Της Σοφίας Βογά,
Ο Αριστόβουλος Μάνεσης, ως γνήσιος κοινωνιολογικός θετικιστής, αντιλαμβάνεται το Συνταγματικό Δίκαιο ως αύταρκες σύστημα κανόνων δικαίου, που τίθεται και ισχύει ενέχοντας το στοιχείο του καταναγκασμού και ως την τεχνική, δηλαδή το μέσο, τον τύπο, την πρακτική μέθοδο, που κατατείνει στην πολιτική ελευθερία. Η δε, πολιτική ελευθερία νοείται υπό ευρεία έννοια, ως κατοχυρώσασα τις ατομικές ελευθερίες και την αυθυπαρξία των προσώπων και υπό στενή έννοια, ως αξίωση των πολιτών για συμμετοχή στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Το συνταγματικό δίκαιο συνιστά την τεχνική της πολιτικής ελευθερίας, γιατί είναι γραπτό, αυστηρό και έχει αυξημένη τυπική ισχύ και ως νομικό θεμέλιο του κράτους περιλαμβάνει υποχρεωτικούς κανόνες, άλλως δεν είναι τίποτα. Ο Μάνεσης κατανοεί ότι το Σύνταγμα συνιστά ιστορικό προϊόν, που ισχύει σε ένα συγκεκριμένο τόπο και χρόνο βάσει ενός συγκεκριμένου συσχετισμού αντιτιθέμενων κοινωνικών δυνάμεων και αποτελεί την τεχνική της πολιτικής ελευθερίας, καθώς παρέχει στο λαό τη δυνατότητα τόσο να διατηρεί τα κεκτημένα δικαιώματά του, όσο και να ασκεί τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματά του και να προάγει την ιδιότητά του ως κυρίαρχου οργάνου του κράτους.
Το Συνταγματικό δίκαιο είναι η τεχνική της πολιτικής ελευθερίας, εφόσον υφίστανται προληπτικοί θεσμοί και εγγυήσεις, που ασκούν έλεγχο στους κρατούντες. Καίριοι θεσμοί που διασφαλίζουν την πολιτική ελευθερία είναι η διάκριση των εξουσιών, μέσω της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ τους, αλλά και μέσω του αμοιβαίου μεταξύ τους ελέγχου, περιορισμού και της σύμπραξης. Συγκεκριμένα, η εμπιστοσύνη της Βουλής στην κυβέρνηση, η ποινική ευθύνη των Υπουργών, αλλά και η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, η κατά το Σύνταγμα προαγωγή του κράτους δικαίου και της αρχής της νομιμότητας, η κατοχύρωση ατομικών ελευθεριών διασφαλίζουν την πολιτική ελευθερία. Προεχόντως, η δημοκρατική και ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας, η οποία και εκφράζεται μέσω της καθολικότητας, της ισότητας της ψήφου και της περιοδικότητας της εκλογής των κυβερνώντων, διασφαλίζουν την πολιτική ελευθερία.
Υπό το πρίσμα του σύγχρονου συνταγματικού δικαίου, καθίσταται σαφές ότι και σήμερα η διάκριση μεταξύ των εξουσιών αποτελεί θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος, ενώ ταυτόχρονα επιδιωκτέα είναι η δημιουργία αντιβάρων και εγγυητικών θεσμών (π.χ. ανεξάρτητες διοικητικές αρχές), που ως ρόλο έχουν την άσκηση ελέγχου στους κρατούντες. Σήμερα, καταλυτικό ρόλο στον τρόπο άσκησης της εξουσίας από τους κρατούντες σε εθνικό επίπεδο έχει διαδραματίσει η συμμετοχή της χώρας μας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Πράγματι, όλα τα κράτη μέλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν παραχωρήσει ένα μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας, ώστε να καταστεί εφικτή η ευρωπαϊκή ενοποίηση, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των εθνικών νόμων να συνιστούν την ενσωμάτωση στην εθνική έννομη τάξη μέσω του άρθρου 28 του Συντάγματος δεσμευτικών κανόνων ευρωπαϊκού δικαίου. Πλέον, λοιπόν, δεν ασκείται έλεγχος μεταξύ των τριών μόνο εσωτερικών-εθνικών λειτουργιών (εκτελεστικη, νομοθετική, δικαστική), αλλά και από υπερεθνικούς φορείς, που ασκούν εποπτεία στο αν και κατά πόσο οι κανόνες του ενωσιακού δικαίου γίνονται σεβαστοί από τα κράτη μέλη. 
Είναι γεγονός ότι στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα οι πολίτες εκφράζουν μια έντονη δυσπιστία απέναντι στους κρατούντες, αλλά και μια αδιαφορία να συμμετάσχουν κατά τρόπο ενεργό στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, γεγονός που μαρτυρείται και από τα υψηλά ποσοστά αποχής, που καταγράφονται κατά τη διεξαγωγή των εκλογών. Με τον τρόπο αυτό, σύμφωνα με τη θεωρία του Μάνεση, το δημοκρατικό πολίτευμα ευτελίζεται, ενώ οι ίδιοι οι πολίτες χάνουν τη δυνατότητα αυτοκαθορισμού τους, καθώς επιτρέπουν σε άλλους να αποφασίζουν για τους ίδιους. Παράλληλα, η πρόβλεψη της άμεσης λαϊκής ετυμηγορίας μέσω δημοψηφίσματος, η ρύθμιση του ζητήματος της ψήφου του απόδημου ελληνισμού, που ενισχύει την καθολικότητα της ψήφου και η ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, μέσω της αναθεώρησης του άρθρου 73 του Συντάγματος, που προβλέπει την κατάθεση προτάσεων νόμου στη Βουλή απευθείας από τους πολίτες είναι μερικά μόνο από τα ληφθέντα μέτρα, που καθιστούν επίκαιρο τον χαρακτηρισμό κατά Μάνεση του συνταγματικού δικαίου ως τεχνικής της πολιτικής ελευθερίας.
Πηγές
- Αριστόβουλος Μάνεσης, Συνταγματική θεωρία και πράξη, Θεσσαλονίκη 1980, σελ. 11 επ.
- Αντώνης Παντελής, Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα, Εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη
- Φίλιππος Σπυρόπουλος, Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο, Αθήνα-Κομοτηνή, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα
- Χριστιανός Βασίλειος, Εισαγωγή στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2011
