Της Μαρίας Τάκη,
Δύσκολα με γοητεύουν βιβλία γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο. Όχι, με γοητεύουν, αλλά για να το διατυπώσω ορθότερα, ταυτόχρονα, με μπερδεύουν. Η οπτική του καθενός είναι υποκειμενική. Κι επειδή τα μάτια βλέπουν, η ψυχή νιώθει και το σώμα αισθάνεται μόνο όσα αφήνει ο εκάστοτε νους να γίνουν αντιληπτά, κάθε φορά νιώθω ότι διαβάζω μια ιστορία λειψή, κάπως μισή. Όχι από συναισθήματα, ροή ή πλοκή, αυτά υπάρχουν στο μέγιστο δυνατό. Από αλήθεια.
Όμως, στο «Λουλούδι της ερήμου», δε με ένοιαξε αν η Γουόρις, η πρωταγωνίστρια, υπερέβαλε, διόγκωσε καταστάσεις ή αντίστοιχα έδωσε λιγότερη έμφαση σε άλλες. Με ένοιαξε που η ιστορία, αυτή η ιστορία ειπώθηκε, γράφτηκε, διαβάστηκε, αγαπήθηκε, έγινε αντικείμενο σχολιασμού και έδωσε δύναμη σε περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους η ίδια πίστευε.
Το βιβλίο είναι εκρηκτικό. Μια γροθιά στο στομάχι. Ένας ύμνος στη γυναίκα. Και μια απόδειξη πως ένας, μονάχα ένας άνθρωπος, αν επιλέξει τη δράση αντί για την αδράνεια, μπορεί κυριολεκτικά να αλλάξει τον κόσμο.
Από τη νομαδική ζωή της Σομαλίας, στις πασαρέλες και τους μεγαλύτερους οίκους περιοδικών μόδας, κι από κει στα γραφεία του Ο.Η.Ε., με στόχο να ποινικοποιηθεί και να εξαλειφθεί το έθιμο της κλειτοριδεκτομής που άνθιζε, δυστυχώς, στις χώρες της Αφρικής. Αυτή είναι μέσα σε δυο γραμμές η ιστορία της Γουόρις. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όμως, αντιλαμβάνεσαι πολλά παραπάνω.
Δεν υπάρχει ούτε ένα κεφάλαιο που να μην αναλογιστείς αν όλα όσα διαβάζεις έχουν γίνει στ’ αλήθεια. Σε μερικά φρίττεις, διαβάζοντας την τελετή του εθίμου, τα ποσοστά αποτυχίας του, τον αριθμό των γυναικών που το έχουν υποστεί και τη φιλοσοφία γύρω απ’ αυτό. Μονίμως σκέφτεσαι, μονίμως απορείς, μονίμως συγκρίνεις τα προβλήματα που εσύ θεωρείς ότι έχεις με τη Γουόρις που πολύ απλά και πολύ ωμά σου πετάει τη δική της αλήθεια κατάμουτρα. Ότι μερικές φορές, ή μάλλον τις περισσότερες φορές, η ζωή δεν είναι ειδυλλιακή. Δεν έχει ροζ σύννεφα και παραμύθια για μικρά παιδιά. Γιατί μπορεί να περιλαμβάνει μια καθημερινότητα στην έρημο, χωρίς νερό και τροφή, χωρίς δυνατότητα διαφυγής, με μοναδικό στόχο, ειδικά αν είσαι γυναίκα, τον γάμο και τα παιδιά, αν έχεις «τακτοποιηθεί σωματικά» πρώτα. Γιατί η ίδια η ζωή στέκεται εκεί, ανέκφραστη και άδικη, μη δίνοντάς σου τίποτε απλόχερα, περιμένοντας από εσένα να κάνεις την υπέρβαση για να την αλλάξεις.
Και η Γούορις την έκανε. Δραπέτευσε. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Δραπέτευσε από το σπίτι της, την οικογένειά της, αρνήθηκε να παντρευτεί αυτόν που της υποδείχθηκε. Έφτασε μέχρι το Λονδίνο, προκειμένου να σιγουρευτεί ότι βρίσκεται πλέον αρκετά μακριά από τον συγκεκριμένο εφιάλτη. Δούλεψε, δούλεψε παράνομα, δούλεψε με τον εαυτό της, δούλεψε για να επιβιώσει. Και μέσα στην αδικία, στάθηκε τυχερή. Ένας φωτογράφος την είδε, την παρακάλεσε να της κάνει το πορτραίτο. Ήθελε μόνο ένα «κλικ», χρειαζόταν μόνο ένα «κλικ» και η Γουόρις τον άφησε να πατήσει το κουμπί της φωτογραφικής μηχανής, χωρίς να αντιλαμβάνεται πως εκείνη τη στιγμή, άλλαζε τη ζωή της.
Η καθαρίστρια των McDonald’s έγινε ένα από τα πρώτα μαύρα μοντέλα στο παγκόσμιο στερέωμα της μόδας. Κι ενώ μέσα της ήξερε πως θα χρειαστεί γερό στομάχι, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον ρατσισμό στη δουλειά της, διότι παντού υπάρχει ο φόβος του διαφορετικού, δεν την ένοιαζε. Γιατί βρήκε τον προορισμό της στη ζωή, να υπηρετεί τη μόδα, να υποκλίνεται μπροστά στην καλαισθησία, να αναδεικνύει όσο καλύτερα γίνεται τα έργα τέχνης που είχε την τιμή να φοράει.
Όμως, δεν έμεινε εκεί. Ενώ η μια καμπάνια διαδεχόταν την άλλη και η ίδια βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας της, δεν έμεινε εκεί. Δεν έμεινε μόνο στα τακούνια, τα κραγιόν, τα κομψά φορέματα και τα φώτα της δημοσιότητας. Γιατί η Γουόρις είχε μια άλλη ιστορία να διηγηθεί, ευχόμενη να είναι η τελευταία γυναίκα που θα τη βιώσει. Η Γουόρις ήθελε να μιλήσει για το μαρτύριο του να είσαι γυναίκα στην πατρίδα της.
Γδύθηκε ψυχικά και φανέρωσε ένα κομμάτι του εαυτού της τόσο προσωπικό, που στην ουσία ήταν σα να άφηνε τον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά να εισχωρήσει στο είναι της, να νιώσει τον πόνο της, να προσπαθήσει να καταλάβει το στίγμα, που υπόγεια και κάτω από τη μύτη όλων κουβαλούσε τόσα χρόνια. Απέβαλε τη ντροπή της και μίλησε για κάτι που ταλαιπωρεί και βασανίζει μεγάλο αριθμό γυναικών, τη στιγμή που η κοινή γνώμη δεν έχει ιδέα. «Πάντα υπάρχει κάτι πιο πέρα από αυτό που βλέπεις», συνηθίζουν να λένε. Εν προκειμένω, αυτό που δε φαινόταν, έπρεπε να έρθει στο φως, να γίνει γνωστό, για να εξαλειφθεί από τον χάρτη. Και της αξίζουν συγχαρητήρια γι’ αυτό.
Η ανθρώπινη αποφασιστικότητα και δύναμη μπορούν να κινήσουν βουνά και η Γουόρις είναι ένα τέτοιο ζωντανό παράδειγμα. Με όχημα την εξωτερική της ομορφιά, θέλησε να αποκτήσει φωνή και να κάνει ό,τι μπορεί, για να σταματήσει «το να είναι δύσκολο να είσαι γυναίκα», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στην ομιλία της στα Ηνωμένα Έθνη. Υπόδειγμα ανθρώπου, που επιβεβαιώνει πως τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο, δίνει δύναμη στον κάθε αναγνώστη που υποσυνείδητα και ενώ η μια σελίδα διαδέχεται την άλλη, τη θαυμάζει που άφησε το αποτύπωμά της σ’ αυτή τη Γη, ως κάτι σημαντικό, αξιοζήλευτο, που αξίζει να ειπωθεί.
Το μόνο «αρνητικό»; Η απουσία λυρικότητας και «βαρύγδουπων» λογοτεχνικών φράσεων δεν το κατατάσσουν στα βιβλία που φημίζονται για την συγγραφική τους «ομορφιά». Όμως, δεν πειράζει! Το βάρος των γεγονότων και η σημαντικότητα αυτών επισκιάζει, θαρρώ, όλα τα υπόλοιπα.
Αξίζει να το διαβάσετε. Θα αναθεωρήσετε τι είναι σημαντικό και τι όχι. Θα αισθανθείτε τυχεροί που το δικαίωμα στην ισότητα, στην ελευθερία λόγου, στη σωματική αυτοδιάθεση σας δόθηκαν απλόχερα. Θα νιώσετε λίγο περισσότερο ευγνωμοσύνη και εκτίμηση γι’ αυτό. Μα πάνω απ’ όλα, θα έχετε άλλη μια βιωματική αφήγηση στη φαρέτρα σας, να σας υπενθυμίζει πως αν θέλετε, θα βρείτε τρόπο να πραγματώσετε οτιδήποτε επιθυμείτε. Και κάθε φορά που αμφιβάλλετε, να θυμάστε πως η Γουόρις ξεκίνησε από την έρημο και άνθισε ως πρέσβειρα του Ο.Η.Ε.
Γι’ αυτό και είναι το ομορφότερο λουλούδι της ερήμου!
Γεννήθηκε στην Έδεσσα. Είναι απόφοιτη του τρίτου ευρωπαϊκού σχολείου Βρυξελλών και της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Γνωρίζει άριστα Αγγλικά και Γαλλικά. Παίζει ακορντεόν και πιάνο και έχει κάνει μαθήματα φωνητικής. Χορεύει μπαλέτο και λάτιν και ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και την φωτογραφία. Η αγάπη της για την λογοτεχνία και την ποίηση την οδήγησε στην αρθρογραφία, ενώ τα ταξίδια και η επαφή με διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς είναι το διάλειμμα από την καθημερινότητά της.
