με πίστη των ντόπιων σε αυτές. Το σχέδιο των κλειστών δομών, παρά τις όποιες προσωπικές πεποιθήσεις του καθενός, δεν έγινε αποδεκτό από τους νησιώτες αλλά και τους μετανάστες και αυτό θα έπρεπε να ήταν αρκετό για την εξ αρχής απόρριψή του και για τη συζήτηση ενός νέου από εξ ολοκλήρου όλη την Ελλάδα. Η προθεσμία, όμως, που τέθηκε στα νησιά έληγε μετά μιας εβδομάδας (να σημειωθεί ότι οι ντόπιοι -αιρετοί και κάτοικοι- είχαν προτείνει μικρές δομές μόνο για ταυτοποίηση και μάλιστα σε άλλα σημεία, αφού ειδικά στη Χίο το περιβόητο “17” που θα χτιζόταν η δομή, είναι κυριολεκτικά κρανίου τόπος για τον χειμώνα και το καλοκαίρι) και τα ξημερώματα της επόμενης η Κυβέρνηση θέλησε να επιβάλει το σχέδιό της, εναποθέτοντας δυνάμεις καταστολής στη Λέσβο και στη Χίο. Τα ΜΑΤ ήρθαν κυριολεκτικά σε συνθήκες άκρας μυστικότητας, θυμίζοντας αποβάσεις αιφνιδιασμού με κλειστά τα ραντάρ των πλοίων και δη στη Χίο στο λιμάνι του νησιού, σε ένα χωριό αρκετά μακριά από την πόλη της Χίου, στα Μεστά. Με διάθεση “αποφασίζομεν και διατάσσομεν” και με πρωτόγνωρη οργάνωση για το ελληνικό κράτος, στάλθηκαν τα ΜΑΤ για να διασφαλίσουν την εφαρμογή του κυβερνητικού σχεδίου. Συγκλονιστικές εικόνες διέρρευσαν από την πρώτη στιγμή στα social media από τα τοπικά μέσα και τους αυτόχθονες, μιας και τα ειδησεογραφικά κανάλια είτε σιωπούσαν είτε παρουσίαζαν τις διαδηλώσεις ως εξεγέρσεις και τους άμαθους από “Εξαρχειακές” συμπλοκές νησιώτες ως χούλιγκαν. Σημαντικές συμπλοκές έλαβαν χώρα στο νησί μεταξύ των ΜΑΤ και των κατοίκων, όπου μάλιστα έγινε και εκτεταμένη -μη ανάλογη των συνθηκών- χρήση χημικών. Τα ΜΑΤ κατέστρεψαν περιουσίες, απευθύνθηκαν με χυδαίο τρόπο και χωρίς να βρίσκονται εν ώρα υπηρεσίας στους ακρίτες, αποκαλώντας τους “Τουρκόσπορους” και χαρακτηρίζοντας ως “Τουρκονήσια” τα εδάφη που βρίσκονταν, ενώ αποχώρησαν μετά από χολιγουντιανές far west σκηνές τριών ημερών χάους και “εμφυλίων” συγκρούσεων χωρίς κανένα αποτέλεσμα, με τα σκαπτικά μηχανήματα των χωματουργικών εργασιών που είχαν σταλεί, να “γρατζουνούν” το έδαφος για να τραβηχθούν φωτογραφίες, όπου φαίνεται η δήθεν ολοκλήρωση του έργου.
Από την άλλη οι κάτοικοι, απεγνωσμένοι από τον σχεδιασμό που διόλου ικανοποιούσε τις προεκλογικές προσδοκίες τους, πήραν τον νόμο στα χέρια τους, καλλιεργώντας μάλιστα ένα κλίμα εθνικοπατριωτικής απελευθέρωσης. Καθημερινές συγκεντρώσεις στις κεντρικές πλατείες των δυο νησιών επί τρεις ημέρες, ανθρώπων που ελάχιστα έχουν διαδηλώσει (καθώς δεν είναι αυτού του είδους), πορείες από όλους τους νησιώτες ανεξαρτήτως πεποιθήσεων με διαφορετικά κίνητρα αλλά κοινό σκοπό. Αυτό που συσπείρωσε τους νησιώτες δεξιούς και αριστερούς, κεντρώους και ακραίους, απολιτίκ και κομματικοποιημένους, νέους και ηλικιωμένους, κληρικούς και άθεους, φασίστες και αναρχικούς, πολίτες και αιρετούς ήταν η κόπωση των προηγούμενων χρόνων από το μεταναστευτικό και ο λάθος σχεδιασμός, ο τρόπος που αποφάσισε να τους συμπεριφερθεί η κυβέρνηση με την εντολή αποστολής ΜΑΤ και των πράξεων που ακολούθησαν και τέλος η αντιμετώπισή τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που τους παρουσίαζαν ως “μπαχαλάκιδες” και “εξτρεμιστές”. Απών, πάντως, ήταν και είναι ο βουλευτής Χίου και Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Ν. Μηταράκης, που μάλλον με δυσκολία θα μπορέσει να αντικρίσει τους συντοπίτες του ξανά, κοιτώντας τους στα μάτια.
Την παταγώδη αποτυχία του Πρωθυπουργού να διαχειριστεί το μεταναστευτικό στα νησιά, το επίτευγμά του να ξεσηκώσει τους φιλήσυχους νησιώτες, αφού μέσα σε ρεκόρ μηνών κατάφερε να χάσει την τεράστια νίκη και εμπιστοσύνη που κέρδισε εκλογικά στα νησιά, ήρθε να συμπληρώσει η σκακιστική κίνηση του Ερντογάν στον Έβρο και στα νησιά, κάτι αναμενόμενο αφού η Τουρκία βλέποντας αυτές τις εξελίξεις δε θα μπορούσε να επωφεληθεί περισσότερο, στρέφοντας τις ακριτικές περιοχές κατά της ενδοχώρας, την ενδοχώρα κατά των ακριτικών περιοχών, σημαντική μερίδα πληθυσμού κατά της κυβέρνησης και την Ελλάδα κατά της Ευρώπης.
Κλείνοντας, ας μου επιτραπεί ο λίγο πιο προσωπικός τόνος, ούσα γεννημένη στη Χίο και ζώντας από κοντά τις πρόσφατες εξελίξεις αλλά και εκείνες των προηγούμενων χρόνων. Οι ακριτικές περιοχές, νησιά και Θράκη, είναι περιοχές που είχαν ανέκαθεν έντονο το προσφυγικό στοιχείο. Είναι όμως και περιοχές που για λόγους στρατηγικούς και προφανείς δεν αποτελούν σίγουρα μια διέξοδο στο μεταναστευτικό. Ο διχασμός που έχει προκληθεί και από εξωτερικούς παράγοντες, όπως η Τουρκία και η Ευρώπη, αλλά και εσωτερικούς με τη στάση της κυβέρνησης στα γεγονότα των νησιών, είναι η πιο επικίνδυνη ατραπός που έχουμε διαλέξει να ακολουθήσουμε τη στιγμή που η Τουρκία παίζει επικίνδυνα παιχνίδια και η δήθεν ανθρωπιστική πολιτική για τους μετανάστες καταρρέει με μεγάλη ευθύνη της Ευρώπης. Το να αποκαλεί η ίδια η εξουσία ανθρώπους που έχουν υποφέρει από την προσφυγιά “Τουρκόσπορους”, δεν είναι το ίδιο με το να αποκαλεί κάποιον τρίτο. Είναι μια προσβολή στην προσφορά των ακριτών, στην ηθική και στην ανθρωπιά που δείχνουν. Ένα χτύπημα κάτω από τη μέση που δεν πρόκειται να ξεχαστεί ποτέ και που χρόνια κουβαλάμε οι νησιώτες, όταν ξυπνάμε το πρωί και βλέπουμε τις ακτές της Μικράς Ασίας και όταν κοιμόμαστε το βράδυ, ξέροντας πως πάλι θα πετάξουν τουρκικές δυνάμεις πάνω από την Παναγιά. Όταν δείξαμε τη συμπόνια μας σε ανθρώπους που είδαμε τη ζωή μας στα μάτια τους, όταν ακούμε τη γιαγιά μας να λέει για αλησμόνητες πατρίδες και χωριά που έχουν χαθεί στη φωτιά, στο αίμα και στη σκουριά. Όμως, “σε τούτα εδώ τα μάρμαρα, κακιά σκουριά δεν πιάνει”.
