Της Κασσιανής Σκαμάγκα,
Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορεί ένα βιβλίο αυτοβιογραφίας -που πλέον είναι και best seller- της Αμερικανίδας Τάρα Γουεστόβερ για την πορεία της από μια κοινότητα μορμόνων του Αϊντάχο στις σπουδές και την επιστημονική συνεργασία με τα δύο πλέον κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα, Χάρβαρντ και Κέϊμπριτζ. Διαβάζοντας για τη ζωή της σε μια κοινότητα που ηθικά και πολιτισμικά θα χαρακτηριζόταν οπισθοδρομική ακόμα και στις αρχές του 19ου αιώνα, όπου της απαγορευόταν η φοίτηση σε σχολείο, η γνώση ιστορίας και η χορήγηση φαρμάκων για την αντιμετώπιση ασθενειών, διερωτάται κανείς: γιατί κάποιος στην εποχή μας να υιοθετεί ή να εμμένει σε αυτού του είδους ή σε άλλες αντίστοιχες αντιλήψεις;
Η γρήγορη απάντηση είναι ότι η οπισθοδρόμηση αυτή πηγάζει από τη συνεχή κατήχηση παρωχημένων αντιλήψεων από έναν εξίσου οπισθοδρομικό περίγυρο και κατά αυτόν τον τρόπο οι αντιλήψεις αυτές, μέσω της αδιάλειπτης αναπαραγωγής τους, συνεχίζουν να βρίσκουν γόνιμο έδαφος στις επόμενες γενιές. Η θέση αυτή, όμως, είναι ανακριβής και παραπλανητική. Ενώ πράγματι σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως αυτή των μορμονικών κοινοτήτων, μπορούμε να πούμε ότι η κυριαρχία των αντιλήψεων αυτών οφείλεται κατά κύριο λόγο στην επιρροή της κοινότητας, δεν είναι πειστικό αυτό το επιχείρημα, όταν συζητάμε για ισλαμικό εξτρεμισμό από μετανάστες τρίτης γενιάς στη Γαλλία, οι οποίοι έχουν γαλουχηθεί με τα ιδεώδη της ανεξιθρησκείας του δυτικού πολιτισμού ή για ρατσιστές και σεξιστές στο φιλελεύθερο Λονδίνο. Τι θα μπορούσε, λοιπόν, να οδηγήσει κάποιον να στραφεί πολιτισμικά, ιδεολογικά και ηθικά στο παρελθόν τη στιγμή που η κοινωνία στην οποία ζει τον παροτρύνει να «τρέχει» προς το μέλλον με τον ιλιγγιώδη ρυθμό των σύγχρονων εξελίξεων;
Αυτό το ερώτημα μας οδηγεί στη μελέτη του τι σημαίνει να εναρμονίζεται κανείς προς τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της κοινωνίας. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και παρά τη σταδιακή αύξηση του ρυθμού τεχνολογικής, πολιτισμικής και κοινωνικής προόδου, η τελευταία συνέχιζε να κινείται αρκετά αργά, ώστε οι άνθρωποι να διατηρούν σχεδόν απαράλλακτες τις αξίες και την ηθική τους και κατά συνέπεια να μπορούν με γνώμονα αυτές να οραματίζονται το μέλλον τους. Από τις αρχές, όμως, του 20ου αιώνα, ο ρυθμός των πολιτισμικών και κοινωνικών μεταστροφών και ανασχηματισμών έφτασε σε πρωτοφανείς ταχύτητες. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Ρωσία, η οποία μέσα στον ίδιο αιώνα έγινε από μοναρχική αυτοκρατορία, σοσιαλιστική δημοκρατία και έπειτα αστική δημοκρατία. Με βάση ποιον ηθικό κώδικα μπορεί ο Ρώσος να οραματίζεται το μέλλον του, όταν οι εξελίξεις ανατρέπουν τόσο συχνά τα δεδομένα και απαιτούν από αυτόν να αλλάζει συνεχώς τον τρόπο ζωής και τις αξίες που είναι συνυφασμένες με την εκάστοτε κοινωνική δομή; Αυτό το ερώτημα δεν αφορά μόνο τους Ρώσους αλλά το σύνολο της ανθρωπότητας.
Καταληκτικά, ας μη λησμονούμε ότι η άγονη προσκόλληση σε παρωχημένες αντιλήψεις και αξίες υποκρύπτει συνήθως την ανασφάλεια των ανθρώπων για το νέο και απρόβλεπτο και την προτίμηση για το παλιό και δοκιμασμένο. Έτσι, λοιπόν, ο αγώνας αυτός για προσαρμογή στην εξέλιξη γίνεται μια σταυροφορία κατά αυτής, την οποία είτε προστάζει η βίβλος του Μόρμον, είτε η ανωτερότητα των λευκών ανδρών. Για να αποκρούσει αυτούς τους αναχρονισμούς, η ανθρωπότητα πρέπει να παύσει την ανεξέλεγκτη εξέλιξη της προόδου, αντικαθιστώντας την με μια στέρεα κοινωνική και πολιτισμική δομή. Πρέπει να πάρει μια βαθιά ανάσα και να κατευθύνει την πρόοδο προς το μέλλον που οραματίζεται σταδιακά, αντί να τρέχει πανικόβλητα στο διηνεκή αγώνα της αναπροσαρμογής. Το μόνο σίγουρο είναι πως αν αυτό δε συμβεί, τότε στην αναμέτρηση η οπισθοδρόμηση θα κερδίσει την πρόοδο, γιατί αυτή γνωρίζει τουλάχιστον που κατευθύνεται… δηλαδή προς τα πίσω.
Γεννημένη το 2000 στον Βόλο, είναι δευτεροετής φοιτήτρια Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μόλις στο Λύκειο είχε επιλεγεί για μαθητικό Erasmus στο Nymburk της Τσεχίας, μετρώντας ήδη μία σημαντική συμμετοχή της σε ρητορικούς αγώνες που διεξήχθησαν στο Κολλέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης. Έχει συμμετάσχει σε προσομοίωση επιτροπών του ΟΗΕ στο εξωτερικό και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το διεθνές δίκαιο. Είναι γνώστρια της Αγγλικής και Γερμανικής γλώσσας, ενώ παράλληλα η πολυετής ενασχόληση της με τη κλασική μουσική συνοδεύεται από τη συμμετοχή της σε σύνολα δωματίου και τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Βόλου.
